Morgunblaðið - 18.12.2006, Síða 29

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. DESEMBER 2006 29
Ármúli 26 / Sími 522 3000 / www.hataekni.is
P
IP
A
R
• S
ÍA
• 6
0
5
3
1
YAMAHA RX-V1700
7 x 180W, 4 ohms, 1kHz, 0,7% THD
Möguleiki á 1080p í gegnum HDMI
Verð: 129.995 kr.
YAMAHA RX-V659
7 x 150 W, 4 ohms, 1kHz, 0,7%THD
EISA verðlaunamagnari 2007
Verð: 69.995 kr.
Komdu í Hátækni og heyrðu betur það sem við höfum að segja um Yamaha heimabíómagnara.
Í lokaskýrslu hjá lögreglu lét verj-
andi Gunnars Arnar bóka að rann-
sóknin eins og hún þá stóð gæti aldr-
ei orðið grundvöllur að saksókn í
málinu.
Saksóknari efnahagsbrotadeildar
ákvað eftir sem áður að gefa út
ákæru hinn 16. apríl 2004 án þess að
frekari rannsókn færi fram.
Rétt er að taka fram að við rann-
sókn málsins naut efnahags-
brotadeild aðstoðar tveggja endur-
skoðenda auk Árna Tómassonar;
þeirra Theodórs Sigurbergssonar og
Magnúsar Ragnarssonar, allir til-
kvaddir sem kunnáttumenn.
Skemmst er frá því að segja Gunn-
ar Örn var sýknaður í héraði síðla
árs 2004 á þeim grundvelli að engin
viðhlítandi gögn hefðu verið færð til
sönnunar um sekt hans. Héraðs-
dómur var auk embættisdómara
skipaður tveimur endurskoðendum.
Ákæruvaldið áfrýjaði dómi undir-
réttar til Hæstaréttar Íslands sem
kvað upp dóm þann 14. maí 2005.
Málið var nr. 509/2004 og má finna
dóminn í heild sinni á vef Hæsta-
réttar www.haestirettur.is.
Hæstiréttur vísaði ákæru efna-
hagsbrotadeildar frá héraðsdómi og
féll allur sakarkostnaður á ríkissjóð.
Í forsendum Hæstaréttar eru
taldir upp fjölmargir ágallar á rann-
sókn málsins. Þar á meðal kom fram
að látið hafi verið hjá líða að rann-
saka blekkingar framkvæmdastjór-
ans gagnvart Gunnari Erni. Ófært
var talið að leggja mat á vinnu Gunn-
ars Arnar án þess að rannsakað væri
hvort vinna hans hefði tekið mið af
rangfærðum gögnum sem honum
yrði ekki metið til lasts að hafa ekki
tortryggt.
Samandregin niðurstaða Hæsta-
réttar um rannsóknina var svohljóð-
andi :
„Eins og lögregla hagaði rann-
sókn skorti þannig mjög á að hún
hafi náð því markmiði, sem mælt er
fyrir um í 67. gr. laga nr. 19/1991.“
Auk þessa taldi Hæstiréttur
verknaðarlýsingu ákæru verulegum
annmörkum háða. Vegna allra þeirra
stórfelldu annmarka sem voru á
rannsókn málsins og ákæru taldi
Hæstiréttur ekki hjá því komist að
vísa málinu frá héraðsdómi.
Eftir rannsókn efnahags-
brotadeildar og saksókn hafði ekki
með neinum hætti tekist að sanna að
neitt ámælisvert hefði verið við störf
Gunnars Arnar, hvað þá að hann
hefði hagað vinni sinni þannig að
hann ætti að sæta refsingu fyrir.
Ekkert heyrðist af frekari máls-
meðferð fyrr en í lok október 2005
þegar efnahagsbrotadeild tilkynnti
um þá ákvörðun sína að hefja rann-
sókn málsins að nýju.
Síðar hefur komið í ljós að þegar
hinn 31. maí 2005 hafi ríkissaksókn-
ari gefið efnahagsbrotadeild fyr-
irmæli í þessa veru.
Það liðu þannig rúmlega fimm
mánuðir frá frávísun málsins og
tæpir fimm frá fyrirmælum rík-
issaksóknara þar til hafist var handa
við nýja rannsókn hjá efnahags-
brotadeild.
Í stað þess að efnahagsbrotadeild-
in rannsakaði málið og nyti við það
aðstoðar kunnáttumanna, sem henni
var heimilt og almennt er gert þegar
sérfræðiaðstoðar er þörf við lög-
reglurannsókn, þá óskaði embættið
eftir því að dómkvaddir yrðu tveir
sérfróðir matsmenn. Samkvæmt
matsbeiðni áttu þeir eftir því sem
best verður séð að taka að sér lög-
reglurannsóknina.
Fyrir liggur að matsbeiðnin var
send Héraðsdómi Reykjavíkur hinn
9. nóvember 2005.
Það má helst skilja ummæli full-
trúa ríkislögreglustjóra svo að eftir
að beiðni þessi hafði verið send hafi
embættið hætt að bera ábyrgð á
rannsókninni og framgangi hennar.
Gunnar Örn var kallaður til fyr-
irtöku vegna matsbeiðnarinnar í lok
janúar 2006 og mótmælti þá dóm-
kvaðningu matsmanna, þar sem
hann taldi ekki lagaskilyrði til henn-
ar.
Endanlegur dómur Hæstaréttar
um að heimilt væri að dómkveðja
matsmenn lá fyrir í lok maí 2006.
Tveir löggiltir endurskoðendur
voru skipaðir matsmenn hinn 20.
júní 2006.
Þegar ekki hafði enn verið boðað
til matsfundar í lok ágúst 2006 var
efnahagsbrotadeild sent bréf dag-
sett 31. ágúst sl. þar sem farið var yf-
ir gang málsins frá upphafi og þess
krafist að rannsókn yrði felld niður.
Engin viðbrögð höfðu fengist við
bréfi þessu í lok september sl. og
ekki hafði þá verið boðað til mats-
fundar. Óskaði undirritaður þá eftir
fundi með yfirmanni efnahags-
brotadeildar til þess að fara yfir
stöðu málsins og árétta þá kröfu sem
sett hafði verið fram í umræddu
bréfi og var fundurinn haldinn hinn
26. september sl.
Fram kom þar að annar mats-
manna hafði beðist undan mats-
störfum og sent héraðsdómara bréf
þar að lútandi.
Héraðsdómari boðaði til fyrirtöku
skömmu síðar af þessu tilefni en
enginn fulltrúi frá efnahags-
brotadeild mætti. Nýtt þinghald var
boðað nokkrum dögum síðar en áður
en til þess kom var undirrituðum til-
kynnt að það félli niður um ótiltekinn
tíma.
Í kjölfar þessa ritaði undirritaður
bréf til ríkissaksóknara hinn 18.
október sl. þar sem þess var óskað
að hann gæfi ríkislögreglustjóra fyr-
irmæli um að fella niður umrædda
rannsókn.
Með bréfi dags. 20. nóvember sl.
tilkynnti ríkissaksóknari ríkislög-
reglustjóraembættinu þá ákvörðun
sína að fella skyldi rannsóknina nið-
ur þar sem málsmeðferðin væri í
þeim farvegi að hún bryti gegn 70.
gr. Stjórnarskrár Íslands og 1. mgr.
6. gr. Mannréttindasáttmála Evr-
ópu.
Hinn 5. desember sl. tilkynnti
fulltrúi ríkislögreglustjóra Gunnari
Erni að embættið hefði fellt niður
mál á hendur honum.
Með þessari ákvörðun lauk ríflega
þriggja ára tímabili þar sem Gunnar
Örn hafði réttarstöðu grunaðs
manns vegna ætlaðra brota hans í
starfi sem endurskoðandi.
Í málalokum þessum felst sú nið-
urstaða að Gunnar Örn Kristjánsson
endurskoðandi er saklaus af öllum
þeim sakargiftum sem urðu tilefni
rannsóknar á hendur honum. Það er
rangt, ólögmætt og ósæmilegt halda
fram eða gefa í skyn að málalyktir
þessar þýði eitthvað annað.
Sú aðferð að fela lögreglurann-
sókn í hendur dómkvöddum mats-
mönnum á sér ekki fordæmi hér á
landi. Fráleitt er af efnahags-
brotadeild ríkislögreglustjóra að
varpa frá sér ábyrgð á rannsókninni
á þeim grundvelli að erfiðleikar hafi
komið upp við dómkvaðningu og
störf matsmanna.
Vandamál málsmeðferðar þeirrar
sem hér hefur verið lýst, verða ekki
kennd dómstólum eða stétt endur-
skoðenda almennt.
Kristinn Bjarnason hrl.“
stjórinn“
UMRÆÐUR um fátækt hafa
vaknað að nýju eftir að forsætisráð-
herra birti skýrslu þar sem fram
kemur að um 6,6%
barna hér á landi búi
við fátækt. Skýrsla
þessi er unnin af Efna-
hags- og framfara-
stofnun Evrópu eftir
mælikvörðum og
reikniaðferðum sem
stofnunin setur auk
þess að vera byggð á
upplýsingum frá árinu
2004. Það skapar
nokkra fyrirvara um
niðurstöður hennar en
þó ekki svo mikla að
taka megi hana til at-
hugunar í ljósi þeirrar alvöru sem
liggur að baki. Menn hljóta að velta
því fyrir sér af hverju fátækt kunni
að stafa í samfélagi þar sem flestir
eiga að hafa tækifæri til þess að sjá
sér farborða og almenn velmegun er
ríkjandi á flestum sviðum.
Fram kemur í skýrslunni að fá-
tækt geti verið tímabundin og hlut-
fall hennar breytist frá einum tíma
til annars. Er það rétt vegna þess að
fátækt stafar oft af tímabundnum
aðstæðum í lífi fólks. Aðstæðum sem
því tekst að vinna sig frá af eigin
rammleik eða hefur notið aðstoðar
samfélagsins að einhverju leyti til
þess. Orsakir fátæktar
geta bæði verið áunnar
og skapaðar af að-
stæðum sem fólk hefur
ekki tök á að ráða við.
Eftir mjög lauslegri
greiningu má leitast við
að svara hvaða þjóð-
félagshópar séu í
mestri hættu að búa við
fátækt. Í fyrsta lagi eru
það einstæðir for-
eldrar. Einkum ungar
einstæðar mæður, oft
með skamma skóla-
göngu að baki, og eiga
bæði vegna ónógrar menntunar og
einnig umönnunar barna sinna erfitt
með að finna sér starfsvettvang á
vinnumarkaði. Í öðru lagi má nefna
fólk af erlendum uppruna, einkum
konur sem komið hafa hingað til
þess að giftast hérlendum mönnum
sem rekist hafa illa og rekast í sam-
böndum og standa oft uppi einar eft-
ir skilnað við þá menn og með litla
möguleika til að fóta sig á almennum
vinnumarkaði. Í þriðja lagi er um að
ræða fólk sem misst hafa fótanna í
lífsbaráttunni vegna notkunar
áfengis eða annarra vímugjafa og
hefur ekki náð sér á strik að nýju
eða fengið tækifæri til þess. Í fjórða
lagi er um að ræða fólk sem hefur
vegna tímabundinna veikinda eða
varanlegrar örorku af einhverju tagi
ekki getað aflað sér tekna á vinnu-
markaði og jafnvel haft umtals-
verðan kostnað af veikindum sínum
eða fötlun. Í fimmta lagi má svo
nefna fólk sem vegna skorts á greind
hefur tæp tök á því að stunda aðra
vinnu en þá sem flokkast í lægstu
launaþrepum en telst ekki vera ör-
yrkjar vegna fötlunar. Í sjötta lagi
getur svo verið um að ræða ein-
staklingsbundin atvik af ýmsum
toga sem erfitt er að fella undir ein-
hverja eina skilgreiningu. Félags-
málaráðherra sagði á Alþingi þegar
umræða fór fram um fátækt-
arskýrsluna að sárt væri að vita af
fólki sem byggi við slæm kjör og fá-
tækt. Hann ræddi einnig um aðgerð-
ir til þess að mæta þessum vanda og
gat sérstaklega um þátttöku Íslands
í ári jafnra tækifæra á vegum Evr-
ópusambandsins 2007 þar sem sér-
stök áhersla verður lögð á mismun-
andi aðstæður barna, einstæðra
foreldra, fjölskyldna þeirra og inn-
flytjenda. Hann nefndi einnig und-
irbúning að aðgerðaáætlun til þess
að bæta stöðu barnafjölskyldna sem
búa við lök kjör. Undir þetta má
taka vegna þess að aðgerðir af þess-
um toga koma til með að hafa áhrif.
Einnig má í þessu sambandi nefna
lágar greiðslur til þeirra þjóðfélags-
þegna sem örorku vegna eða ann-
arra orsaka, þurfa að njóta opinbers
lífeyris og einnig harðra tekjuteng-
inga þar sem nær því hver króna,
sem fólk getur unnið sér inn á lög-
legan hátt skerðir tekjutrygginga-
rétt þess. Skattleysismörk er annað
sem getur haft umtalsverð áhrif á af-
komu tekjulítilla einstaklinga og
fjölskyldna og eru því miður allt of
lág hér á landi.
Með almennum opinberum að-
gerðum er hægt að draga úr þessum
vanda sem fátækt veldur en orsakir
hennar eru engu að síður of marg-
breytilegar til þess að slíkar staðl-
aðar aðgerðir leysi hann allan. Að
hluta til þarf mun sértækari aðgerð-
ir en hækkun bóta eða lækkun skatt-
leysismarka svo dæma sé getið og
því er nýleg hugmynd fjár-
málaráðherra um að ríki og sveit-
arfélög komi sameiginlega að þess-
um málum athyglisverð.
Sveitarfélögin standa oft mun nær
slíkum erfiðleikum en ríkið og sinna
nærþjónustu af ýmsum toga. Sveit-
arfélögin telja sig þó tæpast ofhaldin
af tekjum og má vísa í umræður um
tekjustofna þeirra við ríkið og marg-
ar samþykktir Sambands íslenskra
sveitarfélaga í því efni. Engu að síð-
ur hafa sveitarfélögin mun meiri
möguleika á að nálgast einstaklings-
bundinn vanda fólks sem leiðir af
lágum tekjum og alls ónógum til
þess að sjá fjölskyldum farborða.
Fátæktarvandinn verður því tæpast
leystur án þess að bæði stjórnsýslu-
stigin komi að honum með ein-
hverjum hætti og spurning er hvort
nokkru sinni verður hægt að fyr-
irbyggja hann að fullu í ljósi þess
hversu orsakir hans geta verið
margbreytilegar og þá einkum hinar
áunnu orsakir. Engu að síður er
samfélagslegt verkefni framundan
við að vinna að því að útrýma fátækt
að því marki sem framast er kostur.
Á hinu efnaða Íslandi á það að vera
mögulegt.
Um fátækt
Þórður Ingimarsson
skrifar um ástæður fátæktar » Fátæktarvandinnverður því tæpast
leystur án þess að bæði
stjórnsýslustigin komi
að honum með ein-
hverjum hætti …
Þórður Ingimarsson
Höfundur er blaðamaður og ritstjóri.