Morgunblaðið - 27.12.2006, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 27. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
HRÓS mitt fær Kristinn H. Gunn-
arsson sem einn berst fyrir því að
skrifað verði dánarvottorð á alla Ós-
hlíðina og útförin auglýst síðar.
Stefnuleysi annarra
þingmanna í þessu máli
er til háborinnar
skammar. Ég óska
heimamönnum til ham-
ingju með þessa
ákvörðun sem nú ligg-
ur fyrir. Lengd gang-
anna skal vera minnst
4 km. Kílómetra löng
jarðgöng undir Ós-
hyrnu leysa engan
vanda. Ódýrara er að
afskrifa allan Óshlíð-
arveginn ef heima-
menn vilja strax losna
við þessa dauðagildru
fyrir fullt og allt. Án Vestfjarðagang-
anna hefði Flugfélagið Ernir áfram
sinnt póstflugi, farþega- og sjúkra-
flugi frá Ísafjarðarflugvelli. Virkj-
unarframkvæmdir á Austfjörðum
vekja spurningar um hvort nú skuli
ákveða heilborun vegganga í fjórð-
ungnum. Tímabært er að ákveða
tengingu Súðavíkur við Skutulsfjörð
með jarðgöngum sem kæmu út í
Engidal eða Kirkjubólshlíð við Ísa-
fjarðarflugvöll. Jarðgöng undir
Skötufjarðarheiði tryggja öryggi
vegfarenda á vegunum við Ísafjarð-
ardjúp enn betur en núverandi veg-
ur. Þeir sem ferðinni ráða snúa öllum
rökum á hvolf. Stigið er stórt skref
aftur á bak með því að taka Héðins-
fjarðargöng á undan Dýrafjarð-
argöngum sem frekar eiga heima í
fyrsta áfanga með Austfjarðagöng-
um. Svo stór er þessi framkvæmd
fyrir norðan að styttri göng skulu
hafa forgang. Fyrir vestan eru það
Dýrafjarðargöng og önnur tvenn
jarðgöng úr Dynjandisvogi og Norð-
dal í Trostansfirði sem kæmu inn í
Geirþjófsfjörð og gætu strax tengt
Vesturbyggð við Ísafjarðarsvæðið.
Án jarðganga undir Breiðafell og
Tröllaháls getur stóra Fjórðungs-
sjúkrahúsið á Ísafirði aldrei þjónað
íbúum Barðastrandar. Eftir það sem
skeð hefur á Óshlíð-
arveginum, Siglufjarð-
arvegi vestan Stráka-
ganga og Suðurfjörðum
Austurlands stendur
ríkisstjórnin frammi
fyrir því vandamáli
hvort styttri veggöng á
hringveginum verði
kláruð á undan Héðins-
fjarðargöngum. Viðbú-
ið er að grjóthrun, snjó-
flóð og aurskriður
skapi vandræði á veg-
inum í Mjólkárhlíð. All-
ar sveitarstjórnirnar í
fjórðungnum og allir
þingmenn Vestfirðinga skulu berjast
fyrir því að gerð verði kílómetra löng
veggöng undir Meðalnesfjall sem
yrðu ódýr. Án þeirra minnkar slysa-
hættan á veginum í Mjólkárhlíð aldr-
ei. Öll rök mæla gegn því að þessi
veggöng geti beðið lengur áður en
slys á þessum hættulega vegi taka
sinn toll. Heimamenn í fjórðungnum
eiga það inni að sveitarstjórnirnar og
allir þingmenn Vestfirðinga fylgi
þessu máli eftir í samgöngunefnd Al-
þingis. Þetta mál skal ríkisstjórnin
taka úr höndum samgönguráðherra
líkt og Davíð Oddsson fyrrverandi
forsætisráðherra gerði fyrir fjórum
árum þegar hann tilkynnti óvænt þá
ákvörðun um að ráðast í önnur jarð-
göng undir Almannaskarð samhliða
Fáskrúðsfjarðargöngunum á undan
Héðinsfjarðargöngum. Óþolandi er
að samgöngur á svæðinu milli Vest-
urbyggðar og Reykhóla skuli alltaf
vera í miklum ólestri án þess að lögð
sé áhersla á stutt jarðgöng úr Skápa-
dal eða undir Kleifaheiði og Klett-
sháls. Á þessari leið þarf að stytta
vegalengdina milli fjarðanna.
Óheppilegt er að lögreglan á Pat-
reksfirði sem þjónar Reykhólum fari
um svona stórt svæði, 400 km báðar
leiðir. Á vetrum er þetta útilokað
þegar veðurspánum er ekki treyst-
andi. Þetta vandamál á ríkisstjórnin
að leysa hið fyrsta.
Reglur um úthlutun fjármuna til
jarðgangagerðar á að afnema þótt
samgönguráðherra segi nei. Úthlut-
unin skal vera þannig að hún gagnist
öllum. Þá yrði hún sanngjarnari en
hún er í dag. Í úthlutun fjármuna til
samgöngubóta er heimamönnum
fyrir vestan, norðan og austan mis-
munað miðað við þá upphæð sem
mokað verður í Héðinsfjarðarruglið
án þess að þau gagnist fjarlægari
byggðum. Lítilmenni sem fær mikið
vald fyllist hroka. Borin eru á borð
þau falsrök að íslenska ríkið geti
aldrei fjármagnað jarðgöng í þessum
þremur landshlutum undir því yf-
irskini að þeir búi við enn betri heils-
árssamgöngur en Siglfirðingar og
Ólafsfirðingar. Þessi rökleysa er
hnífsstunga í bak Vestfirðinga,
Norðlendinga og Austfirðinga. Að-
ferðafræðin sem notuð er við skipt-
ingu fjármuna til samgöngubóta elur
á togstreitu milli Siglfirðinga, Ólafs-
firðinga og meirihluta Norðlendinga.
Dánarvottorð á alla Óshlíðina
Guðmundur Karl Jónsson
fjallar um samgöngumál » Aðferðafræðin semnotuð er við skipt-
ingu fjármuna til sam-
göngubóta elur á tog-
streitu milli
Siglfirðinga, Ólafsfirð-
inga og meirihluta
Norðlendinga.
Guðmundur Karl
Jónsson
Höfundur er farandverkamaður.
FORELDRASAMTÖKIN Vímu-
laus æska hafa verið starfandi á ís-
landi í 20 ár á þessu ári. Starfið sem
samtökin hafa innt af hendi hefur
vaxið og dafnað gríðarlega á þessum
árum. Frjáls fé-
lagasamtök og grasrót-
arsamtök eins og
Vímulaus æska skipta
miklu máli í íslensku
samfélagi vegna þeirr-
ar vinnu sem þar fer
fram.
Í Foreldrahúsinu er
unnið mikið og gott
starf og það eflist með
ári hverju. Þar er unn-
ið af miklum heilhug
og áhuga á þeim mál-
um sem þar eru.
Starfsmennirnir eru 3
en 15 sérfræðingar koma einnig að
samtökunum. Fastir starfsmenn
hússins vinna af mikilli hugsjón og
eru óþrjótandi í að vinna með og
leiðbeina foreldrunum. Mikil sjálf-
boðavinna er einnig unnin þar því
annars væri aldrei hægt að reka þá
starfsemi sem er í Foreldrahúsinu.
Vímulaus æska er fyrir foreldra
barna sem hafa ánetjast vímuefnum
og leiðbeinir þeim í gengum kerfið
ásamt því að veita þeim stuðning og
hvatningu í daglegu lífi. Hins vegar
er ekki síður mikilvægt starf unnið
til þess að hindra að börn eða ung-
lingar fari hina vafasömu leið því
mikilvægi 1 stigs forvarna er gríð-
arlega mikið. 1. stigs forvörnum er
ætlað að hindra að börn fari þá leið
að ánetjast fíkniefnum. Allir vita og
gera sér grein fyrir alvarleikanum
þegar börn ánetjast slíkum efnum
og öllum þeim kostnaði sem sam-
félagið þarf að standa straum af í
formi meðferðarúrræða, lækn-
isaðstoðar, félagsþjónustu og svo
mætti lengi telja. Sum börn eru í
meiri áhættu en önnur á að leita í
slæman félagsskap. Foreldrahúsið
hefur verið með námskeið í sjálf-
styrkingu fyrir börn og unglinga og
eru fleiri og fleiri sem nýta sér þau
námskeið til þess að
efla sjálfsvirðinguna til
að geta staðist allar
þær freistingar og
gylliboð sem eru í sam-
félaginu. Að vera ein-
mana og feiminn eða
óframfærinn getur eitt
og sér valdið barni erf-
iðleikum félagslega og
þá er auðvelt að fara
inn í fyrsta mögulega
félagsskapinn til þess
að fá að tilheyra ein-
hverjum hópi. Í 1. stigs
forvörnum er erfitt að
meta árangurinn, þar sem við höfum
ekki upplýsingar um hvað gerist ef
viðkomandi hefði ekki fengið hjálp
en það sem marktækt er eru þær
breytingar sem verða á viðkomandi
einstaklingi. Það að börnum og ung-
lingum líði betur með sjálfa sig og
jafnvel öðlist ákveðið sjálfsöryggi er
gott markmið út af fyrir sig. Á þessu
ári hafa verið 35 slík námskeið í For-
eldrahúsinu og námskeiðin hafa far-
ið víða um landsbyggðina einnig.
Margir foreldrar sem eiga um
sárt að binda hafa samband við For-
eldrahúsið til þess að fá hjálp og
stuðning. Hið opinbera kerfi getur
oft á tíðum verið erfitt fyrir foreldra
og þeir þurfa því hjálp til að feta þá
braut. Einnig þurfa foreldrar stuðn-
ing og viðtöl til þess að takast á við
þann sársauka sem því fylgir þegar
foreldri missir barnið sitt út í neyslu
vímuefna og getur ekkert gert til
þess að stöðva þá þróun. Það eru
miklar sálarkvalir sem þetta fólk
upplifir fyrir utan áhættuna sem
börnin þeirra eru í dags daglega. Að
hræðast símtöl og dyrasíma er dag-
legt brauð fyrir þessum foreldrum
þar sem þau óttast alltaf að fá slæm-
ar fréttir. Neyðarsími foreldranna
hefur einnig átt stóran þátt í skyndi-
hjálp fyrir þessa foreldra því síminn
er opinn allan sólarhringinn. Einn
starfsmaður Foreldrahússins sinnir
símanum allan sólarhringinn kaup-
laust og af hugsjón einni saman.
Það skiptir samfélagið gríðarlega
miklu máli að hafa samtök sem
vinna svona ötult starf í þágu al-
mennings fyrir jafn litla fjárhæð og í
raun er gert. Því eru samtökin háð
opinberum styrkveitingum og fjár-
magni sem og fjármagni frá ein-
staklingum og fyrirtækjum. Allt of
mikill tími fer frá því góða fólki sem
þar vinnur í það að reyna að afla fjár
til að halda rekstrinum gangandi. Í
velferðarsamfélaginu sem við búum
í má ekki gleyma börnunum okkar
og foreldrum þeirra sem eiga um
sárt að binda vegna fíkniefnavá-
gestsins sem tröllríður samfélaginu
okkar.
Mikilvægi frjálsra félagasam-
taka fyrir íslenskt samfélag
Ólöf Ásta Farestveit fjallar um
samtökin Vímulausa æsku » Í velferðarsamfélag-inu sem við búum í
má ekki gleyma börn-
unum okkar og for-
eldrum þeirra sem eiga
um sárt að binda vegna
fíkniefnavágestsins sem
tröllríður samfélaginu
okkar.
Ólöf Ásta Farestveit
Höfundur er uppeldis- og afbrota-
fræðingur og formaður Vímulausrar
æsku.
GAMLÁRSKVÖLD 2006 – heyrn-
arskemmdir það sem eftir lifir?
Gamla árið er kvatt. Mikil stemn-
ing ríkir. Tónlistin glymur og magnar
upp gleðina. Hljóðbylgjurnar berast
með meiri krafti og styrk. Hljóðhimn-
urnar í eyranu titra hraðar og hraðar.
Háværara og magnaðra hljóð íþyngir
kuðungnum í innra
eyranu þar sem fleiri
tugir af hárfrumum og
taugaþráðum nema
hljóðið og senda skila-
boð til heilans sem
vinnur úr þeim.
Þessar mjög svo fínu
og viðkvæmu hár-
frumur þola ekki allan
þennan hávaða og
skemmast, afleiðingin
af því verður heyrn-
arskerðing og eyrnas-
uð hjá þeim sem kveðja
gamla árið.
Á fyrstu vikum nýs
árs leitar fólk sér hjálp-
ar vegna heyrn-
arskerðingar, suðs fyr-
ir eyrum og
ofurviðkvæmni fyrir
hljóðum. Flestir eftir
að hafa verið á hávær-
um skemmtistöðum,
rokktónleikum og/eða
flugeldasýningum. Trúlega eiga
margir eftir að hafa sífellt suð fyrir
eyrum eftir gamlárskvöld, suð sem er
komið til að vera það, út ævina. Þessir
einstaklingar upplifa að tónlistin
bjagast og þar af leiðandi tapast sá
eiginleiki að geta notið þess að hlusta
á tónlist. Hljóðin verða of hávær og
að auki þróast þetta sem ofur-
viðkvæmni fyrir hljóðum og verður
að þjáningu fyrir viðkomandi. Heyrn-
arskerðing, eyrnasuð og hljóð-
brenglun draga úr lífsgæðum. Heyrn
er mikilvæg í samskiptum og án
hennar einangrast fólk og á erfitt
með daglegt líf. Heyrnin er viðkvæm
og hana þarf að vernda. En til þess
þurfa Íslendingar að vakna! Vakna til
vitundar um hversu mikilvæg og
ótrúlega fullkomin heyrnin er. Mik-
ilvægt er að láta mæla heyrnina því
erfitt er að gera sér grein fyrir eigin
heyrn.
Hljóðkerfi og hljómflutningstæki
verða alltaf fullkomnari og magnaðri.
Hljóðstyrkurinn eykst og með einum
takka er hægt að fara langt yfir þol-
mörk eyrans og þær reglur sem
kveða á um vissan hljóðstyrk. Þó að
hávaðareglur séu settar virka þær
takmarkað fyrir heyrnina. Heyrn-
arþolmörkin eru ein-
staklingsbundin og ekki
hægt að vita fyrirfram
hversu mikinn hávaða
hver og einn þolir. Ótrú-
leg fáfræði býr að baki
hjá þeim sem láta sér
detta í hug að bjóða upp
á kvikmyndasýningar á
hærri hljóðstyrk, svo-
kallaðar kraftsýningar.
Enginn ætti að láta
bjóða sér það og borga
fyrir!
Ólíklegt er að allir
þeir sem stjórna hljóð-
kerfum á sam-
komustöðum hafi kunn-
áttu í hávaðamörkum.
T.d. er aldur plötusnúð-
ana á skólaskemmt-
unum oft ekki nema 15–
18 ára!
Öruggasta ráðið til að
vernda heyrn er að
lækka en ef það dugar
ekki er vissara að fá sér eyrnatappa,
til eru margar gerðir af eyrnatöpp-
um. Hægt er að fá eyrnatappa sem
dempa hávaða án þess þó að draga úr
hljómgæðum, þannig að hægt er að
heyra talað mál og tónlist. Það er góð
leið til að njóta t.d. gamlárskvölds í
mannfagnaði, án þess að þurfa alltaf
að vera að hvá.
Flugeldar eru stór hluti af gaml-
árskvöldinu en geta verið hættulegir
heyrninni. Einfalt en árangursríkt er
að halda fyrir eyrun á flugeldasýn-
ingum eða að vera með eyrnatappa.
Kveðjum gamla árið með tónlist og
gleði en án þess að kveðja heyrnina í
leiðinni!
Gamlárskvöld 2006
Ellisif Björnsdóttir fjallar um
skaðsemi hávaða
Ellisif
Björnsdóttir
» Flugeldareru stór
hluti af gamlárs-
kvöldinu en geta
verið hættulegir
heyrninni.
Höfundur er heyrnarfræðingur og
starfar hjá Heyrnartækni ehf.
Á NÝLIÐNU þingi komu til
umræðu eina ferðina enn hinar
svokölluðu skerðingar sem lífeyr-
isþegar mega búast
við úr ýmsum áttum.
Þar er átt við skerð-
ingar vegna sjálfs-
aflafjár, vegna tekna
maka, vegna
greiðslna úr lífeyr-
issjóðum o.fl. Um-
ræðan er ekki ný á
þingi og heldur ekki í
samfélaginu yfirleitt
og á undanförnum ár-
um hafa heyrst æ há-
værari raddir um að
skerðingar á sam-
félagslaunum (stund-
um kölluð „bætur al-
mannatrygginga“)
væru beinlínis órétt-
látar og niðurlægj-
andi fyrir launþeg-
ann. Launþeginn er
þá rúinn sjálfstæðum
fjárhag og verður, að
ráði hins opinbera, að
treysta á framfærslu
frá maka sínum. Við
skulum hafa í huga að greiðslur al-
mannatrygginga til lífeyrisþega
hafa hingað til ekki þótt nein of-
rausn, hvað þá þegar þær
greiðslur hafa verið skertar.
Gömul hugsanavilla
En nú má spyrja hvernig menn
hafi komist inn á þessa braut
hugsanavillu. Eimir hér kannski
eftir af 19. aldar hugsunarhætti
þar sem óhugsandi var að hjón
hefðu aðskilinn fjárhag og jafnvel
óhugsandi að konur hefðu nokkuð
með peninga að sýsla? Eru þetta
leifar af þeim hugsunarhætti að
sjálfsagt væri að
borga fiskverkakonum
lægri laun en körlum
sem stunduðu sömu
störf, „þeir væru jú
fyrirvinnurnar“?
Myndi í dag ein-
hverjum detta í hug að
borga konunni minni
lægri laun fyrir henn-
ar vinnu vegna þess að
ég er læknir? Myndi
einhverjum detta í hug
að létta af mér skatt-
byrði ef hún starfaði
sem kennari? Ég held
að slík hugsun væri
fjarri flestum mönn-
um, enda væri slíkt
talið fáránlegt. Á sama
hátt er fáránlegt að
skerða tekjur öryrkja,
ellilífeyrisþega eða
annarra þeirra sem
njóta samfélagslauna í
einhverri mynd vegna
tekna maka. Slíkt er
einungis til þess fallið að draga úr
sjálfstrausti fólks sem hefur fyrir
meiri en nógar byrðar að bera.
Hættum þessari vitleysu því strax,
hver og einn á rétt á því að geta
framfleytt sér.
Á konan mín að fá lægra
kaup fyrst ég er læknir?
Ólafur Þór Gunnarsson
fjallar um skerðingar vegna
sjálfsaflafjár
Ólafur Þór Gunnarsson
»Hættumþessari
vitleysu því
strax, hver og
einn á rétt á
því að geta
framfleytt sér.
Höfundur er öldrunarlæknir og bæj-
arfulltrúi VG í Kópavogi.