Morgunblaðið - 18.12.2006, Blaðsíða 16

16 MÁNUDAGUR 18. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
ÚTVARPSSTÖÐIN XFM
stendur fyrir tónleikaröð sem
nefnist Jólaserían 2006 og
hefst á Dillon við Laugaveg í
kvöld, en tónleikar verða á
hverju kvöldi fram að jólum.
Á lokakvöldinu á Þorláks-
messu spila Brain Police og
Dr. Spock í garðinum við
staðinn, en í kvöld eru það
hins vegar Lay Low og Pétur
Ben sem spila. Aðrar sveitir sem spila fram að
jólum eru Perla, Siggi Lauf, The Viking Giant
Show, The End, Future, Future, Perla, Dog-
daze, Shadow Parade og Reykjavík! Aðgangur
er ókeypis.
Tónlist
Lay Low og
Pétur Ben á Dillon
Lay Low
EINN af öðrum tínast spennu-
sagnahöfundarnir í Þjóðmenn-
ingarhúsið á aðventunni og
skjóta áhlýðendum skelk í
bringu með hrollvekjandi
upplestri úr nýjum verkum
sínum. Allir eru þeir þátttak-
endur í upplestrarseríunni
Jólahrollur í hádeginu sem
hófst 12. desember og stendur
til jóla. Í dag er röðin komin að
Steinari Braga sem les upp úr bók sinni Hið stór-
fenglega leyndarmál Heimsins. Lesturinn hefst
kl. 12:15 og að honum loknum býðst áhlýðendum
súputilboð í veitingastofu Þjóðmenningarhússins.
Aðgangur er ókeypis.
Bókmenntir
Steinar Bragi les í
Þjóðmenningarhúsi
Steinar Bragi
DJASSKVARTETTINN Atl-
antshaf fagnar útkomu á sam-
nefndum geisladiski með
tvennum útgáfutónleikum,
annars vegar á Café Rosen-
berg í Lækjargötu á morgun
klukkan 22 og hins vegar á
Listasafni Sigurjóns Ólafs-
sonar á Laugarnestanga, á
miðvikudaginn klukkan 21.
Sveitina skipa Jóel Pálsson á
saxófón, Agnar Már Magnússon á píanó, Gunn-
laugur Guðmundsson á kontrabassa og Einar
Scheving á trommur. Síðast lék Atlantshafið á
tónleikum í Reykjavík í ársbyrjun 2005 og áður á
Jazzhátið Reykjavíkur 2004.
Djass
Atlantshaf með
útgáfutónleika
Jóel Pálsson
Eftir Ingveldi Geirsdóttur
ingveldur@mbl.is
ÍSLENSK-KATALÓNSK orðabók
er eitthvað sem fæstum hefði dottið í
hug að ætti eftir að koma út. En
vegna frum-
kvæðis prófess-
ors Macia Riutort
við Rovira i Virg-
ili-háskóla í
Tarragona á
Spáni er ein slík í
smíðum.
„Ég kenni sögu
þýskrar tungu og
þýðingar úr
þýsku á katalónsku og spænsku hér
við háskólann. Áhugi minn á ís-
lensku vaknaði í gegnum starf mitt
við háskólann og beinist fyrst og
fremst að forníslensku,“ segir
Riutort sem hefur kennt við háskól-
ann í Tarragona síðan 1984.
„Ég hóf vinnu við orðabókina með
það í huga að hún gæti hentað í
kennslu á sögu þýskrar tungu. Að
hún gæti orðið grundvallarverk við
endurbyggingu germönsku tung-
unnar og sýnt málfræðilega þróun
þýskunnar frá upphafi til dagsins í
dag.“
Áhuginn á Íslandi nær til 1500
Riutort segir að hann hafi áður
verið búinn að setja saman íslensk-
katalónskt orðasafn fyrir vini sína,
sem ætluðu að heimsækja Ísland, og
byggt orðabókina út frá því.
„Miða við núverandi vinnuframlag
geng ég út frá því að ég klári bókina
á næstu fimm til sex árum.
Orðabókin er aðallega ætluð fyrir
katalónskumælandi háskólastúdenta
þótt hún geti einnig verið notuð af
Íslendingum á ferðalagi um
katalónskumælandi lönd.
Þeir sem ættu samt að hafa mestu
not af bókinni eru þeir sem leggja
stund á forngermönsku, jarðfræði,
líffræði, haffræði o.s.frv. Ég varð að
taka tillit til þess að bókin gæti
gagnast öðrum en þeim sem leggja
stund á gömul germönsk mál og hafa
áhuga á íslensku og því er líka nokk-
uð af fagorðum í henni úr ákveðnum
greinum.
Ef bókin á að seljast á Spáni verð-
ur hún að verða sterk á þessum svið-
um og nýtast vel þeim sem hafa
áhuga á germönskum málum. Stúd-
ent hjá mér, sem er að skrifa dokt-
orsritgerð um Njálu, sagði mér einu
sinni að áhugi hans á Íslandi næði
bara til ársins 1500 og ég hygg að
það gildi um flesta þá sem leggja
stund á germönsku, a.m.k þá sem ég
þekki.“
Aldrei komið til Íslands
Það vekur athygli að þrátt fyrir að
vera að vinna að íslensk-katalónskri
orðabók hefur Riutort aldrei komið
til Íslands.
„Í tvö skipti hef ég næstum farið
til Íslands en verðið hélt mér heima í
bæði skiptin, ég vonast samt til að
komast einn daginn.“
Katalónska er töluð af 12 til 14
milljónum manna á Balerísku eyj-
unum, í Katalóníu, Valensíu, An-
dorra og í Roussillon-héraði í Suður-
Frakklandi. Hún er aðeins opinbert
tungumál í Katalóníu, er kennd þar í
skólum, notuð í katalónskum stofn-
unum og í daglegu tali.
Bækur | Íslensk-katalónsk orðabók í smíðum á Spáni
Áhuginn á forníslenskunni
Morgunblaðið/Kristinn
Tungumál Orðabókin er aðallega ætluð fyrir katalónskumælandi háskólastúdenta.
Macia Riutort
GESTIR frumsýningar á uppfærslu
Þýsku óperunnar (Deutsche Oper) á
Idomeneo eftir Mozart í kvöld munu
þurfa að tæma vasa sína og skilja
alla málmhluti eftir áður en þeir
ganga í áhorfendasalinn, og þurfa
að vera viðbúnir að forða sér í hvelli
– berist sprengjuhótun.
Mozart var frægur fyrir skop-
skyn sitt, og óperuleikstjórar eiga
til að taka sér skáldaleyfi við upp-
færslur á óperum hans. En gæslan í
kvöld verður fúlasta alvara.
Óperugestir verða látnir ganga um
gegnumlýsingarhlið, og búið er að
gera áætlun um rýmingu óperu-
hússins.
Allt er þetta gert vegna þess að
meðal leikmuna í uppfærslunni er
líkan af höfði Múhameðs spámanns,
og óttast er að uppþot verði vegna
þess.
Samkvæmt Kóraninum er bannað
að myndgera spámanninn.
Mozart minnist hvergi á höfuð
Múhameðs, eða höfuð Jesú, Búdda
og gríska sjávarguðsins Póseidons,
sem einnig eru í þessari uppfærslu,
sem runnin er undan rifjum leik-
stjórans Hans Neuenfels.
Þessi uppfærsla hans var fyrst
frumsýnd fyrir þremur árum og
fannst ýmsum gagnrýnendum þá
skáldaleyfin sem hann hafði tekið
sér harla lítilfjörleg, og utan óperu-
heimsins tók enginn eftir þeim.
En það var áður en Jótlandspóst-
urinn danski birti skopmyndirnar
alræmdu af Múhameð, og áður en
þýskur páfi vakti enn frekari reiði
margra múslíma með tilvitnun í
aldagamla texta.
Því var það að Þýska óperan
ákvað að hætta við uppfærsluna, og
í september síðastliðnum sagði
óperustjórinn, Kirsten Harms, að
það hefði verið að ráði lögreglunnar
sem hætt hefði verið við hana.
Leitað á
óperugestum
Örugg Þýska óperan í Berlín.
Reuters
ÞEGAR upp er staðið, þá tókst þetta
afar vel“, sagði Tómas Ingi Olrich,
sendiherra í Frakklandi, um málþing
sem sendiráðið stóð fyrir 2. desem-
ber. Málþingið bar yfirskriftina
Tungumál og þjóðarvitund: Nýmæli
og hefðir, og umræðuefnið staða ís-
lenskrar tungu með tilliti til heims-
væðingarinnar og þrýstings frá
stórum málsvæðum, eins og því
enska. „Við vildum reyna að átta
okkur á því hvernig íslenskan stæðist
álag heimsvæðingarinnar og ágang
útbreiddra erlendra tungumála, eins
og enskunnar.“
Sendiráðið fékk íslenska fyrirles-
ara sem allir tala frönsku; Vigdísi
Finnbogadóttur, sem talaði um
tungumálið sem hljóðfæri sálarinnar;
Sigurð Pálsson ljóðskáld og Pétur
Gunnarsson rithöfund, en auk þeirra,
Claude Hagège, prófessor í málvís-
indum við Collège de France, sem
fjallaði um eintyngi og fjölbreytni
heimsmála; þann þrýsting að heims-
byggðin lyti einu tungumáli. „Hann
var þeirrar skoðunar að Íslendingar
væru fordæmi öðrum þjóðum um
hvernig ætti að rækta málið – og
kallaði það einmitt að rækta málið,
en ekki að verja það,“ segir Tómas
Ingi, sem segir að Hagège hafi auð-
heyrilega verið vel að sér um þróun
íslenskrar tungu. „Hann sagði að það
væri engin ástæða fyrir okkur að ótt-
ast yfirburði enskunnar. Íslendingar
hefðu sýnt að þeir gætu stundað mál-
rækt, auk þess sem enskan myndi
komast í mikla erfiðleika á næstu
áratugum. Það kæmi til af því að í
Bandaríkjunum sem hefðu mest
áhrif í enskumælandi heimi væru
önnur tungumál á sumum mál-
svæðum að taka yfir; eins og
spænskan.“
Tómas Ingi segir að íslensku
ræðumennirnir hafi flutt feikigóð er-
indi um slagkraft íslenskunnar og
nýsköpunarmátt.
Rúmlega 250 manns sóttu þingið
og var fyrirlestrarsalurinn fullskip-
aður. Tómas segir það ekki að undra,
þar sem Vigdís eigi sér stóran hóp
aðdáenda í Frakklandi. „Hún nýtur
mikillar virðingar hér.“ Hann segir
líka hafa skipt máli með góða þátt-
töku að fyrirlesararnir skyldu allir
hafa talað góða frönsku en stjórnandi
þingsins var Sveinn Einarsson.
Frakkar hafa löngum verið þekkt-
ir að því að vilja standa vörð um eigin
menningu og verja hana erlendum
áhrifum. Tómas Ingi Olrich segir að
þeir hafi þó enn miklar áhyggjur af
velferð frönskunnar. „Þeir hafa
áhyggjur af því að í stíðinu gegn
enskunni, séu þeir á undanhaldi. Ég
verð líka að segja það, að þegar ég
ber saman franskt mál í fjölmiðlum,
eins og það var þegar ég var hér við
nám, og núna – þá finnst mér fransk-
an hafa látið meira undan en ég hafði
gert mér grein fyrir. Mér finnst þeir
hafi ástæðu til að hafa áhyggjur.“
Tómas Ingi segist ekki geta fullyrt
að Frakkar geti numið eitthvað af
okkur hvað málrækt áhrærir en seg-
ir að á þinginu hafi þeir hlustað mjög
vel á það sem kom fram í máli allra
Íslendinganna; að málræktarstefnan
á Íslandi sé ekki bara opinber stefna,
heldur stefna sem borin sé uppi af
öllum almenningi og nefnir mál-
nefndir ýmissa faghópa og starfs-
stétta því til vitnis. „Íslendingar hafa
ánægju af málinu sínu og hafa
ánægju af því að búa til nýyrði. Það
er nánast eins og íþrótt. Frakkarnir
á þinginu skynjuðu vel að þannig er
málum háttað hjá okkur vegna þess
að Íslendingum finnst vænt um málið
og beita því óspart til nýsköpunar.
Það má kannski í lokin vitna í Pétur
Gunnarsson. Hann brá fyrir sig
franska orðatiltækinu að glata norðr-
inu sem þýðir að tapa áttum. Hann
sagði að ef Íslendingar glötuðu mál-
inu yrðu þeir áttavilltir í dýpstu
merkingu þess orðs.“
Málið ræktað í París
Málþing Sendiráðið fékk íslenska fyrirlesara sem allir tala frönsku.