Morgunblaðið - 17.12.2006, Side 48
48 SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MAGNÚS Stefánsson félagsmála-
ráðherra og Siv Friðleifsdóttir heil-
brigðis- og tryggingamálaráðherra
undirrituðu síðasta sumar samkomulag
við Nýja leið ráðgjöf um að sjá um
meðferðarstarf fyrir
ungt fólk með áhættu-
sama hegðun og geð- og
hegðunarraskanir.
Verkefnið kallast Lífs-
list.
Í samkomulaginu
felst að Ný leið býður
ungu fólki á aldrinum
15–18 ára upp á að
stunda listsköpun og
þjálfun í samskiptum og
lífsleikni í því skyni að
minnka líkurnar á
áhættusamri hegðun.
Verkefnið tekur til hóps
ungmenna á höfuðborg-
arsvæðinu og víða um
land og stendur til árs-
ins 2008 sem til-
raunaverkefni.
Gert er ráð fyrir að
allt að 15 ungmennum
standi þessi úrræði til
boða á hverri önn á höf-
uðborgarsvæðinu og
15–20 manns utan höf-
uðborgarsvæðisins. Ný
leið ráðgjöf mun sjá um
verkefnið á höfuðborg-
arsvæðinu en á lands-
byggðinni verður unnið
í samráði við viðkom-
andi ungmennahús og í nánu samstarfi
við Rauða kross Íslands.
Lífslistin er skipulagt sem sjálf-
styrkjandi nám sem felur í sér fjóra
meginþætti: 1. Listnám þar sem sköp-
unarkraftur unglinga er virkjaður til að
byggja þá upp. 2. Vellíðan án vímuefna
(e. natural highs) þar sem ungmennum
er kennt að láta sér líða vel án vímu-
efna. 3. Hópmeðferð þar sem hugrænni
atferlismeðferð er beitt til að kenna
unglingum nýjar leiðir til að bregðast
við erfiðum aðstæðum og auka fé-
lagslega færni þeirra. 4. Sjálfstyrking
þar sem unglingunum er hjálpað að
draga fram mátt sinn og megin.
Ástæður þess að Lífslistin er talin
líkleg til að skila góðum árangri eru
m.a. þær að listræn sköpun er í háveg-
um höfð hjá ungu fólki. Þessu til stuðn-
ings nægir að nefna mikinn áhuga á
uppfærslum framhaldsskólanna á leik-
ritum og söngleikjum, mikla ásókn
ungs fólks í Listaháskóla Íslands, og þá
velgengni sem tónlistarsamkeppnir á
borð við Músíktilraunir og Söngva-
keppni framhaldsskólanna hafa átt að
fagna. Rannsóknir gefa sterka vís-
bendingu um að meðferðarúrræði,
sem ekki fela í sér stofnanavistun, skili
unglingum með hegðunarvandamál að
jafnaði betri árangri en stofnanavist-
anir. Þótt varhugavert geti verið að
heimfæra þessar bandarísku rann-
sóknir upp á íslenskar
aðstæður er tímabært að
skoða hvaða árangur ís-
lenskir unglingar geti
haft af meðferð-
arúrræðum sem ekki
krefjast vistunar á stofn-
unum. Verkefnið var
undirbúið með stuðningi
félagsmálaráðuneytis,
heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytis,
Forvarnasjóðs og Minn-
ingarsjóðs Margrétar
Björgólfsdóttur.
Talið er að fjórði hver
Íslendingur eigi við geð-
ræn vandamál að stríða
einhvern tíma á ævinni.
Með réttri meðhöndlun
og stuðningi eru mjög
góðar líkur á því að fólk
nái bata. Nýverið fór
Sparisjóðurinn af stað
með söfnunarátak undir
yfirskriftinni Þú gefur
styrk! Þar hefur Spari-
sjóðurinn ákveðið að
sýna hinn sanna jólaanda
og styrkja átta verkefni á
sviði geðheilbrigðismála
með því að gefa 1.000
krónur á hvern þann við-
skiptavin er tekur þátt og lætur sig
málið varða. En allir geta verið með og
gefið aukinn styrk með eigin framlagi
með því að hringja í söfnunanúmerið
901 1000, en hvert símtal kostar 1.000
kr. sem dreifist jafnt á milli verkefna,
heimsótt eða hringt í næsta útibú
Sparisjóðsins eða heimsótt heimasíðu
Sparisjóðsins www.spar.is.
Þau verkefni sem Sparisjóðurinn
styrkir eru ADHD-samtökin, Forma,
Geðhjálp, Hugarafl, Klúbburinn
Geysir, Ný leið, Rauði krossinn og
Spegillinn. Nánari upplýsingar um
verkefnin má finna á heimasíðu Spari-
sjóðsins, www.spar.is.
Ný leið ráðgjöf hvetur landsmenn til
þess að taka þátt í söfnunarátaki
Sparisjóðanna nú fyrir jólin og gefa
styrk.
Listsköpun í með-
ferð unglinga
Hrafndís Tekla Petursdóttir
fjallar um verkefnið Lífslistina
og söfnun Sparisjóðsins Þú gef-
ur styrk
Hrafndís Tekla
Pétursdóttir
»… að með-ferðarúr-
ræði, sem ekki
fela í sér stofn-
anavistun, skili
unglingum með
hegðunarvanda-
mál að jafnaði
betri árangri en
stofnanavist-
anir.
Höfundur er sálfræðingur og fram-
kvæmdastjóri Nýrrar leiðar ráð-
gjafar.
HVERT verður haldreipi okkar á
21. öldinni til að halda uppi siðmenn-
ingu, mannúð og jákvæðri trú, sem
verndar okkur fyrir ótta, græðgi og
vantrú á hin raunverulegu gildi lífs-
ins? Þessi spurning brann mér í
hjarta þegar ég leit yfir greinina: „Er
tími trúarinnar liðinn?“ eftir minn
ágæta vin Gunnar Dal, sem ekki þarf
að kynna frekar. Grein-
in sem skrifuð er árið
2000 og ég hef góðfús-
legt leyfi höfundar til að
vitna í, hefst á þessum
orðum: „Hvað verður
um trú mannsins á
þriðja árþúsundinu?
Eftir að stóru trúar-
brögðin komu fram fyr-
ir hálfu þriðja árþús-
undi hefur trúin mótað
líf manna meira en
nokkuð annað.“ Síðar
segir svo: „Þýðir þetta
að tími trúarinnar sé
liðinn? Ég held ekki. Ég held að trúin
sé þar sem hún hefur alltaf verið, í sál
hins einstaka manns.“ Þetta vil ég
taka undir. Trúin er í hjörtum mann-
anna milliliðalaust, þó ritningar geti
veitt leiðsögn, eða með öðrum orðum:
„Guðsríkið er hið innra með yður,“
eins og Kristur sagði. Það er nokkuð
ljóst, að sú gjörbylting sem nú teygir
sig um mestan hluta heims, skapar
annað andrúmsloft en það sem
ríkjandi var þegar ritningar trúar-
bragða voru skráðar, enda bera þær
þess glögg merki að vera mótaðar af
sinni samtíð þó margt í þeim sé sígilt
og beri vott um æðri handleiðslu. Það
er því ekki óeðlilegt að velta þessum
hlutum fyrir sér, ekki síst vegna þess
návígis sem nú er að skapast milli
hinna ýmsu trúarhópa. Kærleiks-
boðskapur Krists virðist manni eiga
erindi til allra manna, hvaða trú sem
þeir játa og eins þótt þeir telji sig van-
trúaða. Erfitt er að koma auga á hvert
stefndi hjá mannkyni sem ekki hefði
lengur kristilegan kærleiksboðskap
að viðmiði eða annað það sem boðað
er í göfugum trúarbrögðum og snertir
streng í hjarta hvers
einasta manns ef hann
gefur sér tíma til að
horfa, hlusta og hug-
leiða. Það má svo velta
því fyrir sér hvort við
eigum að sækja allt til
fortíðar í trúarlegum
efnum, þó réttmætt sé
að halda fast í fornar
dyggðir þá finnst manni
að samtíðin ætti að geta
styrkt þær stoðir. Hin
upplýsta kynslóð nú-
tímans þarf að hafa eitt-
hvað fast undir fótum
frá sinni samtíð, sem slær á óttann og
óvissuna. Hugvitinu hefir verið mjög
einhliða beint að efnisvísindum en hin
andlegu vísindi vanmetin. Þó hefir það
til dæmis verið sannað, að fólk með fá-
tíða hæfileika getur farið sálförum og
lýst stöðum og fólki í mikilli fjarlægð.
Þetta er bara dæmi um það hvað
mannshugurinn getur verið mik-
ilfenglegur. Mikilvægar kannanir á
hæfileikum mannsandans eru ekki á
allra vitorði og ekkert upplýs-
ingaflæði í gangi á borð við það sem
gerist í efnisvísindunum. Andleg vís-
indi geta skotið styrkari stoðum undir
öryggi og óttaleysi samtímans. Það
hefir sýnt sig, að auknar samgöngur
og meiri nálægð hafa skapað ýmis
vandamál og árekstra milli ein-
staklinga og trúarhópa í hinum vest-
ræna heimi og sjálfsagt víðar. Í loka-
orðum greinar Gunnars Dal sem ég
hef áður vitnað í segir svo: „Sá sem
trúir því að guð sé fjölskyldufaðir alls
mannkyns en ekki aðeins sumra, hlýt-
ur að bera hlýjan hug til allra manna
hvar sem þeir eru í heiminum. Mér
finnst ekki ósennilegt að þriðja árþús-
undið þurfi að endurskoða og end-
urskilgreina hugtök eins og trú og
trúarbrögð. Því færri orð sem menn
nota í þeirri skilgreiningu því betri
verður hún. Ef ég mætti ráða yrði hin
sameiginlega trúarjátning aðeins þrjú
orð: Guð er til. Allt annað eru neð-
anmálsskýringar og flestar óþarfar
vegna þess að þær segja sig oftast
sjálfar.“ Sú sköpun sem nútíma vís-
indi hafa opinberað okkur, er svo stór-
fengleg, að það virðist augljóst að á
bakvið hana sé yfirburða máttur, vits-
munir og göfgi, fegurð og list. Spyrja
má: Ættum við að örvænta um víð-
áttur Andans, þegar við sjáum víð-
áttur hins efnislega heims?
Kærleikurinn er öllu öðru æðri og
gæfa vor grundvallast á honum. Og
Alviskan sjálf opinberast í þessum
staðreyndum.
Á krossgötum
Gunnþór Guðmundsson fjallar
um trúmál á nýju árþúsundi »Ef ég mætti ráðayrði hin sameig-
inlega trúarjátning að-
eins þrjú orð: Guð er til.
Gunnþór Guðmundsson
Höfundur er rithöfundur
og fyrrum bóndi.
STUNDUM kemur fram sá skiln-
ingur, eins og t.d. í leiðara Morg-
unblaðsins 28.12. ’04 og í almennum
umræðum virtra aðila, að svonefndu
„flugöryggi“ verði best náð fram með
því „að fylgja öryggisreglum út í yztu
æsar“. Það er iðulega gefið í skyn að
slys smáflugvéla tengist flest útbúnaði
vélanna, sem kalli þá á aukið opinbert
eftirlit. Smáflugvél er
fremur einföld smíði ef
grannt er skoðað. Mót-
or, skrúfa, vírar, blikk
eða plast er allt sem
þarf til að hún geti flog-
ið. Rafmagn og radíó-
græjur eru góð viðbót,
en ekki nauðsynleg.
Hún er miklu minna
flókin en nútímabíll.
Samt verður eigandi
smáflugvélar, umfram
bíleigandann, að fá
lærðan flugvirkja til
þess að plokka hana
nánast í frumeindir á hverju ári til
þess að sjá hvort hún sé hugsanlega
nokkuð að bila.
Af hverju verða slys á smávélum og
af hverju vekja þau svona miklu meiri
athygli en dagleg bílslys? Þeir fjöl-
miðlungar og landsfeður, sem mest
um málin fjalla, virðast þeirrar skoð-
unar, að það sé af því að framantalið
dót bili. Ég held að fáir flugmenn taki
undir þetta. Ég er búinn að fylgjast
með smáflugi í ein 50 ár. Ég minnist
ekki neinna tilvika á þessum tíma þar
sem vélarbilun er óyggjandi bein aðal-
orsök slyss. Langflestum slysunum
hefðu flugmennirnir sjáfir átt að af-
stýra eins og raunar bílstjórar bílslys-
unum. Flugvélin fer yfirleitt þangað
sem henni er sagt að fara af stjórn-
tækjunum. Svo einfalt er það. Og
sorglegt um leið. „Flugvélar bíta bara
bjánana,“ segir Skúli flugstjóri eftir
tugþúsundir flugstunda. Bak við
stjórntækin er nú yfirleitt bara heilinn
í flugmanninum. En hann er ekki allt-
af vel notaður í mannfólkinu. Vel
þekkt flugmannstengt benzínleysi
gerir bæði farþegaþotur og smávélar
reglubundið að svifflugum eins og
benzínleysi stoppar bíla í Reykjavík-
urumferðinni.
Það er búið að gera flugnám og
einkaflug á Íslandi mjög erfitt og dýrt
með misskildum „flugörygg-
istengdum“ stjórnvaldsaðgerðum.
Slysatryggingarskyldan, sem Alþingi
setti á hvert sæti smávélar með því að
setja samasemmerki milli einkavéla
og atvinnukennsluvéla flugskólanna,
tvöfaldaði tryggingakostnaðinn við
einkaflugið. Gjöld og
skattar frá tíð Ólafs
Ragnars þyngja svo
klyfjarnar. Aðalárang-
urinn í „flugöryggi“ í
seinni tíð er vegna fækk-
unar íslenzkra einka-
flugvéla og þar með
flugstunda. Urðu ekki
færri bílslys á bíllausum
degi R-listans? Í átta
daga á Kúbu heyrði ég
hvorki né sá til flugvélar
yfir Havana og um-
hverfi. Þar ræður kast-
R-oListinn. Auðvitað
fækkaði flugslysum með lokun flestra
flugvalla. „Hjörtum mannanna svipar
saman …“ segir Tómas. Heimska
flugmanna er trúlega hættulegasti
þáttur flugsins. Enginn flugmaður vill
samt vera heimskur. En það bara
hendir okkur öll að við gerum eitthvað
heimskt, sem við iðrumst. Ef við fáum
annað tækifæri. Glópalán og vernd-
arenglar hvers og eins ráða því hversu
mikið og lengi maður sleppur í gegn-
um lífið. Lífsleikni, sem tengist
reynslu, hefur áhrif á flugöryggið.
Flugslysum fer fækkandi með fjölg-
andi flugstundum flugmanna. Reynsl-
an vegur á móti heimskunni í flugi eins
og í bílakeyrslu. Hún fæst ekki nema
með ástundun.
Ég hef ekki trú á því, að heimska
flugmanna muni minnka mikið með
áköllum um stjómvaldsstutt „flug-
öryggi“ með „reglugerðum út í yztu
æsar“. Íslenzk flugmálayfirvöld hafa
til dæmis gert einkaflugmönnum
óframkvæmanlegt að taka blindflug-
spróf hérlendis utanskóla. Slík kunn-
átta væri hins vegar besta flugörygg-
isráðstöfun, sem völ væri. Heimskir
flugmenn munu því halda áfram að
rekast á grjót þegar þeir fljúga til
móts við það í lækkandi skyggni í
skjóli upplýsts skilningsleysis Flug-
málastjórnar á raunverulegu flug-
öryggi.
Í Ameríku geta menn keypt sér bók
frá þeirra flugmálastjórn, FAA, með
4.932 spumingum með fjórum mögu-
legum svörum við hverri. 20.000 skýr-
ingum á því hvers vegna aðeins eitt
svar er rétt við hverri spurningu.
Hver sem er getur farið í próf í þessari
bók fyrir framan tölvu sem er í sam-
bandi við FAA. Náirðu 7,5 hefur þú
lokið bóklegum hluta bandarískra
blindflugsréttinda. Hvers vegna er
þetta ekki hægt hér? Starfsmaður
Flugmálastjórnar svaraði mér því til,
að þetta væri nú alltof „billegt“, menn
gætu bara lært svörin! Ég féll í fyrstu
tilraun við þetta próf og þurfti að
reyna talsvert á mig til að ná því í
seinna skiptið. Hef ekki lært meira
bóklegt um flug í annan tíma þó að
okkar Flugmálastjórn telji þetta
ómerkilegt.
Íslenzkt smávélaflug er nokkur
hornreka í þjóðlífinu. Margir telja
þetta óþarfa lúxus fáeinna ríkisbubba.
Þetta fólk hefur ekki horft í stjörnu-
fyllt augu ungmennanna niðri á velli,
sem eru að berjast áfram í flugnámi úr
eigin vasa. Þeir sem hafa geð í sér til
að skattpína nám þessara ungmenna
sérstaklega ætlast svo væntanlega til
þess að þeir fljúgi síðar með þá á sól-
arstrendur fyrir sem minnst.
Hvaðan eiga flugmenn okkar að
koma í framtíðinni? Frá Póllandi? Al-
þingi, Morgunblaðið, R-listinn og
Flugmálastjórn virðast gera það sem
þau geta til þess að svo megi verða.
„Flugöryggi“ frá Póllandi?
Halldór Jónsson fjallar
um flugöryggi » Íslenzk flugmála-yfirvöld hafa til
dæmis gert einka-
flugmönnum ófram-
kvæmanlegt að taka
blindflugspróf hérlendis
utanskóla
Halldór Jónsson
Höfundur er verkfræðingur.
Lexus GS-300 EXE
Lexus GS-300 EXE, á götuna 03/06, sjálfskiptur, leður, sóllúga, lykil-
laust aðgengi, Bluetooth tenging fyrir gsm, spólvörn, skriðvörn, ABS,
aðvörunarkerfi fyrir loftþrýsting í dekkjum, xenon framljós sem
fylgja stýrisstefnu, 18" álfelgur, heitur eða kaldur blástur í fram-
sætum, rafmagnsfærsla á stýri, sætum og speglum með minni, Led
ljósakerfi inn í bíl og kringum, aðgerðastýri, hraðastillir, 10 líknar-
belgir, tvískipt loftkæling með frjókornasíu, rafmagnsgardína í aft-
urrúðu, nálægðarskynjarar að framan og aftan, spoiler , fullkomin
hljómtæki með 6 diska geislaspilara.
Verð 5.690.000 kr. Skipti athugandi á ódýrari.
Sími 587 2000
Kletthálsi 2 - 110 Rvk.