Morgunblaðið - 17.12.2006, Page 45

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 2006 45
Í MORGUNBLAÐINU 5. desem-
ber sl. birtist í Morgunblaðinu grein
eftir Ásbjörn Björgvinsson formann
Hvalaskoðunarsam-
taka Íslands undir yf-
irskriftinni ,,Hvernig er
best að nýta hvalina?“.
Ég er sammála Ásbirni
að hvalaskoðun sé já-
kvæð leið til að nýta
hvalastofnana þótt rök
hans séu ekki trúverð-
ug varðandi það að
hvalaskoðun og sjálf-
bærar hvalveiðar geti
ekki farið saman hér
eins og í öðrum löndum
þar sem báðar þessar
atvinnugreinar eru
stundaðar t.d. í Noregi, Bandaríkj-
unum, Japan, Grænlandi og Rúss-
landi. Reynslan af hvalveiðum síð-
ustu fjögurra ára hefur með
óyggjandi hætti sýnt að hrakspár um
væntanlegan skaða af þeim völdum
hafa ekki verið á rökum reistar.
Fyrir mér sem náttúruvernd-
arsinna er sjálfbærni aðalatriðið í
umræðu um ábyrga nýtingu nátt-
úruauðlinda en einhverra hluta vegna
hefur farið mjög lítið fyrir því hugtaki
í umræðunni um hvalveiðimál hér á
Íslandi undanfarið. Sú umræða hefur
einkum snúist um markaðsmál og
hvort hvalveiðar skaði þá ímynd af
Íslandi og Íslendingum sem seld hef-
ur verið erlendis. Það er umræðuefni
út af fyrir sig hvernig sölumenn
ferðaþjónustunnar taka sér það vald
að selja tiltekna ímynd af Íslandi, t.d.
um ósnortna náttúru, almenna álfa-
trú og lausláta kvenþjóð (sbr. auglýs-
ingu Icelandair ,,dirty weekend in
Iceland“) og ætlast síðan til að lands-
menn lagi sig að þeim væntingum
ferðamanna sem hingað koma á þeim
forsendum.
Vegna þess hlutverks míns að veita
vísindalega ráðgjöf um verndun og
nýtingu hvalastofna hef ég hef hingað
til forðast að taka þátt í umræðunni
um hvalveiðimál á pólitískum og
efnahagslegum forsendum, og ætla
ekki að byrja á því hér. Hins vegar
eru í grein Ásbjarnar svo margar
staðreyndavillur og rangfærslur sem
snúa beint að ummælum mínum og
hvalarannsóknum þeim sem ég er í
forsvari fyrir, að nauðsynlegt er að
leiðrétta þær. Þetta er fyrri grein af
tveimur.
Ásbjörn vitnar í þau ummæli mín í
útvarpsviðtali 1. nóvember sl. að mið-
að við núverandi þekkingarstig get-
um við ekki sagt fyrir um áhrif hvala-
stofna á fiskistofna með vissu þótt
það séu vissulega vísbendingar í þá
átt. Að venju sparar Ásbjörn ekki
stóru orðin og kallar þetta ,,söguleg
tíðindi“ og ,,stórmerkileg ummæli“.
Fyrir utan efasemdir um að hugleið-
ingar mínar í útvarps-
viðtali um eigin rann-
sóknir geti almennt
talist söguleg tíðindi, er
mér fyrirmunað að
skilja hvernig Ásbjörn
kemst að þessari nið-
urstöðu, því þessu hef
ég alla tíð haldið fram.
Þetta var í raun meg-
inniðurstaða rannsókna
vísindamanna á Haf-
rannsóknastofnuninni
sem birtist í tveim vís-
indagreinum í erlendu
tímariti fyrir um ára-
tug. Þótt sýna megi fram á að hvalir
hér við land éti tvö- til þrefalt það
magn sem íslenski fiskiskipaflotinn
veiðir og að það geti skipt verulegu
máli fyrir afrakstur fiskistofna hvort
hvalastofnar séu nýttir eða ekki, er
talsverð óvissa um samspil hvala-
stofna og fiskistofna hér við land.
Einn stærsti óvissuþátturinn varðar
fæðuval hrefnu, ekki síst hlutdeild
þorsks í fæðunni, og er því sér-
staklega mikilvægt að afla frekari
upplýsinga um fæðuvistfræði þessa
meginspendýrs í náttúru Íslands.
Meginmarkmið yfirstandandi
hrefnurannsókna er einmitt að afla
slíkra gagna og leiða þær vonandi til
upplýstari umræðu um þessi mál.
Ásbjörn telur það sýna áhrifaleysi
hvala í vistkerfinu að heildarneysla
þeirra sé einungis ,,brot af þeim líf-
massa sem lifir á landgrunni Ís-
lands“. Máli sínu til stuðnings, nefnir
hann útreikninga sérfræðinga á Haf-
rannsóknastofnuninni. Þeir útreikn-
ingar snúast reyndar um framleiðni
þörunga og slíkur samanburður segir
ekkert um samspil dýra ofar í fæðu-
keðjunni en eins og flestum ætti að
vera kunnugt eru hvalir ekki græn-
metisætur. Með slíkum rökum mætti
allt eins halda því fram að fiskveiðar
hafi engin áhrif á fiskistofnana og all-
ar takmarkanir því óþarfar, en ekki
trúi ég að Ásbjörn haldi slíku fram.
Ábyrg veiðistjórnun
og CITES-listinn
Ásbjörn vitnar til þess að hvalir
séu á lista CITES yfir tegundir í út-
rýmingarhættu og þess vegna sé óá-
byrgt að stunda hvalveiðar þótt lög-
legt sé, því Íslendingar hafi gert
fyrirvara við alla hvalastofna (sem
reyndar er ekki rétt). Í þessu felst að
Hafrannsóknastofnunin mæli með
veiðum sem leitt geti til útrýmingar
hrefnu og langreyðar. Það er auðvit-
að víðs fjarri raunveruleikanum eins
og hverjum manni er ljóst sem kynnt
hefur sér rannsóknir á hvalastofnum
hér við land. Staðreyndin er sú, að öf-
ugt við aðra hópa dýra og plantna,
eru hvalir flokkaðir á CITES-
listanum á pólitískum forsendum en
ekki vísindalegum, þ.e. með beinni
skírskotun til hvalveiðibanns Al-
þjóðahvalveiðiráðsins. Samkvæmt
síðustu talningum eru um 44 þúsund
(95% öryggismörk 30–63 þús.) hrefn-
ur og um 24 þúsund (95% örygg-
ismörk 18–32 þús.) langreyðar hér
við land. Að mati Hafrannsóknastofn-
unarinnar eru veiðar á 150 lang-
reyðum og 400 hrefnum á ári innan
marka sjálfbærni. Mér er ekki kunn-
ugt um neina líffræðinga sem gætu
fallist á að veiðar á 9 langreyðum og
30 hrefnum séu ekki sjálfbærar í líf-
fræðilegum skilningi.
Sjálfbærar veiðar
og söguleg tíðindi
Gísli Arnór Víkingsson gerir
athugasemdir við grein for-
manns Hvalaskoðunarsamtaka
Íslands
»Reynslan af hval-veiðum síðustu fjög-
urra ára hefur með
óyggjandi hætti sýnt að
hrakspár um vænt-
anlegan skaða af þeim
völdum hafa ekki verið á
rökum reistar.
Gísli Arnór Víkingsson
Höfundur er hvalasérfræðingur á
Hafrannsóknastofnuninni.
smáauglýsingar mbl.is
Laugavegur 63 • S: 551 4422
Gæðakápur
Pelskápur
Pelsjakkar
Hettukápur
Kasmír-cape
Loðhúfur
Höfuðbönd
Sjöl
Ekta skinn
Veittu vellíðan – gefðu gjafakort í NordicaSpa
Gjafakort í heilsulind NordicaSpa er tilvalin gjöf. Við bjóðum upp á fyrsta flokks
snyrtimeðferðir fyrir andlit og líkama og ýmsar tegundir af nuddi.
Hægt er að kaupa gjafakort fyrir ákveðna upphæð, í tiltekna meðferð og ýmsa
spa pakka. Einnig er hægt að kaupa gjafakort í heilsuræktina – meðlimakort,
einkaþjálfun eða námskeið. Við aðstoðum þig við að finna réttu gjöfina handa
þeim sem þú vilt gleðja.
Við leggjum áherslu á andlega og líkamlega vellíðan og er Nordica Spa heimur
út af fyrir sig.
Opnunartímar: