Morgunblaðið - 17.12.2006, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 2006 17
FYRIRTÆKI Glitnir, Landsvirkjun, Toyota Reykjanesbæ og Vinnueftirlitið eru allt aðilar á
vinnumarkaði sem tekið hafa upp stefnu í starfsmannamálum sem þeir telja fjölskylduvæna.
B
jarni Ármannsson, forstjóri Glitnis,
segir að tímaskortur í samskiptum
foreldra og barna sé bæði viðvarandi
og vaxandi vandamál á Íslandi.
„Stærð og umfang þessa vanda á
bara eftir að aukast. Þetta er ekkert sem fyr-
irtæki eða stjórnvöld koma til með að leysa ein
og sér. Með aukinni efnahagslegri velferð snýst
þetta fyrst og fremst um val einstaklingsins um
ráðstöfun síns tíma, jafnvægi í sínu lífi og mat á
því hvað eru gæði í lífinu. Stundum þarf að
fórna efnislegum gæðum fyrir tíma en það er
alveg klárt að tími er einn af fáum þáttum í líf-
inu sem er jafnt skipt milli mannanna,“ segir
Bjarni og bætir við að fólk sem eignast börn sé
að takast ákveðna skuldbindingu á hendur til
margra ára og hljóti að hafa löngun til að sinna
því mikilvæga hlutverki af kostgæfni.
Bjarni segir að samhliða breyttri heims-
mynd séu ferðalög, fjarvera frá heimili og auk-
in krafa um viðbragðsflýti orðin viðvarandi
hluti af starfi þeirra sem taka þátt í þekking-
arsamfélaginu. „Þetta kallar á það að menn
finni mótvægi við þessa þætti og ég held að það
hljóti að liggja í sameiginlegum viðbrögðum
vinnuveitenda og launþega sem eru í rauninni
orðin úrelt hugtök því þátttakendur í þekking-
arsamfélaginu eru allan sólarhringinn í
vinnunni. Hugmyndir geta kviknað þegar þú
ert í sturtu eða situr úti á verönd og oft er lagð-
ur grunnur að framtíðarplönum í óformlegu
spjalli sem ekki er skilgreint sem hluti af
vinnutíma eða vinnuvettvangi. Þessir þættir
eru allir gjörbreyttir.“
Glitnir forgangsraðar ekki fyrir fólk
Fólk á Íslandi eignast fleiri börn en fólk víð-
ast hvar í Evrópu og Bjarni segir að það hljóti
að benda til þess að við viljum sinna þessum
málaflokki betur en ýmsir aðrir. „Í iðnvæddari
samfélögum, sérstaklega í Bandaríkjunum og
Evrópu, er það meðvituð ákvörðun marga ein-
staklinga að eignast ekki börn, hvort sem það
breytist svo síðar á lífsleiðinni eður ei. Ýmsir
sem ég þekki og starfa í svipuðu umhverfi og ég
hafa tekið slíka ákvörðun. Frá mínum bæj-
ardyrum séð er þetta röng ákvörðun en frelsi
einstaklingsins er vitaskuld grundvöllur allra
efnahagslegra framfara.“
Bjarni segir starfsmannastefnu Glitnis snú-
ast um einstaklinga, ekki bara barnafólk. Það
sé aftur á móti staðreynd að stór hluti þeirra
starfsmanna sem Glitnir reynir að laða til fyr-
irtækisins sé vel menntað ungt fólk. „Þetta er
sá hópur í samfélaginu sem er að eignast börn
og að sjálfsögðu reynum við af fremsta megni
að koma til móts við þarfir þessa fólks. Þegar
upp er staðið verður fólkið sjálft hins vegar að
forgangsraða. Glitnir getur ekki gert það fyrir
það.“
Bjarni segir Glitni leggja áherslu á að starfs-
menn fyrirtækisins hafi helgarnar út af fyrir
sig. „Við viljum að menn stilli sínum tíma-
ramma upp þannig að þeir klári verkefnin á
virkum dögum og haldi helgunum fríum. Þetta
er í samræmi við þá þróun sem við sjáum í hin-
um engilsaxnesku löndum. Það þarf að búa til
pásur inn á milli.“
Bjarni segir að réttur til frís sé ríkur á Ís-
landi og af því geti hlotist ýmis vandamál fyrir
fyrirtæki. „Við hjá Glitni höfum t.a.m. reynt að
sinna þörfum barnafólks í vetrarfríum sem
hafa rutt sér til rúms í skólum á undanförnum
árum, svo dæmi sé tekið.“
Glitnir opinn fyrir sveigjanlegum
vinnutíma og fjarvinnu
Bjarni segir að Glitnir horfi fyrst og fremst
til árangurs fólks í starfi en ekki vinnutíma.
„Þannig að við erum mjög opin fyrir sveigj-
anlegum vinnutíma og fjarvinnu. Hafandi sagt
það þá er sveigjanleiki takmarkaður vegna eðli
margra starfa. Þeir sem eru að vinna við miðl-
un gjaldeyris verða að sjálfsögðu að vera á
staðnum meðan gjaldeyrismarkaðurinn er op-
inn, svo dæmi sé tekið.“
Bjarni segir að Glitnir sé í auknum mæli far-
inn að vinna yfir mörg tímabelti en sjálfur er
hann staddur í Kína meðan samtalið fer fram.
„Ég er átta tímum á undan klukkunni á Íslandi
og við það eykst vinnuálagið sjálfkrafa. Ég þarf
að vinna fullan vinnutíma hér og þegar það er
búið þarf ég að svara símtölum og tölvupósti,
koma málum í framkvæmd, halda hlutum
gangandi og þar fram eftir götunum.“
Bjarni segir Glitni reyna að ýta undir sveigj-
anlegan vinnutíma, m.a. með heimtengingum
fyrir starfsmenn. „Þannig bregðumst við m.a.
við óvæntum aðstæðum og fyrirséðum að-
stæðum eins og veikindum barna.“
Því hefur verið haldið fram að heimteng-
ingar geti leitt til aukins vinnuálags og Bjarni
útilokar ekki að það sé rétt. „Það er gömul saga
og ný að frelsi eykur ábyrgð. Samt sem áður er
þetta fyrsta sveiflan í ákveðinni þróun. Þetta er
eins og með gsm-símana, fólki finnst það skuld-
bundið að svara í þá enda þótt það sé á sama
tíma að tala í heimasímann við sína nánustu.
Allt snýst þetta hins vegar um forgangsröðun
og hún á eftir að breytast þegar fram líða
stundir.“
Góð reynsla af feðraorlofi
Bjarni segir feðraorlof geysilega stórt skref í
rétta átt. Sjálfur á hann fjögur börn, þar af eina
tvíbura, og hefur nýtt sér feðraorlofið. „Ég tók
feðraorlof með yngstu dóttur minni en ekki
með þeim eldri. Það mætti miklum skilningi
minnar stjórnar. Ég vissi að það var hvorki
auðvelt né skynsamlegt fyrir mig að taka orlof-
ið í einu lagi og því gerði ég það í tvennu eða
eiginlega þrennu lagi. Fyrst sneri ég mér alfar-
ið að eldri börnunum þannig að koma nýs barns
væri ánægjuleg og þau eldri lentu ekki út und-
an. Ég held að það hafi verið sniðugt enda gat
ég hvort eð er ekkert aðstoðað við brjóstagjöf-
ina,“ segir hann í léttum dúr.
Þegar yngsta dóttirin var ársgömul fór
Bjarni aftur í orlof og kveðst hann ekki í vafa
um að tilfinningaleg tenging hans við hana sé
mest af börnunum. „Það er afrakstur þessarar
vinnu og ég held að allir njóti góðs af því – ekki
síst ég sjálfur. Ég er ekki í vafa um að virðið í
feðraorlofinu til lengri tíma litið liggur í því að
feðurnir eru að taka hluta af samviskubiti
mæðranna sem hefur verið þeirra versti óvinur
gegnum tíðina. Þær eru sífellt með nagandi
samviskubit yfir því að sinna ekki öllum sínum
hlutverkum vel.“
Í umfjöllun Morgunblaðsins hefur komið
fram sú hugmynd að fyrirtæki skoði möguleika
á því að koma á fót gæslu fyrir börn starfs-
manna innan veggja fyrirtækisins. Bjarni telur
ólíklegt að Glitnir feti þá braut.
„Persónulega hef ég horft með mikilli að-
dáun á það frumkvöðlastarf sem Margrét
Pála Ólafsdóttir hefur unnið á undanförnum
árum, bæði í leikskólum og grunnskólum, og
held að aukin ábyrgð einkaaðila í þessum efn-
um sé framtíðin. Án þess að endanleg nið-
urstaða liggi fyrir af okkar hálfu tel ég lík-
legra að við myndum styrkja slíka starfsemi
frekar heldur en bankinn sem slíkur fari að
annast rekstur dagvistar. Það sem skiptir
mestu máli er að þjónustan sé innt af hendi og
þá er best að það sé gert af þeim sem eru best
í stakk búnir.“
Kortlögðu sveigjanleikann
Landsvirkjun var í hópi fyrirtækja sem tóku
þátt í verkefninu Hið gullna jafnvægi á sínum
tíma en tilgangur verkefnisins var að kanna
þörf lítilla og meðalstórra fyrirtækja fyrir
stuðning til að þróa starfsmannastefnu sem
Stundum þarf að fórna
efnislegum gæðum fyrir tíma
Ljósmynd/Víkurfréttir
Ævar Ingólfsson eigandi
Toyota Reykjanesbæ.
Dagrún Þórðardóttir, skrifstofustjóri hjá
Vinnueftirlitinu.
Morgunblaðið/ÞÖK
Ragnhildur Vigfúsdóttir, deildarstjóri á
starfsmannasviði Landsvirkjunar.
Morgunblaðið/Jim Smart
Bjarni Ármannsson, forstjóri Glitnis.
Ása G. Ásgeirsdóttir, verkefnisstjóri hjá
Vinnueftirlitinu.
heima í ár, en þá réðum við ekki alveg við þetta,
svo hún fór til dagmömmu í smátíma,“ segir
Karl. Sú yngsta, Guðrún, sem er rúmlega
tveggja ára þurfti hins vegar ekki að vera í
gæslu fyrr en hún byrjaði á leikskóla, þar sem
fjölskyldan skipti með sér verkum.
Karl er körfuboltaþjálfari og hefur meðal
annars þjálfað dætur sínar í körfubolta í gegn-
um tíðina og segist hafa byrjað með þá elstu,
Arndísi, til þess að geta verið með henni í ein-
hverri tómstundaiðkun. „Það var alveg eins
gott fyrir mig að stofna kvennalið og þjálfa
hana, eins og að keyra hana í aðra íþrótt og bíða
eftir henni. Yngri stelpurnar, Jónína og Sigrún,
hafa svo fylgt í kjölfarið og byrjað að æfa eins
og stóra systir þeirra. Eftir áramót í fyrra, þeg-
ar Ingibjörg byrjaði á kvöldvöktum, gat þetta
hins vegar stundum verið æði skrautlegt, því þá
var ég með alla hersinguna með mér á æfing-
um,“ segir hann.
Ingibjörg hefur unnið á morgunvöktum,
kvöldvöktum og næturvöktum til þess að mæta
þörfum fjölskyldunnar. „Eftir áramót ætla ég
að reyna að vinna frá sex til tvö á nóttunni og á
morgunvöktum og sjá hvernig það gengur.
Launin spila líka inn í, því ef ég er bara á morg-
unvöktum fæ ég ekki vaktaálag. En ég er hepp-
in með það á bráðamóttökunni að geta breytt
vinnutíma og skipt um vaktir eftir því sem hent-
ar,“ segir hún.
Flestir foreldrar leggja mjög hart að sér
Margrét Einarsdóttir er móðir tveggja ára
stúlku og segist þeirrar skoðunar, að umræðan
um fjölskylduna snúist mikið um það, að börn
séu níu tíma á dag í leikskólum og að foreldrar
standi sig ekki í stykkinu, eins og hún orðar
það. „Ég er ekki sammála því og held að flestir
foreldrar leggi mjög hart að sér til þess að sinna
börnunum sínum vel. Við hjónin erum bæði í
fullri vinnu, ég er aðstoðarmaður dómara í
Hæstarétti og maðurinn minn, Páll Ragnar Jó-
hannesson, vinnur í banka. Vinnudagurinn
minn byrjar klukkan átta á morgnana og stend-
ur til fjögur og við skiptum með okkur verkum
þannig að hann fer með dóttur okkar í leikskóla
klukkan níu og ég sæki hana klukkan fjögur.
Dóttir okkar þarf því ekki að vera lengur á leik-
skóla en um það bil sjö tíma á dag. Einu sinni í
viku sækir önnur amman hana síðan klukkan
tvö en það er auðvitað eitthvað sem ekki allir
hafa tök á,“ segir hún.
Dóttir þeirra, Pálína Björk, er tveggja ára og
segir Margrét ungan aldur eina ástæðu þess að
þau kjósa sjö tíma vistun. „Hún nýtur þess að
vera í leikskóla og lætur frekar bíða eftir sér
þegar hún er sótt en hitt, en við höfum skipu-
lagt þetta svona svo að við höfum meiri tíma
með henni sjálf,“ segir hún.
Margrét bætir við að stundum sæki Páll
Ragnar dóttur sína í leikskólann sjálfur til þess
að verja tíma með henni og fari síðan aftur í
vinnuna, ef þannig ber undir.
„Rómantísk“ með vinnuna í fanginu
„Svo eigum við oft „rómantískt“ kvöld saman
í sófanum þegar hún er sofnuð með vinnuna í
fanginu. Við höfum grínast með það en reyndar
leiðist okkur það ekki. Atvinnulífið gerir miklar
kröfur en með því að taka vinnuna með sér
heim getur maður haldið áfram að vinna þegar
barnið er sofnað. Okkur þykir báðum ákaflega
mikilvægt að hafa þennan sveigjanleika til að
geta nýtt tímann með Pálínu Björk þegar hún
er vakandi.“
Margrét segir ennfremur að þeirra fyr-
irkomulag sé ekkert einsdæmi.
„Ég sé það bara á mínum vinkonum og vina-
fólki sem er í krefjandi störfum, útivinnandi for-
eldrar reyna virkilega að verja sem mestum
tíma með börnunum sínum og skipuleggja sig
út frá því. Við erum líka nísk á þann tíma sem
við höfum þegar við erum ekki að vinna. Okkur
langar helst til þess að verja tímanum með dótt-
ur okkar og vera saman. Við höfum bæði verið á
kafi í félagslífi í gegnum tíðina en okkur finnst
við ekki fórna neinu með því að draga stórlega
úr því á meðan við erum með litla krakka. Við
erum bæði í fullri vinnu og viljum það og þá
verður tíminn sem verður afgangs að fara í
samveru fjölskyldunnar.“
Margréti finnst hún ekki þurfa að draga úr
sinni vinnu og að það gildi um báða foreldrana.
„Okkur finnst við geta þetta svona og þar að
auki vil ég vera fyrirmynd. Mér finnst mik-
ilvægt að dóttir mín alist upp við það að hennar
menntun skipti máli, að hún geti verið fjárhags-
lega sjálfstæð og staðið á eigin fótum,“ segir
Margrét Einarsdóttir.