Morgunblaðið - 17.12.2006, Side 25

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 2006 25
Morgunblaðið/Golli
samstarf á sviði fiskveiðieftirlits,
umhverfiseftirlits og menntunar og þjálfunar
gæzlustarfsmanna.
Mikið eftirlitsflug nú þegar
Varðskip Dana á Norður-Atlantshafi njóta
stuðnings eftirlitsflugvéla flughersins, en
hann á þrjár slíkar af gerðinni Bombardier
C-604 Challenger, sem draga 3.500 sjómílur.
Þessar vélar eru meðal annars notaðar til
eftirlits með grænlenzku og færeysku lögsög-
unni.
Dönsk skip og flugvélar eru því stöðugt á
ferðinni á hafsvæðinu á milli Færeyja og
Austur-Grænlands; umhverfis Ísland.
„Bæði á sjó og í lofti eigum við margoft
leið framhjá Íslandi vegna verkefna okkar á
Grænlandi eingöngu,“ segir Jens H. Garly,
skrifstofustjóri þeirrar skrifstofu danska
varnarmálaráðuneytisins, sem skipuleggur
aðgerðir heraflans. „Með þessari nærveru
getum við hjálpað til við umhverfiseftirlit og
einnig bara með því að vera á svæðinu, geta
séð hvað er að gerast og haft eftirlit með því.
Þetta er hluti af samstarfi, sem gengur vel.“
Norðmenn hafa boðið upp á að eftirlitsflug-
vélar þeirra, sem eru af P3 Orion-gerð, taki á
sig sveig til vesturs til að hafa eftirlit á haf-
svæðinu umhverfis Ísland, auk þeirra haf-
svæða, sem Norðmenn bera ábyrgð á. Þegar
spurt er út í möguleika á slíku af hálfu Dana,
er því svarað til að dönsku eftirlitsvélarnar
séu nú þegar oft á ferðinni umhverfis landið,
lendi á íslenzkum flugvöllum og nýtist í sam-
starfi Íslands og Danmerkur. Þannig sé
grænlenzku lögsögunni einni úthlutað um 350
flugtímum eftirlitsvélanna á ári.
Út frá þessu má með góðum vilja segja að
danskar flugvélar fylli nú þegar að einhverju
leyti upp í það tómarúm í eftirliti úr lofti á
Norður-Atlantshafinu á friðartímum, sem
Bandaríkin skildu eftir sig og Geir H.
Haarde forsætisráðherra gerði að umræðu-
efni á leiðtogafundi NATO í Riga í lok síð-
asta mánaðar. Sömuleiðis stuðlar samstarf
við Dani í björgunarmálum að því að bæta
fyrir þann missi, sem fólst í því er þyrlu-
björgunarsveit varnarliðsins hvarf af landi
brott.
Lofthelgiseftirlit ákvörðun NATO
Þetta breytir ekki því, að á Íslandi er eng-
inn viðbúnaður orrustuþotna lengur til að
bregðast við ef t.d. ókunn loftför nálgast
landið. Danskir embættismenn benda á að
enginn slíkur viðbúnaður sé heldur á Græn-
landi eða í Færeyjum, enginn hafi af því sér-
stakar áhyggjur og ekki standi til að breyta
því. En þá verður á móti að benda á að
Grænland og Færeyjar eru ekki fullvalda að-
ildarríki Atlantshafsbandalagsins eins og Ís-
land er. Heima fyrir, í Danmörku sjálfri,
fljúga danskar orrustuþotur reglulegt eft-
irlitsflug og fylgjast með lofthelginni.
Danir hafa sömuleiðis lagt af mörkum orr-
ustuþotur, sem séð hafa nokkra mánuði í
senn um lofthelgiseftirlit Atlantshafs-
bandalagsins í Eystrasaltsríkjunum. Af hálfu
Norðmanna hefur komið fram að þeir vilji
gjarnan líta á sitt framlag til varna Íslands
sem þátt í einhvers konar svipuðu fyr-
irkomulagi innan ramma NATO. Í danska
stjórnkerfinu vilja menn ekkert segja um það
hvort Danir kynnu að vilja taka þátt í slíku;
benda réttilega á að áður en til slíks gæti
komið, yrði að taka um það ákvörðun í hópi
hinna 26 aðildarríkja NATO.
Erfitt að banna eldsneytisskip
Dönsk stjórnvöld virðast ekki hafa sama
áhuga og bæði norskir og íslenzkir ráðamenn
á umræðum um þátttöku NATO í að tryggja
orkuöryggi í norðurhöfum, í þeim skilningi að
gæta verði að öryggi siglingaleiða flutn-
ingaskipa með eldsneyti frá Barentshafinu og
til bæði Norður-Ameríku og Vestur-Evrópu.
Þau láta sig hins vegar mengunar- og um-
hverfismál í norðurhöfum miklu skipta, enda
bera þau að verulegu leyti ábyrgð á að verja
hið viðkvæma lífríki Grænlands fyrir meng-
un. Danir hafa áhuga á auknu samstarfi á
norðurslóðum um að verjast hættu vegna
hugsanlegra umhverfisslysa af völdum slíkra
siglinga og vilja gjarnan að þátt í slíku sam-
starfi taki bæði Bandaríkin og Kanada, auk
ríkjanna austan Norður-Atlantshafsins, þ.e.
Íslands, Danmerkur, Noregs og Rússlands.
Norðurskautsráðið kynni því að verða heppi-
legur samstarfsvettvangur í þessu skyni.
Björn Bjarnason dómsmálaráðherra hefur
í umræðum um öryggi siglingaleiða olíu- og
gasskipa við landið nefnt að sú spurning
kunni að vakna hvort banna eigi alfarið sigl-
ingar slíkra skipa milli Íslands og Græn-
lands. Þegar þetta er borið undir danska
embættismenn telja þeir ýmis vandkvæði á
slíku. Málið heyri enda ekki bara undir Ís-
land og Danmörku, heldur Alþjóðasiglinga-
málastofnunina og þar sé ósennilegt að önnur
ríki fallist á að láta loka alþjóðlegri sigl-
ingaleið. Menn benda jafnframt á að mikil
umferð eldsneytisskipa sé um hin þröngu
dönsku sund og vissulega sé viðbúnaður mik-
ill, en ekki hafi komið til tals að loka sigl-
ingaleiðinni.
Úttekt á umhverfishættu
Af hálfu danskra stjórnvalda fer nú fram
mikil úttekt á þeirri hættu, sem hugsanlega
steðjar að lífríki hafsins á norðurslóðum
vegna mengunar, og hvernig dönsk stjórn-
völd eru í stakk búin til að bregðast við henni
á hafsvæðum, sem þau bera ábyrgð á. Nið-
urstaðnanna er að vænta snemma á næsta
ári og í framhaldinu getur þurft að taka
ákvarðanir um nýjan viðbúnað, t.d. staðsetn-
ingu dráttarskipa, og aukið eftirlit með sigl-
ingum. Jafnframt þarf að fara fram mat á því
í hversu miklar fjárfestingar eigi að ráðast og
hvort þær séu réttlætanlegar í ljósi þeirrar
áhættu, sem um er að ræða.
Samstarf ríkjanna við Norður-Atlantshaf
um að bregðast við hættunni af umhverfis-
slysum virðist liggja í augum uppi, m.a. til
þess að hvert ríki um sig geti haldið kostnaði
við viðbúnað í lágmarki og vænzt aðstoðar
frá öðrum ef slys verða.
Á þessu sviði sýnist því nokkuð augljóst að
samstarf Íslands og Danmerkur verði áfram
mikið og vaxandi, en það snýr auðvitað ekki
með beinum hætti að vörnum landsins.
Það virðist almennt líklegra að Danir verði
fyrst og fremst reiðubúnir að styrkja og út-
víkka núverandi samstarf sitt við Íslendinga
en að þeir vilji leggja eitthvað nýtt af mörk-
um til varna Íslands.
Í HNOTSKURN
» Dönsk varnarmálayfirvöld hafaverulegan viðbúnað á norður-
slóðum, á Grænlandi og í Færeyjum.
Hann snýr þó fremur að löggæzlu og
eftirliti en beinum landvörnum.
» Fjögur stór varðskip, 3.500 tonn aðstærð, gæta lögsögunnar við Græn-
land og Færeyjar og eru tíðir gestir á
Íslandi.
» Þrjú minni varðskip, 330 tonnakútterar, eru við eftirlit, einkum
undan vesturströnd Grænlands.
» Sjóherinn á átta Lynx-björg-unarþyrlur, sem eru staðsettar um
borð í stóru varðskipunum.
» Þrjár Challenger-eftirlitsflugvélarfljúga reglulegt eftirlitsflug um fær-
eyska og grænlenzka lögsögu. Þær
koma oft við á Íslandi.
» Mikið og náið samstarf er á millidanska flotans og Landhelgisgæzl-
unnar á Íslandi. Það verður enn aukið
með nýrri viljayfirlýsingu, sem á að
skrifa undir í næsta mánuði.