Morgunblaðið - 22.12.2006, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í LESBÓK Morgunblaðsins síð-
astliðinn laugardag skrifar Hannes
Hólmsteinn Gissurarson grein þar
sem hann bendir meðal annars á að
„sterk fylgni reynist vera milli at-
vinnufrelsis og hagsældar“. Hannes
beitir hér nokkuð sérstakri skil-
greiningu á atvinnufrelsi. Hún er í
fimm liðum og aðeins einn þeirra
snýr að umfangi ríkisins og því
hversu háir skattar eru. Hinir tengj-
ast til dæmis réttaröryggi og að-
gangi að traustum peningum. Þetta
eru þættir sem hljóta að teljast
æskilegir í öllum þjóð-
félagsgerðum, líka í
norrænum velferð-
arríkjum. Afleiðingin
er sú að þau lönd sem
raða sér í „frjálsasta“
fjórðunginn eru ein-
faldlega iðnvædd ríki,
en í þeim „ófrjálsasta“
eru þróunarlönd.
Svo segir Hannes
að „hlutur 10% tekju-
lægsta hópsins af
heildartekjum er
nokkru hærri í frjáls-
asta fjórðungi landa í
atvinnumálum en í
hinum ófrjálsasta“ og
ályktar að tekjuskipt-
ingin sé þess vegna
„jafnari við tiltölulega
óheftan kapítalisma.“
Það vekur athygli að
Hannes smíðar hér
sína eigin skilgrein-
ingu á jöfnuði sem
hlutur 10% tekju-
lægsta hópsins af
heildartekjum. Viðvörunarbjöll-
urnar ættu að vera komnar í gang.
Af hverju notar Hannes ekki við-
urkennda mælikvarða, til dæmis
Gini-stuðulinn sem svo margir
þekkja?
Ástæðan virðist vera sú að skil-
greining Hannesar leyfir honum að
komast að þeirri niðurstöðu sem
honum þóknast. Því þótt lönd sem
búa við óheftan kapítalisma muni
raða sér í allra efstu sætin, þá eru
löndin í „frjálsasta“ fjórðungnum
fyrst og fremst hefðbundin iðnríki,
en bara ekki skattaparadís frjáls-
hyggjunnar. Svíþjóð, sem er þekkt
fyrir sterkt velferðarkerfi og háa
skatta, er til dæmis í 19. sæti af 157
ríkjum. Á svipuðu bili eða ofar eru
hin velferðarríkin á Norðurlönd-
unum. Ekki hafa þau tekið upp þann
„óhefta kapítalisma“ sem er Hann-
esi svo að skapi.
Í neðsta fjórðungnum eru hins
vegar lönd eins og Zimbabve, Turk-
menistan, Haítí, Tógó og Eþíópía.
Þar er ekkert ríki Evrópu, nema ef
menn vilja telja Rússland til Evr-
ópu. Þetta eru ekki dæmi um lönd
sem einkennast sérstaklega af fé-
lagshyggju, heldur eru þetta þvert á
móti lönd þar sem velferðarkerfið
og stjórnsýslan eru almennt í lama-
sessi. Flest þessara landa eru stríðs-
hrjáð eða mjög fátæk, og hafa engin
tækifæri til að nota velferðarkerfi til
að bæta hag þeirra verst settu.
Að nota „vísitölu atvinnufrelsis“
(economic freedom in-
dex) sem mælikvarða á
það hversu vel ríki hef-
ur fylgt forskrift þeirr-
ar frjálshyggju sem
Hannes talar fyrir er
þess vegna vægast sagt
villandi. Samanburður
Hannesar á iðnvædd-
um ríkjum og þróun-
arlöndum segir okkur í
besta falli að misskipt-
ing sé meiri í vanþróuð-
um samfélögum, en
gefur engan veginn til-
efni til að álykta að
jöfnuður sé meiri í
óheftum kapítalisma.
Samanburður á efna-
hagsmálum í frjáls-
hyggju og félagshyggju
verður vitanlega að
vera gerður á ríkjum
sem eru svipuð að öðru
leyti. Þess vegna er
fjarstæða að álykta að
óheftur kapítalismi
verði til þess að jafna
tekjuskiptingu, eins og Hannes ger-
ir í grein sinni.
Sannleikurinn er sá að samkvæmt
Gini-stuðlinum er jöfnuður mestur á
Vesturlöndum í þeim ríkjum sem
hafa sterkt velferðarkerfi. Dan-
mörk, Svíþjóð, Noregur og Finnland
raða sér á meðal tíu efstu, en fyr-
irmyndarríki frjálshyggjunnar eins
og Hong Kong, Chile, Argentína og
Bandaríkin, eru öll fyrir neðan
miðju á slíkum lista yfir tekjuskipt-
ingu. Væri þá ekki nær að álykta að
jöfnuður sé mestur í norrænum vel-
ferðarríkjum, en þeim mun minni
þar sem hugmyndafræði frjáls-
hyggjunnar hefur náð að festa ræt-
ur?
Tekjuskipting og
tölfræðikúnstir
Finnur Dellsén svarar
Lesbókargrein Hannesar
Hólmsteins Gissurarsonar
Finnur Dellsén
» Þess vegnaer fjarstæða
að álykta að
óheftur kapítal-
ismi verði til
þess að jafna
tekjuskipt-
ingu...
Höfundur er háskólanemi.
NÚ ÞEGAR fer að líða að jólum
skulum við huga að friði á jörð.
Þessum aldagamla
draumi mannsins.
Við getum því miður
ekki fagnað heims-
friði um hátíðarnar.
Hernaðarbrölt heldur
áfram. En kannski í
barnslegri einlægni
vil ég fullyrða að
sögulegt tækifæri sé
að tapast til að koma
á friði á jörð. Vondar
ákvarðanir stjórn-
málamanna jafnt
heima sem erlendis
koma í veg fyrir að
draumur okkar rætist. Skoðum
þetta nánar.
Vinir okkar fyrir vestan
„Friður á jörð. Vinsemd gagn-
vart öllum mönnum.“ Þessi orð
Bandaríkjamanna hljómuðu í
kringum jólin ofan af Keflavík-
urvelli í gamla daga. Mér fannst
einhvern veginn að þeir meintu
þetta. Að þeir væru að tilkynna
jólaboðskapinn af einlægni og af
sannfæringu. Kannski voru þeir
að gera það.
Bandaríkin hafa risið upp sem
eina heimsveldið í kjölfar endaloka
kalda stríðsins. Þau hafa geigvæn-
legan hernaðarmátt. Engin önnur
þjóð kemst neitt nálægt þeim til
dæmis í eign kjarnorkuvopna. Þeir
hafa tækifæri til að draga úr víg-
tólaeign sinni og vinna að lausn
deilumála í anda stofnskrár Sam-
einuðu þjóðanna. En þeir eru ekki
að gera það.
Ísland og
Bandaríkin
Nú vil ég taka fram að Banda-
ríkin og Ísland eru vinaþjóðir.
Þrátt fyrir erfið mál í gegnum tíð-
ina líkt og hersetu Bandaríkja-
manna hér á landi þá njóta þjóð-
irnar sterkra menningartengsla. Í
Bandaríkjunum er stórt samfélag
Vestur Íslendinga sem við eigum
síaukin samskipti við. Annað dæmi
um tengsl þjóðanna er að Banda-
ríkjamaðurinn Willard Fiske er
þjóðhetja Gríms-
eyinga.
En því miður hafa
náin tengsl Bandaríkj-
anna og Íslands
kannski einmitt leitt
okkur út í hræðilegar
ógöngur í utanrík-
ismálum. Þetta byrj-
aði með því að vondar
ákvarðanir voru tekn-
ar í Bandaríkjunum
eftir hryðjuverkin 11.
sept 2001. Ákvarðanir
um að fara í stríð.
Þetta þurfti ekki að
fara svona. Mikil samúðarbylgja
gekk yfir heimsbyggðina eftir
hryðjuverkin 11. sept. Fólkið sem
dó í Tvíburaturnunum var af
mörgum þjóðernum og úr öllum
stéttum. Verknaðurinn var alls
staðar fordæmdur. En í stað þess
að nýta anda heimsbyggðarinnar
um samúð og réttlæti fóru Banda-
ríkjamenn sínar eigin leiðir.
Hægri sinnuð ríkisstjórn í Banda-
ríkjunum ákvað að hefja ekki að-
eins eitt, heldur tvö stríð. Og það
sem meira er, þeir drógu okkur
með sér. Ísland sem lýst hafði yfir
ævarandi hlutleysi í hern-
aðarátökum.
Þetta er allt saman þyngra en
tárum taki.
Ísland í stríð
Mikilvægasta utanríkismál Ís-
lendinga undanfarin ár vil ég
segja að sé afstaða okkar til hern-
aðarbrölts Bush-stjórnarinnar í
Bandaríkjunum. Ákvarðanir rík-
isstjórnar Íslands á þessu sviði
eru eins og verst má vera.
Bandaríkjamenn fengu ekki
stuðning alþjóðasamfélagsins og
Sameinuðu þjóðanna til að ráðast í
sitt síðara stríð við Íraka. Þeir
bjuggu þá til „bandamannalista“.
Lista þjóða sem vildu flana með
þeim út í vanhugsuð hern-
aðarátök. Ísland er á listanum.
Íslendingar stóðu illa að brott-
för bandaríska herliðsins héðan.
Verkefni sem átti að vinna í anda
gleði og samstarfs lenti í enda-
lausum vandræðagangi. Nú síðast
með stórtjóni íbúðarhúsnæðis.
Því miður vil ég einnig telja hér
þátttöku Íslands í svokölluðum
friðargæsluverkefnum á vegum
NATO. Að minnsta kosti má end-
urskoða þá ákvörðun að láta Ís-
lendinga klæðast herbúningum og
spígspora um á stríðssvæði.
Vonandi friður
Ég mun því um jólin ekki aðeins
hugsa til almennings í Írak heldur
einnig til bandarískra hermanna
þar. Þetta fólk verður svipt frið-
semd jólanna. Heljargreipar
stríðsreksturs umlykja það í stað-
inn. Margir bandarískir liðsmenn
eru kornungt fólk. Unglingar sem
ekki hafa efni á menntaskóla-
göngu nema með því að ganga í
herinn. Ég finn alveg jafnt til með
þessu unga fólki og öðrum í hild-
arleik stríðsins í Írak.
Þessi pólitíska jólahugvekja mín
er kannski ekki örvandi. Og þó.
Ég vil líta fram á veg. Ný stjórn-
málaöfl, nýir stjórnmálaflokkar
líkt og Vinstrihreyfingin – grænt
framboð þurfa að komast til áhrifa
jafnt hér á landi sem annars stað-
ar. Við skulum byrja hér heima.
Látum nýja árið verða árið sem
vinstri græn fara með forsæti ís-
lenskra utanríkismála.
Hernaður á hátíð ljóss og friðar
Sigmar Þormar skrifar póli-
tíska jólahugvekju
Sigmar Þormar
»Ég mun því um jólinekki aðeins hugsa til
almennings í Írak held-
ur einnig til bandarískra
hermanna þar.
Höfundur er fyrirtækjaráðgjafi og fé-
lagsmaður í Vinstrihreyfingunni –
grænu framboði.
UMRÆÐAN um fullt nám
sjúkraliða annars vegar og sjúkrali-
ðabrúarinnar hins vegar hefur farið
allverulega fyrir brjóstið á fylgj-
endum brúarnámsins. Það má telja
eðlilegt að formaður Sjúkraliða-
félags Íslands reyni að sópa málinu
undir teppið, enda komin í algjörar
ógöngur, og í grein sinni þann 11.
des. síðastliðinn, ætlar
hún að halda því fram
að formaður og stjórn
Sjúkraliðafélagsins
hafi ekkert haft með
ákvarðanatöku vegna
sjúkraliðabrúarnáms-
ins að gera. Hún segir
í grein sinni: „Full-
trúaþingið mótar
stefnuna með laga-
breytingum, álykt-
unum og öðru er þörf
þykir.“
Er fulltrúaþingið
ekki hluti af stjórn-
arapparatinu?
Föstudaginn 8. desember sl.
skrifar Guðmunda Steingrímsdóttir
sjúkraliði grein í Morgunblaðið, til
þess að réttlæta þá stöðu sem að
mál þetta er komið í, þ.e. styttingu
á námi sjúkraliða.
Hún segir: „Sjúkraliðabrúin mun
auðvelda ófaglærðum en reyndum
starfsmönnum í heilbrigðiskerfinu
að afla sér sjúkraliðamenntunar.“
Vill hún meina að þessi leið hafi
verið farin áður með góðum ár-
angri og tekur til að sjúkraliðar
geti náð sér í starfsréttindi hjúkr-
unarfræðinga.
Það er alveg hárrétt. Sjúkraliði
getur orðið hjúkrunarfræðingur.
En það er ekki búið að gjaldfella
hjúkrunarnámið. Það er fullt fjögra
ára nám, fyrir sjúkraliða
sem og alla aðra. Háskóli Íslands
krefst stúdentsprófs en Háskólinn
á Akureyri tekur inn sjúkraliða
með fimm ára starfsreynslu. Það
segir sig sjálft að háskólanám án
fullrar
undirstöðumenntunar hlýtur að
vera mjög erfitt og krefjandi.
Guðmunda fullyrðir að leiðbein-
endum í skólum sé
gefinn kostur á að ná
sér í kennararéttindi.
Samkvæmt upplýs-
ingum fengnum frá
Kennaraháskóla Ís-
lands er
innganga í skólann
útilokuð án stúdents-
prófs eða sambæri-
legrar menntunar og
enginn afsláttur af
námi veittur, undir
nokkrum kring-
umstæðum.
Þá segir Guðmunda
að reyndu starfsfólki á
leikskólum sé gefinn kostur á að
fara í fjarnám til þess að öðlast
leikskólakennararéttindi.
Ég vil biðja Guðmundu, að upp-
lýsa mig og alla hina óupplýstu
sjúkraliðana um það, hverjum leyf-
ist ekki að fara í fjarnám? Veit
Guðmunda yfir höfuð hvað fjarnám
er? Ég get fullyrt að fjarnám er
mun erfiðari leið til þess að mennta
sig, heldur en hefðbundin skóla-
ganga. Það er ekki á færi hvers
manns að fara í fjarnám og stand-
ast það.
Ég vil benda Guðmundu á að
skortur á fagfólki er þar sem laun-
in eru hvað lélegust og hvergi ann-
ars staðar.
Það má heita undarlegt að ein-
hverjir skuli halda að ástandið lag-
ist með fjöldaframleiðslu á brúar-
liðum, án verulegra breytinga í
launamálum.
Heilbrigðismálaráðherra hélt því
nánast fram í sjónvarpsviðtali að
allt sem þyrfti til að laða að hjúkr-
unarfræðinga og sjúkraliða væri að
láta mála spítalann. En launin virð-
ast ekki skipta neinu máli.
Ég vil benda á að í aldeilis ný-
gerðum stofnanasamningi sem að
kynntur var fimmtudaginn 14. des-
ember sl. stendur skrifað undir
liðnum Úrdráttur/mismunur frá
fyrri samning:
„Ný launatafla tekur gildi með
samningnum, um leið falla niður
ákvæði um hækkun launa vegna
aldurs og/eða starfsreynslu.“
Það má því spyrja sig þeirrar
spurningar: Er starfsreynsla einsk-
ins virði?
En eins og formaðurinn segir:
„Verum á varðbergi gagnvart
óupplýstri umræðu þar sem að á
sannleikann er hallað“.
Sjúkraliðar! Höldum umræðunni
opinni og látum ekki þagga niður í
okkur. Munið: Samstaða er afl sem
ekkert fær staðist.
Vanþekking eða blekking?
Guðrún Katrín Jónsdóttir
skrifar um sjúkraliða og
sjúkraliðabrúarnám
»Ég vil benda Guðmundu á að
skortur á fagfólki er þar
sem launin eru hvað
lélegust og hvergi
annars staðar.
Guðrún Katrín Jóns-
dóttir
Höfundur er sjúkraliði.