Morgunblaðið - 17.12.2006, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 2006 61
menning
Þegar spurt er hver séfremstur allra í hip-hopinueru margir nefndir en fáirútvaldir. Sá sem einna oft-
ast hefur verið nefndur í þessu sam-
bandi undanfarin ár er tónlistarmað-
urinn Shawn Corey Carter sem
þekktur er í dag undir nafninu
Jay-Z.
Jay-Z hefur ekki farið troðnar
slóðir á sínum ferli þó frásagnir af
æsku hans minni á sögu svo margra
litaðra rappara vestanhafs – móðirin
einstæð, drengurinn óstýrilátur og
að mestu afskiptalaus, flosnaði upp í
skóla, byrjaði snemma að selja vímu-
efni og neyta þeirra og svo kom mús-
íkin og bjargaði öllu. Eftir þessa
hefðbundnu rapparasögu tók Jay-Z
aftur á móti eigin stefnu, enda meira
í hann spunnið en flesta félaga hans.
Jay-Z var búinn að geta sér orð
sem fínn "öryrki", sjóaður í að kljást
við menn á götuhornum þar sem allt
snerist um að vera sem fljótastur að
koma fyrir sig orði og að geta dissað
keppinautinn á sem smekklegastan
hátt. Hann hafði líka verið í auka-
hlutverki á nokkrum skífum en þeg-
ar hann sóttist sjálfur eftir útgáfu-
samningi fékk hann litlar
undirtektir hjá stórfyrirtækjum á
þessu sviði.
Eigin útgáfufyrirtæki
Í stað þess að leggja árar í bát
gerði piltur sér lítið fyrir og stofnaði
eigið útgáfufyrirtæki, Roc-A-Fella
Records, og samdi síðan við stærra
fyrirtæki um dreifingu. Í kjölfarið
tók hann svo upp sína fyrstu breið-
skífu, Reasonable Doubt, og gaf út
1996. Reasonable Doubt seldist
þokkalega, fór í um hálfri milljón
eintaka fyrsta árið, sem var býsna
gott fyrir fyrstu plötu rappara og
fyrstu plötu smáfyrirtækis. Þessi
sala dugði svo til að Roc-A-Fella Re-
cords náði betri dreifingarsamningi
við stærra fyrirtæki og bjó þannig í
haginn fyrir næstu breiðskífu, In My
Lifetime, Vol. 1, sem kom út 1997, og
seldist mun betur en skífan sem á
undan kom.
Viðsjár og hjaðningavíg
Þegar In My Lifetime, Vol. 1 kom
út undir lok ársins 1997 voru viðsjár
miklar í hip-hop-heimum vestanhafs,
spenna mikil milli manna og fyr-
irtækja og hjaðningavígin gengu á
víxl. Þetta var ekki síst erfiður tími
fyrir Jay-Z og félaga hans, enda var
æskufélagi hans og samstarfsmaður
Biggie Smalls myrtur fyrr á árinu.
Þó það sé kaldhæðnislegt að segja
það þá gaf morðið á Biggie Smalls í
mars 1997 og eins á 2pac Shakur í
september 1996 Jay-Z tækifæri til
að stíga fram í sviðsljósið, enda
höfðu átök þessara tveggja risa yf-
irskyggt allt annað í langan tíma. In
My Lifetime, Vol. 1 var reyndar ekki
rétta útspilið hjá Jay-Z en næsta
plata hans, Vol. 2: Hard Knock Life,
sló rækilega í gegn og gerði Jay-Z
að einni helstu stjörnu Bandaríkj-
anna. Eitt lag af henni, Hard Knock
Life (Ghetto Anthem), varð gríð-
arlega vinsælt og platan seldist í um
fimm milljónum eintaka.
Þó Jay-Z væri þannig kominn á
toppinn í plötusölu vantaði nokkuð
upp á að hann nyti sömu virðingar
og forverar hans. Þriðja bindið í ævi-
sögunni, Vol. 3 … Life and Times of
S. Carter, sem kom út 1999, dugði
ekki til að festa hann í sessi, þó
greina megi framfarir í textagerð.
Meistaraverkið
Fimmta breiðskífan sem kom út
undir nafni Jay-Z var eiginlega safn-
plata með ýmsum röppurum því þó
Jay-Z hafa verið skrifaður fyrir skíf-
unni var hún kynning á listamönnum
sem gert höfðu útgáfusamning við
Roc-A-Fella, upptökustjórar og
rapparar, til að mynda Beanie Sigel,
Memphis Bleek og Freeway. Það
var svo ekki fyrr en með sjöttu plötu
sinni sem Jay-Z náði að sýna hvað í
honum bjó, því sú plata, The Bluepr-
int, er meistaraverk hans hingað til,
geysiþétt rappskífa með fram-
úrskarandi rímum.
Það mátti svo sem búast við því að
Jay-Z ætti erfitt með að fylgja eftir
svo magnaðri skífu sem The Bluepr-
int og víst að það stóð líka í honum.
The Blueprint kom út 2001, prýðileg
tónleikaskífa sama ár og svo eins-
konar framhald af The Blueprint, en
mun lakari skífa 2002, The Bluepr-
int²: The Gift & the Curse og batnaði
lítið við að koma út í breyttum bún-
ingi nokkrum mánuðum síðar. Hafi
menn aftur á móti átt von á að þar
með væri Jay-Z búinn að syngja sitt
síðasta, kom hann heldur en ekki á
óvart með "svörtu plötunni", The
Black Album, sem kom út 2003. Á
henni fór hann á kostum í mögn-
uðum textum og með ferska og
skemmtilega takta. Frábær plata
sem stóð The Blueprint fyllilega á
sporði.
Hættur, og þó ekki
Það vakti að vonum mikla athygli
að Jay-Z lýsti því yfir áður en platan
kom út að hún yrði hans síðasta,
hann væri hættur í rappinu og ætl-
aði að snúa sér að viðskiptum ein-
göngu. Vissulega var það glæsilegt
að segja skilið við rappið með svo
magnaðri plötu en fáir höfðu samt
trú á því að hann væri hættur fyrir
fullt og fast. Hann lét þó á sér kræla
á rappsviðinu, gerði arfaslæma skífu
með Linkin Park 2004 og var gestur
hjá ýmsum tónlistarmönnum.
Það hafði löngum verið heitt í kol-
unum milli Jay-Z og annarra rapp-
ara, sumpart til að halda sér í sviðs-
ljósinu og sumpart vegna persónu-
legrar óvildar, en næstu árin notaði
Jay-Z til að sættast við menn og frið-
mælast með góðum árangri. Ekki er
gott að segja hvort það hafi komið
honum afstað í rappinu aftur, en
ekki leið á löngu að hann var kominn
í hljóðver að taka upp nýja skífu sem
kom svo út á dögunum og heitir
Kingdom Come. Viðtökur Kingdom
Come hafa verið blendnar. Víðast
hefur henni verið vel tekið og var til
að mynda valin ein af plötum ársins í
danska tónlistartímaritinu Gaffa
fyrir skemmstu en aðrir hafa ekki
berið eins hrifnir og kvarta yfir því
að ólíkt fyrri plötum sé lítið um nýj-
ar hugmyndir og ferska takta. Það
verður þó ekki tekið frá Jay-Z að
hann er einn besti textasmiður
rappsins í dag og fer víða á kostum á
skífunni.
Jay-Z hættir við að hætta
Rapparinn Jay-Z hætti á toppnum fyrir fjórum
árum eða svo héldu menn. Hann sneri hins vegar
aftur með nýrri skífu á dögunum.
TÓNLIST Á SUNNUDEGI
Árni Matthíasson
Einstakur „Jay-Z hefur ekki farið troðnar slóðir á sínum ferli þó frásagnir af æsku hans minni á sögu svo margra
lita rappara vestan hafs - móðirin einstæð, drengurinn óstýrilátur og að mestu afskiptalaus.“
SMÁRALIND SÍMI 545 1550 GLÆSIBÆ SÍMI 545 1500 KRINGLUNNI SÍMI 545 1580
ÍS
L
E
N
S
K
A
/S
IA
.I
S
/U
T
I
35
20
0
12
/0
6
Brettapakkar
20% afsláttur