Morgunblaðið - 14.12.2006, Blaðsíða 30
30 FIMMTUDAGUR 14. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÁKÆRA Í MÁLI
OLÍUFÉLAGANNA
Ígær var gefin út ákæra á hendurþremur núverandi og fyrrver-andi forráðamönnum olíufélag-
anna, þeim Einari Benediktssyni, nú-
verandi forstjóra Olíuverzlunar
Íslands, Geir Magnússyni, fyrrver-
andi forstjóra Olíufélagsins hf. og
Kristni Björnssyni, fyrrverandi for-
stjóra Skeljungs hf. vegna brots á
samkeppnislögum með því að hafa
haft „ólögmætt samráð, ýmist sjálfir
eða fyrir milligöngu undirmanna
sinna með það að markmiði að hafa
áhrif á og koma í veg fyrir samkeppni
á milli félaganna“ eins og m.a. segir í
ákæru ríkissaksóknara.
Mál þetta hefur verið lengi til með-
ferðar, fyrst hjá samkeppnisyfirvöld-
um og síðan hjá lögreglu en húsleit
var gerð hjá olíufélögunum í desem-
ber 2001.
Þegar ákæran var gefin út í gær
var hún jafnframt send fjölmiðlum og
birtist í heild í Morgunblaðinu í dag.
Þetta eru allt önnur vinnubrögð og
betri frá almennu sjónarmiði séð en
þegar tilkynnt var um ákæru í Baugs-
málinu svonefnda snemma sumars
2005, en ákæran í heild var ekki birt
fyrr en við þingfestingu málsins um
miðjan ágúst sama ár. Morgunblaðið
gagnrýndi þau vinnubrögð á þeim
tíma en þeim hefur nú verið breytt og
málsmeðferðin eðlilegri en þá var.
Hins vegar er ástæða til að hafa orð
á því hvað rannsókn stórra mála tek-
ur langan tíma. Þeir sem hlut eiga að
máli í olíufélagamálinu hafa orðið að
bíða árum saman eftir niðurstöðu og í
þessu tilviki lengur en í Baugsmálinu.
Það er ekki hægt að leggja slíkt á fólk
og þess er að vænta að ákæruvaldið
leggi sig fram um að hraða afgreiðslu
mála sem þessara. Athyglisvert er að
afgreiðsla mála af þessu tagi, sem
upp koma í viðskiptalífinu, gengur
mun hraðar í Bandaríkjunum en hér.
Í máli olíufélaganna má gera ráð
fyrir að fyrsta verk lögmanna for-
stjóra olíufélaganna verði að reyna að
fá málinu vísað frá með tilvísun í rök-
semdir Róberts R. Spanó, dósents við
lagadeild Háskóla Íslands, í grein í
Tímariti lögfræðinga fyrir skömmu,
en Róbert fjallar þar um þá spurn-
ingu, hvort starfsmenn fyrirtækja
geti borið refsiábyrgð á grundvelli
10. og 11. greinar samkeppnislaga nr.
44/2005. Niðurstaða Róberts í grein-
inni var sú, að „vafi leiki á því, að
mælt sé fyrir um refsiverða háttsemi
starfsmanna fyrirtækja í 10. og 11.
grein samkeppnislaga nr. 44/2005
þannig að fullnægt sé kröfum stjórn-
arskrárinnar“.
Ætla má, að grundvallarþáttur í
vörn lögmanna forstjóra olíufélag-
anna verði þær röksemdir, sem Ró-
bert R. Spanó hefur fært fram og
verður fróðlegt að sjá, hvaða afstöðu
dómstólar taka til þeirra.
Olíufélagamálið og Baugsmálið eru
gerólík mál efnislega. Það eina, sem
þau eiga sameiginlegt er að í báðum
tilvikum tekur ákæruvaldið ákvörðun
um að ákæra forsvarsmenn stórra
fyrirtækja fyrir brot á lögum.
Hins vegar hefur verið fróðlegt að
fylgjast með viðbrögðum forsvars-
manna félaganna. Forráðamenn
Baugs hafa mætt ákærum af miklum
þunga á opinberum vettvangi. Þeir
hafa nýtt sér eignaraðild að fjölmiðl-
um, sérfræðinga í almannatengslum
og fjölmarga aðra í því skyni að hafa
áhrif á almenningsálitið sér í hag.
Þeir hafa staðið einir á sviðinu vegna
þess, að lögregla sem rannsakar mál
hefur ekki litið á það sem sitt hlut-
verk að taka þátt í umræðum á op-
inberum vettvangi um mál, sem hún
er að rannsaka. Og ákæruvald, sem á
að taka ákvörðun um ákæru á grund-
velli rannsóknar, hefur að sjálfsögðu
litið svo á, að málflutningur þess ætti
heima í dómsölum.
Þessi viðbrögð eru ný hér á landi
en alþekkt annars staðar. Og enginn
getur gagnrýnt þá, sem verða fyrir
ásökunum að bera hönd fyrir höfuð
sér. Það er bæði mannlegt og eðlilegt.
Forráðamenn olíufélaganna hafa
hins vegar ekki gripið til varna með
þessum hætti. Þeir hafa látið sér
nægja að halda uppi vörnum gagn-
vart þeim opinberu aðilum, sem um
er að ræða, samkeppnisyfirvöldum,
lögreglu og dómstólum.
Hér er um gerólíka aðferðafræði að
ræða. Grundvallaratriði er þó, að al-
menningur í landinu hlýtur að treysta
því, að umræður á opinberum vett-
vangi geti ekki haft áhrif á niðurstöð-
ur dómstóla.
Upplýsingar um verðsamráð olíu-
félaganna vöktu mikla reiði meðal al-
mennings á sínum tíma. Almanna-
rómur hafði lengi haldið því fram, að
um slíkt samráð væri að ræða. Í for-
ystugrein Morgunblaðsins hinn 19.
júlí árið 2003, sama dag og blaðið
birti ítarlega frásögn af fyrri hluta
frumskýrslu Samkeppnisstofnunar
um meint ólögmætt samráð olíufélag-
anna, sagði m.a.:
„Olíufélögin voru bundin við inn-
kaupakerfi, sem stjórnað var af ís-
lenzka ríkinu. Og þar með var sam-
keppni á markaðnum hér nánast
óhugsandi á milli þeirra. Allt er þetta
liðin tíð og þetta fyrirkomulag brotn-
aði niður fyrir löngu. Komi í ljós, að
olíufélögin hafi í nokkur ár eða all-
mörg ár eftir að hið ríkisstýrða inn-
kaupakerfi á olíu heyrði sögunni til
haldið áfram því samráði um elds-
neytismarkaðinn hér, sem var dag-
legt brauð á sínum tíma er það bæði
alvarlegt mál og líka óskiljanlegt.
Ákvæði samkeppnislaga eru býsna
skýr. Þau banna viðskiptahætti af
þessu tagi. Ef einungis er tekið mið af
því, sem forystumenn tveggja olíufé-
laga af þremur segja í Morgun-
blaðinu í dag er ljóst að samráði í ein-
hverri mynd hefur verið haldið áfram
eftir gildistöku samkeppnislaganna.
Það er hægt að skilja, að það hafi tek-
ið olíufélögin einhvern tíma að skera
á gömul tengsl og gera upp sín í milli
samvinnu á ýmsum sviðum, sem tíðk-
ast hafði áratugum saman en varla
hafa þau þurft nokkur ár til þess.“
Þessi afstaða Morgunblaðsins er
óbreytt. Nú er þetta mál hins vegar
komið á nýtt stig með opinberri
ákæru á hendur þeim, sem veittu fé-
lögunum forstöðu á þessum tíma.
Þeir teljast saklausir eins og allir
aðrir þar til þeir eru fundnir sekir.
Ákæra er ekki sama og sektardómur,
hvorki í þessu máli né öðrum.
Eftir Brján Jónasson
brjann@mbl.is
Íslenskunám fyrir erlent starfsfólk semfer fram á vinnustað og á vinnutímahefur skilað góðum árangri hjá Þjón-ustumiðstöð Laugardals og Háaleitis
hjá Reykjavíkurborg. Kostnaðurinn við nám-
ið fæst til baka með betra starfsfólki segir yf-
irmaður.
Nýverið lauk 40 stunda starfstengdri ís-
lenskukennslu sem 16 starfsmenn frá átta
ólíkum þjóðlöndum sátu hjá þjónustumiðstöð-
inni. Líney Úlfarsdóttir, sálfræðingur hjá
Þjónustumiðstöð Laugardals og Háaleitis,
segir að þetta sé að því er hún best veit í
fyrsta skipti sem starfsmönnum Reykjavík-
urborgar er boðið upp á nám af þessu tagi.
„Árangurinn var mjög góður, starfsfólkið
[…] finnur mesta muninn,
og þau eru mjög ánægð
með þetta. Þau fundu mun
strax eftir nokkrar
kennslustundir,“ segir Lí-
ney. „Þau eru miklu örugg-
ari með sig, láta vaða og
prófa. Þetta er líka gott
fyrir Íslendingana því þeir
læra að tala einfaldara mál
og umorða.“
Gengið var til samninga
við Alþjóðahús og komu
starfsmenn þaðan á vinnu-
staðinn til að taka hann út
og meta þörfina. Starfs-
fólkið sem fór á námskeiðið
vinnur annars vegar í þjón-
ustuíbúðum aldraðra við
Dalbraut, en hins vegar við
heimaþjónustu við aldraða
og fatlaða, og þarf því að
geta átt samskipti við þá
sem þurfa á þjónustu að
halda.
„Kennslan fer algerlega fram á íslensku.
Auðvitað getur það komið fyrir að starfs-
fólkið sé ekki læst á okkar stafróf og jafnvel
ekki læst á sitt eigið stafróf. En þá er tekist á
við það með myndum, dæmisögum og þess
háttar,“ segir Líney.
Nýtist í daglegum verkefnum
Hún segir að áherslan á námskeiðinu hafi
verið á að kenna starfsfólkinu það sem helst
nýtist í daglegum verkefnum og hversdagslíf-
inu. „Þetta er mjög mikilvægt fyrir okkur því
þetta er fólk sem er að sinna íslensku öldruðu
fólki og fötluðum mjög náið, þannig að það er
mjög mikilvægt að það skilji.“
Starfsmennirnir fengu samtals 40 kennslu-
stundir, og stunduðu námið í rúma klukku-
stund á dag, fjórum sinnum í viku. Námið fór
fram á vinnutíma, og fólkið því á launum við
að læra íslensku. „Okkur fannst það nauðsyn-
legt, því mikið af þessu fólki hefur hvorki
peninga né tíma til að sækja námskeið utan
vinnutíma,“ segir Líney, og tekur fram að ár-
angurinn af námskeiðum af þessu tagi sé
bet
fre
bet
ar
lok
stu
vor
Gá
N
ust
þar
Rey
and
að
ekk
me
ski
„
nið
ver
beð
þet
Á
ver
í ja
ust
sta
an
mjö
það
sem
gja
því
mjög góður og mætingin svo til fullkomin.
Guðbjörg Vignisdóttir, forstöðumaður
þjónustuíbúða aldraða við Dalbraut, segir
námskeiðið hafa gengið afskaplega vel og
starfsmenn hafi haft bæði gott og gaman af
því að sækja það. Mikið hafi munað um það að
kennarinn hafi verið góður og kunnað sitt
fag.
Hún segir miklu muna að boðið sé upp á
nám á vinnustaðnum á vinnutíma. „Starfs-
fólkið gekk bara úr sínum störfum í klukku-
tíma. Ég held að þessi námskeið þar sem fólk
þarf að fara eitthvað út í bæ, kemur kannski
þreytt eftir vinnudaginn, skili einfaldlega
ekki eins góðum árangri.“
Eftir að námskeiðinu lauk var haldið mikið
kveðjuhóf, þar sem nemendur sungu á ís-
lensku og lásu upp ljóð bæði á sínu móð-
urmáli og íslensku.
Peningarnir skila sér í betra starfsfólki
Kostnaðurinn við að halda námskeið af
þessu tagi fyrir starfsfólk er nokkur. Líney
segir að samkvæmt verðskrá frá Alþjóðahúsi
kosti úttekt og undirbúningur um 200 þúsund
krónur, og námskeiðið sjálft, þar sem allt að
16 geta tekið þátt, kostar um 300 þúsund
krónur til viðbótar. Heildarkostnaðurinn sé
því um 500 þúsund krónur fyrir þetta nám-
skeið, en verði fleiri haldin kosti hvert þeirra
300 þúsund þar sem undirbúningsvinnan hafi
þegar verið unnin.
Líney segir þessa peninga skila sér beint
til baka í betra starfsfólki. „Fólkið verður
Íslenskunám á
skilar góðum á
Starfsmenn í heimaþjónustu og í þjónustuíbúðum verð
Kunnáttan eykst Íbúar á Dalbraut 27 ættu að finna m
Guðbjörg
Vignisdóttir
Líney
Úlfarsdóttir
Alþjóðahús hefurstaðið fyrirstarfstengdumíslensku-
námskeiðum í rúmt ár
en reynslan af þeim hér
á landi er mun lengri,
segir Einar Skúlason,
framkvæmdastjóri Al-
þjóðahúss. Hugmyndin
er sú að námsefnið taki
mið af vinnustaðnum og
komi starfsfólkinu af
stað í sínu íslenskunámi.
Nemendurnir fá einnig
upplýsingar um íslenska
siði og venjur sem skipta
máli á vinnustaðnum,
t.d. um samskipti við
samstarfsmenn og við-
skiptavini, hvað teljist
styrki frá sta
menntasjóðu
bjóða upp á
námið. Einar
þau fyrirtæk
tekið ákveðn
því að nýta n
þessu tagi sé
Myllan en ön
irtæki séu fa
við sér, t.d. v
irtæki.
Hann segi
af námskeiðu
góðan. Gran
mynda kann
staklega áhr
ist að því að
mannavelta
minnkað, sta
hafi aukist o
er að nálgast
áhugasvið þess
sem er að læra,
koma til nemanda
í hans aðstæður
og reyna að
kenna honum
eitthvað sem
hann getur notað
strax. Þetta eru
að mestu leyti
byrjendanámskeið þar
sem áherslan er á að
brjóta ísinn, koma fólki í
gang, fá það til að prófa
sig áfram og öðlast auk-
ið sjálfstraust,“ segir
Einar.
Fyrirtækin bera yf-
irleitt kostnaðinn af
námskeiðunum en fá oft
kurteisi, hvað sé
í lagi að segja
við aðra og
hvað sé ekki í
lagi að sé sagt
við nemend-
urna, segir Ein-
ar.
Alþjóðahúsið
hóf að bjóða
upp á nám-
skeiðin fyrir rúmu ári
þegar Ingibjörg Hafstað,
kennslustjóri íslensku-
kennslu, gekk til liðs við
Alþjóðahús en hún hafði
verið í forsvari fyrir fyr-
irtækið Fjölmenningu og
stóð fyrir námskeiðum af
þessu tagi árum saman.
„Ein tegund kennslu
Hugarfarsbreyting orðið á síðust
Einar Skúlason