Morgunblaðið - 23.12.2006, Blaðsíða 54

54 LAUGARDAGUR 23. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Kvikmyndahúsin verða lokuð á þorSími - 462 3500 Sími - 564 0000
tt
t
t
tt
tttt
Óskum landsmönnum
Opnum aftur 26.desem
staðurstund
Á Þorláksmessu milli kl. 16 og 17 árit-ar Arnaldur Indriðason nýjustu bók
sína Konungsbók í Þjóðmenningarhús-
inu. Arnaldur mun koma sér fyrir nálægt
hinni einu sönnu Konungsbók Eddu-
kvæða, handriti frá síðari hluta 13. aldar,
sem er til sýnis á sýningu Árnastofnunar
Handritin í Þjóðmenningarhúsinu. Í bók
Arnaldar er það einmitt leyndarmál
tengt Konungsbók Eddukvæða sem leiðir
hina æsispennandi atburðarás áfram.
Af þessu tilefni verður aðgangseyrir að sýningum Þjóðmenningarhússins
felldur niður á meðan á áritun stendur svo að gestir geti óhikað notið þess
að skoða Konungsbækur Eddukvæða og Snorra Eddu og önnur merk-
ishandrit. Á sýningunni er auk þess hægt að kynna sér menningarlegt og
sögulegt hlutverk íslenskra miðaldahandrita og efnisins sem þau geyma..
Bók Arnaldar, Konungsbók, verður til sölu í verslun Þjóðmenningarhúss-
ins á sérstöku afsláttarverði, 3.500 kr., á sama tíma og Arnaldur áritar. Hús-
ið er opið frá kl. 11 til 17.
Söfn
Arnaldur Indriðason áritar bók
sína í Þjóðmenningarhúsinu
Skráning viðburðar í Staður og stund er á
heimasíðu Morgunblaðsins, www.mbl.is/sos
Skráning viðburða
Tónlist
Fríkirkjan í Reykjavík | Á aðfangadags-
kvöld munu Páll Óskar söngvari & Monika
hörpuleikari leika jólalög í miðnæturmessu
í Fríkirkjunni í Reykjavík ásamt strengja-
kvartett. Einnig koma fram Anna Sigríður
Helgadóttir sópransöngkona og Carl Möll-
er. Séra Hjörtur Magni Jóhannsson mun
flytja hugvekju. Aðgangur er ókeypis.
Myndlist
Anima gallerí | Bjarni Sigurbjörnsson, Jón
Óskar og Kristinn Már. Til 23. des.
Art-Iceland.com | Skólavörðustíg 1a er
með smámyndasýningu frá 10. des. 2006
til 14. janúar 2007. Listamennirnar 20 og
galleríið gefa 10% af sölu til Barnaheilla.
Verkin á sýningunni eru mjög fjölbreytt og
áhugaverð. Vikuna fyrir jól er opið frá 11–21.
Eftir jól frá 12–18. Allir velkomnir.
Artótek Grófarhúsi | Tryggvagötu 15 1.
hæð. Anna Hallin myndlistarmaður hefur
opnað sýningu á verkum sínum. Anna lærði
myndlist á Íslandi, í Svíþjóð og Bandaríkj-
unum. Hún hefur haldið sýningar víða um
heim og hlotið margvíslegar viðurkenn-
ingar. Anna sýnir teikningar og myndband.
Sjá http://www.artotek.is
Bananananas | Hye Joung Park sýnir verk-
ið Einskismannsland í Bananananas um
helgina, opið verður frá kl. 16–18, laugar-
daga og sunnudaga til og með 23. desem-
ber. Bananananas er á horni Laugavegar
og Barónstígs, gengið inn um gula hurð
Barónstígsmegin ofan við Laugaveg.
Café Mílanó | Ingvar Þorvaldsson er með
málverkasýningu. Sýnd eru 10 ný olíu-
málverk. Sýningin stendur til áramóta.
Gallerí - Skálinn | Gallerí – Skálinn, Seyðis-
firði. Garðar Eymundsson og Rúnar Loftur
sýna teikningar, pastelmyndir, vatnslita-
myndir og olíumyndir. Opið eftir hádegi alla
daga til jóla.
Gallerí Úlfur | Sigurdís Harpa Arnarsdóttir
sýnir út des. Opið virka daga kl. 14–18.
Gerðuberg | Gerðuberg á í safni sínu um
1000 listaverk eftir börn sem unnin voru í
listsmiðjunum Gagn og Gaman sem starf-
ræktar voru sumrin 1988–2004. Fyrirtæki
og stofnanir geta fengið leigð verk úr safn-
inu til lengri eða skemmri tíma. Til 21. jan.
Sýning á myndskreytingum í íslenskum
barnabókum 2006. Sýningin stendur til 21.
janúar 2007. Sjá www.gerduberg.is.
Gerðuberg | Hugarheimar – Guðrún Bergs-
dóttir sýnir útsaum og tússteikningar. Ein
allsherjar sinfónía fjölskrúðugra lita og for-
ma; eins og íslensk brekka þakin berjum að
hausti eða brúðarklæði frá Austurlöndum.
Verk Guðrúnar vitna um hina óheftu tján-
ingu sem sprettur fram úr hugarheimi
hennar. Sýningin stendur til 21. janúar. Sjá
www.gerduberg.is.
Grafíksafn Íslands | Samsýning 20 félags-
manna í íslenskri grafík. Opið fimmtudaga -
sunnudaga frá kl. 14–18. Grafíksafn Íslands
–salur íslenskrar grafíkur er í Tryggvagötu
17, hafnarmegin. Sýningin er sölusýning og
stendur til 23. desember.
Hafnarborg | Ljósmyndarinn Spessi til 30.
desember. Verkin eru úr bók hans „Loca-
tions“ sem kom út nú fyrir jólin. Sýningin í
Hafnarborg hefur fengið sömu yfirskrift.
Þarna er fyrst og fremst um að ræða
myndir af stöðum sem bera ummerki
mannfólksins.
Sigrún Guðjónsdóttir, Rúna, sýnir í Sverris-
sal og Apóteki. Á sýningunni verða stein-
leirsmyndir og verk unnin á pappír með
akrýl, olíukrít, pastel og bleki.
Hjá Marlín | Birgir Breiðdal, Biggi, sýnir til
23. desember.
Hrafnista Hafnarfirði | Ellen Bjarnadóttir
sýnir í Menningarsal til 8. janúar.
i8 | Sýning Katrínar Sigurðardóttur, Stig,
stendur nú yfir í i8 fram að jólum. Opið þri.-
fös. frá kl. 11–17 og laugardaga frá kl. 13–17.
Undir stiganum í i8-galleríi stendur yfir
sýning Péturs Más Gunnarssonar Eins og
að sjálfsögðu. Til 23. des.
Kaffi Sólon | Elena Fitts sýnir málverk á
Sólon. Verkin eru unnin með olíu á striga.
Elena fæddist 1984 í Úkraínu, byrjaði að
teikna mjög ung. Hún flutti til Íslands 1999
og ári síðar hóf hún að nota olíuliti. Til 5.
janúar.
Kling og Bang gallerí | Sirra Sigrún Sig-
urðardóttir, Hekla Dögg Jónsdóttir, Ásdís
Sif Gunnarsdóttir og Daníel Björnsson
sýna í Kling & Bang gallerí, Laugavegi 23.
Sýningin heitir Ljósaskipti-Jólasýning
Kling og Bang og stendur til 28.janúar
2007.
Listasafn Einars Jónssonar | Lokað í des-
ember og janúar. Höggmyndagarðurinn við
Freyjugötu er alltaf opinn.
Listasafn Íslands | Frelsun litarins/Regard
Fauve, sýning á frönskum expressjónisma í
upphafi 20.aldar. Sýningin kemur frá
Musée des beaux-arts í Bordeaux í Frakk-
landi, 52 verk eftir 13 listamenn. Sýning á
verkum Jóns Stefánssonar í sal 2. Opið frá
kl. 11–17 alla daga, lokað mánudaga. Ókeyp-
is aðgangur.
Listasafn Reykjavíkur, Hafnarhús |
Bandarísk list á þriðja árþúsundinu. Margir
af fremstu listamönnum Bandaríkjanna,
sem fæddir eru eftir 1970, eiga verk á sýn-
ingunni. Sýningarstjórarnir eru í fremstu
röð innan hins alþjóðlega myndlistarvett-
vangs. Sýningin hefur farið víða um heim,
m.a. til New York og Lundúna.
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar | Lokað í
desember og janúar.
Listasetur Lafleur | Sölusýning stendur nú
yfir í Listasetri Lafleur á myndverkum
Benedikts S. Lafleur. Benedikt sýnir þar
myndaskúlptúra sína og glerlistaverk.
Myndaskúlptúrarnir eru nýjung í myndlist
þar sem þau sameina listform á frumlegan
hátt. Gestir geta notið bókakaffis Lafleur
útgáfunnar og slakað á í jógarými. Til 23.
des.
Ófeigur listhús | Skólavörðustíg 5. Mál-
verkasýning Ómars Stefánssonar. Sýningin
stendur til áramóta og er opin á verslunar-
tíma.
Skaftfell | Haraldur Jónsson sýnir „Fram-
köllun“ í Skaftfelli, menningarmiðstöð á
Seyðisfirði. Bjargey Ólafsdóttir sýnir
vinnuteikningar; „ég missti næstum vitið“
á Vesturveggnum. www.skaftfell.is
Smiðjan-Listhús | Jólasýning Smiðjunnar-
Listhúss, Ármúla 36, stendur nú yfir.
Gömlu meistararnir í bland við yngri lista-
menn þ.á.m Þorvald Skúlason, Jón Stef-
ánsson, Jóhann Briem, Kjarval, Hafsteinn
Austmann, Valgarð Gunnarsson,og Tolla
svo fátt eitt sé nefnt. Opið virka daga kl.
10–18 og lau. kl. 12–17. Allir velkomnir.
Þjóðminjasafn Íslands | Á Veggnum í Þjóð-
minjasafninu stendur yfir jólasýning með
myndum tvíburabræðranna Ingimundar og
Kristjáns Magnússona. Myndirnar fanga
anda jólanna á sjöunda áratuginum. Margt
í þeim ætti að koma börnum í jólaskap og
fullorðna fólkið þekkir þar vafalaust hina
sönnu jólastemningu bernsku sinnar.
Í Myndasal Þjóðminjasafnsins eru til sýnis
þjóðlífsmyndir úr safni hins þjóðþekkta
Guðna Þórðarsonar í Sunnu, blaðamanns,
ljósmyndara og ferðamálafrömuðar. Mynd-
irnar tók hann við störf og ferðalög á tíma-
bilinu 1946–60. Þær eru eins og tímasneið
frá miklu umbrotaskeiði í sögu þjóðarinnar.
Í Bogasal Þjóðminjasafnsins stendur yfir
sýning á útsaumuðum handverkum list-
fengra kvenna frá fyrri öldum. Sýningin
byggir á rannsóknum Elsu E. Guðjónsson
textíl- og búningafræðings. Myndefni út-
saumsins er fjölbreytt, m.a. sótt í Biblíuna
og kynjadýraveröld fortíðarinnar.
Söfn
Borgarskjalasafn Reykjavíkur | Nú stend-
ur yfir á Bókatorgi í Grófarhúsi, Tryggva-
götu 15, 1. hæð, sýningin „ … hér er hlið
himinsins“ sem Borgarskjalasafn Reykja-
víkur vann í tilefni af 20 ára vígsluafmæli
Hallgrímskirkju. Sýningin er opin virka
daga kl. 11–19 og um helgar kl. 13–17. Að-
gangur ókeypis, allir velkomnir. Til 7. jan.
Gljúfrasteinn - Hús skáldsins | Opið alla
daga nema mánudaga kl. 10–17. Hljóð-
leiðsögn á íslensku, ensku, þýsku og
sænsku. Margmiðlunarsýning og göngu-
leiðir í nágrenninu. Frekari upplýsingar á
www.gljufrasteinn.is Sími 586 8066.
Landsbókasafn Íslands, Háskólabókasafn
| Í spegli Íslands er lítil sýning í forsal þjóð-
deildar safnsins. Þar er sagt frá ferðasög-
um til Íslands í gegnum aldirnar.
Sú þrá að þekkja og nema … Sýning til
heiðurs Jónasi Jónassyni frá Hrafnagili –
150 ára minning. Jónas var prestur, rithöf-
undur, þýðandi og fræðimaður, eins og verk
hans Íslenskir þjóðhættir bera vott um.
Sýningin spannar æviferill Jónasar.
Upp á Sigurhæðir – Matthías Jochumsson
var lykilmaður í þjóðbyggingu 19. aldar.
Menn þekkja best sálmana, þjóðsönginn og
Skugga-Svein, en skáldpresturinn sá eftir
sig 28 bækur, þar af 15 frumsamdar. Sýn-
ingin stendur yfir til 31. desember. Sjá
heimasíðu safnsins www.landsbokasafn.is
Norska húsið í Stykkishólmi | Í Norska
húsinu er jólastemningin allsráðandi og
húsið er skreytt hátt og lágt. Heimsókn í
Norska húsið á aðventunni er sannkallað
ævintýri fyrir börn á öllum aldri og ógleym-
anleg upplifun á aðventunni. Í krambúð
hússins er jólakrambúðarstemning og boð-
ið er upp á heitan epladrykk og piparkökur.
Til 23. des.
Þjóðmenningarhúsið | Að vanda eru fjöl-
breyttar sýningar í sölum Þjóðmenning-
arhússins. Þær eru: Íslensk tískuhönnun,
með fatalínum frá níu merkjum eða hönn-
uðum í samhengi við íslenska náttúru.
Berlin Excursion, bókagerðarlist frá forlagi
rithöfunda og myndlistarmanna frá Berlín.
Fyrirheitna landið og Handritin að auki.
Þjóðminjasafn Íslands | Skoðunarferð um
grunnsýningu Þjóðminjasafnsins er ævin-
týralegt ferðalag gegnum 1200 ár sem
hefst í skipi landnámsmanna og lýkur í
flughöfn nútímans. Fjölbreyttar sýningar,
fræðsla og leikir fyrir alla fjölskylduna.
Skemmtileg safnbúð og notalegt kaffihúss.
Opið alla daga nema mánudaga kl. 11–17.
Bækur
Þjóðmenningarhúsið | Upplestrarserían
Jólahrollur í hádeginu fer fram í Þjóðmenn-
ÞAÐ er mikið gleðiefni hversu mikil
vitundarvakning hefur orðið um ís-
lenskan tónlistararf undanfarin ár,
en tónlistarfólk hefur í síauknum
mæli sótt í þann brunn, ýmist í leit að
innblæstri fyrir nýja tónsköpun ell-
egar til úrvinnslu á því efni sem er
fyrir hendi. Nokkrir aðilar úr ís-
lensku tónlistarlífi hafa tekið þátt í
að rannsaka, sem og flytja íslenska
tónlist með það fyrir augum að end-
urvekja hana á lifandi og nýjan en
stundum jafnvel upprunalegan máta,
eftir því sem næst verður komist
samkvæmt núgildandi þekkingu.
Mætti þar t.d. nefna Snorra Sigfús
Birgisson tónskáld, Mörtu Halldórs-
dóttur söngkonu og Örn Magnússon
píanóleikara o.fl., Báru Grímsdóttur
söngkonu, Didda fiðlu og Kvæða-
mannafélagið Iðunni með Steindór
Andersen í broddi fylkingar.
Á hljómdiskinum Fagurt er í fjörð-
um leitast Gerður Bolladóttir, með
aðstoð Sophie Schoonjans hörpuleik-
ara og Hlínar Erlendsdóttur fiðlu-
leikara, við að færa íslensk þjóðlög
frá ýmsum tímum, þekktum sem
óþekktum, nær uppruna sínum með
því notast annars vegar við undirleik
hörpu, hins vegar fiðlu og hafa rödd-
ina í forgrunni. Útsetningarnar sem
leiknar eru á hörpu eru píanóútsetn-
ingar eftir Austurríkismanninn dr.
Ferdinand Rauter, úr bókinni Ís-
lensk þjóðlög, safn Engel Lund en
fiðluútsetningarnar eru nýjar, sér-
staklega samdar af þessu tilefni af
Önnu S. Þorvaldsdóttur, tónskáldi.
Einnig eru þrjú lög sögð í hefð-
bundnu lagformi, sem ég hef aldrei
heyrt um, en hljómar á plötunni sem
fiðlurödd sem spilar að mestu fimm-
und neðar eða raddanir sem gætu
verið hluti af hljómborðs- eða kórút-
setningu. Reyndar er öll lögin sem
Anna útsetur, auk laganna sem eru í
téðu hefðbundu lagformi, einnig að
finna í safni Engel Lund í útsetn-
ingum Rauter (sem hefði mátt koma
fram í bæklingnum).
Þar sem þekking á íslenskri tón-
listarsögu er nokkuð takmörkuð hef-
ur fólk vissulega ólíkar skoðanir á
henni. Ég get verið sammála því að
röddin eigi að vera í forgrunni en skil
ekki að öðru leyti hvers vegna Gerð-
ur ákveður að fara þessa leið í að
[...endurvekja þann forna hljóm sem
álitið er að hafi einkennt íslensk
þjóðlög fyrr á tímum...], eins og segir
í formála Andra Snæs Magnasonar.
Eins veit ég ekki alveg hvað átt er
við með [...að ná fram fornum fínleik
og blæbrigðum í flutningi hennar...]
þar sem í grunninn er um alþýðu-
tónlist að ræða, sem er lifandi hefð,
fín eða gróf og allt þar á milli, allt eft-
ir persónuleika, stétt og stöðu flytj-
andans.
Til eru heimildir um fiðlur eða
gígjur á Íslandi fyrr á öldum, en
nafngiftir á hljóðfærum eru því mið-
ur oft mjög á reiki í gömlum hand-
ritum; gígja getur t.d. líka þýtt
munngígja eða gitter (forngítar). En
eitt er þó víst að íslenska fiðlan var
frumstætt tveggja strengja strok-
hljóðfæri, harla ólík að gerð og hljóð-
an evrópsku fiðlunni sem Hlín leikur
á, en slík fiðla náði fyrst fótfestu á ís-
landi 1852 þegar Voga-Jón nokkur
fór að kenna Íslendingum að spila
erlend danslög, alls óskyld íslensku
þjóðlögunum. Fátt er vitað um hörp-
ur á Íslandi nema að Jón Ögmund-
son biskup átti að hafa vaknað upp
alspilandi á hörpu kringum 1100 eft-
ir að Davíð vitraðist honum í draumi
og til er vísa eftir Jón Arason biskup,
þar sem hann lýsir því að hann
skemmti heimilisfólki sínu með
hörpu. Dæmi eru um að synfon (svip-
að amerísku hurdígurdí) sé kallað
harpa og jafnvel að hljóðfæri yfir
höfuð séu kölluð hörpur, svo ljóst er
að heimildir um hörpuleik í íslenskri
þjóðlagatónlist eru næsta villandi.
Það sem kæmist nálægt því því að
vera harpa væri Saltari (eins konar
borðsítar) sem er öllu frumstæðara
hljóðfæri og heldur fjarskylt þjóð-
lagahörpunni sem hljómar annars
engilblítt á plötunni.
Hvað sem öðru líður heyrði hljóð-
færaeign og -leikur til algjörra und-
antekninga hér áður fyrr, fyrir utan
langspilið frá 1700 og grundvallaðist
því þjóðlagahefðin á munnlegri
geymd, sem er í órofa sambandi við
frásagnalistina, þar sem sögur, lýs-
ingar og stemningar eru þunga-
Gælt við upprunann
TÓNLIST
Geisladiskur
Gerður Bolladóttir syngur íslensk þjóðlög
við undirleik Sophie Schoonjans á hörpu
og Hlínar Erlendsdóttur á fiðlu. Nýjar út-
setningar á trúarlegum þjóðlögum með
fiðluundirleik eru eftir Önnu S. Þorvalds-
dóttur en útsetningar á veraldlegum
þjóðlögum eftir Ferdinand Rauter, upp-
runalega fyrir píanóundirleik en hér leikn-
ar á hörpu. Utan eitt, Vísur Vatnsenda-
rósu útsettar af Jóni Ásgeirssyni.
Upptökur fóru fram í Fella- og Hólakirkju,
September 2005. Hljóðritun: Ólafur Elí-
asson. Útgáfufélagið Ljómur gefur út.
Gerður Bolladóttir sópran –
Fagurt er í Fjörðum
Morgunblaðið/ÞÖK
Þjóðlegt Gerður Bolladóttir og Sophie Schoonjans við hörpu Sophie.