Lesbók Morgunblaðsins - 27.01.2007, Blaðsíða 6

6 LAUGARDAGUR 27. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Maríu Kristjánsdóttur
majak@simnet.is
L
ífið er ekki það sem við
upplifum heldur það sem
við munum og hvernig við
munum það og segjum frá
því, segir Gabriel Garcia
Marques á einum stað.
En hvernig segir maður
frá því þversagnarkennda
landi Venesúela? Allt er í minninu samslungið,
samtvinnað og erfitt yfirferðar einsog regn-
skógurinn. Hvort er hér stigið á hála rót eða
slöngu? Bláa fiðrildið sem sest á handarbakið
skilaboð frá skógarguðinum? Betra hefði verið
að hafa Þórberg með í för til að greina og stika
út hlutina og halda skrá yfir mælieiningar því
svo margt er annaðhvort stærst, hæst og feg-
urst í heimi og ef ekki í heiminum þá í Róm-
önsku Ameríku.
Og það sem ekki er stærst, hæst og fegurst
er myrkt, ofbeldisfullt og ógnþrungið.
Anaconda er stærsta slanga í heimi og getur orðið
ellefu metrar.
Salto Angel er hæsti foss í heimi, 970 metrar.
Tapui-fjöllin eru elstu bergmyndanir í heimi.
Í Orinico-fljótinu lifa flestar fisktegundir í heimi.
Og í Venesúela eru fegurstu konur í heimi.
En í húsunum sem ég gisti ríkir mikil ástúð.
Menn bjóða hver öðrum góðan dag með kossi.
Faðmast og kyssast þegar heilsað er og kvatt.
Allan daginn hnoðast börn og unglingar í faðmi
fullorðinna; konur láta vel hver að annarri með
því að greiða hár, lakka neglur, bera á alls
kyns áburði og koma með töframeðöl forn og
ný gegn þeim smákvillum sem stöðugt hrella
mannskepnuna. Karlar líka. Húsbóndinn á
heimilinu leggur til að nota ráð indíánanna for-
feðra sinna til að draga úr afleiðingum mýbits;
hann sendir húsmóðurina út í garð eftir blöð-
um af þremur trjátegundum, vöðlar þeim sam-
an og nuddar bitið. Og sjá: það hrífur. Daginn
eftir er þar aðeins smároði er minnir á árásina.
Mýflugur
Fædd úr fenjum andvökunnar
Þessi grimma flögrandi sverta.
Varnarlausar litlar vampírur,
undirmáls
drekaflugur
djöfulsins.
(Jose Emilio Pacheco.)
Í húsunum er verkaskiptingin klár. Simon
Valdivia er sjálfstætt starfandi verkfræðingur,
hann gerir aðeins af og til stuttan stans á heim-
ilinu, á milli þess sem hann stöðugt talandi í
gemsann þýtur, ýmist akandi eða fljúgandi
milli borga landsins til að huga að fram-
kvæmdum sínum. Hér geta allir haft það gott,
segir hann, sem hafa menntun. – Menntun er
orð sem maður heyrir oft. – Hann á hús í borg,
hús í þorpi í þjóðgarði, tvo bíla, mótorhjól, bát
og margt margt fleira.
Luzmarin ræður ríkjum í húsinu, annast
dóttur þeirra og hennar og börn af fyrra
hjónabandi hans þegar þau koma til dvalar,
býr til matinn sem ætíð er lostæti, sér um hús-
ið og stjórnar vinnukonu sem kemur einu sinni
í viku og garðyrkjumanninum sem kemur
þrisvar í viku og borðar einn á veröndinni. Hún
sér líka um okkur gestina, Anitu systur Sim-
ons, Sergio mann hennar, Rosellu frá Pisa og
mig. Og hún er falleg, – Venesúelamenn státa
sig ekki aðeins af því að eiga fegurstu konur í
heimi og hafa unnið oftar en nokkur þjóð al-
heimsfegurðarsamkeppni, heldur eru hvergi í
heiminum fleiri snyrtistofur á mann og lýta-
lækningar eru ábatasamur iðnaður. – Í þessu
húsi er hlutverk konunnar bundið við fjöl-
skylduna, hornstein feðraveldisins sem ríkt
hefur lengi í Rómönsku Ameríku. Um Chavez
hinn mikla föður er þó ekki oft rætt í húsinu.
Samt sagðir af honum brandarar. Við Kar-
íbahafið eru menn alltaf að segja brandara.
Eitt sinn sat Chavez með ungri dóttur sinni og sýndi
henni skjaldarmerki Venesúela en einn flötinn
skreytir hestur. „Pabbi, af hverju snýr hesturinn
hausnum aftur?“ spyr þá stúlkan. „Rétt athugað,
dóttir góð!“ svarar kappinn. „í Venesúela stefnum
við fram á við“.
Og stuttu síðar lét hann breyta skjaldarmerkinu og
nú sést framan í klárinn á harðastökki – til vinstri!
Ótti
Brandararnir kannski einnig tilhneiging til
að loka sig af og verja líf sitt fyrir ókunnugum
og hinu óþekkta? Líkt og hverfið sem fjöl-
skyldan býr í er rammlega afgirt og í hliðinu
öryggisvörður sem ákveður hvort bílarnir og
mótorhjólið þeirra Simons og Luzmarin fá að
aka út eða inn og hann ræður því líka hvort
garðyrkjumönnunum og vinnukonunum er
hleypt inn, en þau koma oftast fótgangandi úr
nálægu hverfi þar sem þeir fátæku hafa engar
girðingar, engar járngrindur fyrir gluggum,
enga lása og slár, enga vörn nema ef vera
skyldi þann múr óttans sem betur megandi
stéttir hafa byggt upp á milli þeirra og sín.
Ótti takmarkar ferðafrelsi mitt. Og gerir
það að verkum að fyrst í stað horfi ég á heim-
inn, þann sem vill nú breytingar, mest gegnum
bílrúðu meðan ég ferðast um milli glæsilegra
einnig öryggisvæddra verslunarhalla, veit-
ingastaða, heimsæki einkaskóla og skoða forn-
minjar og söfn. Það væri hægt að ímynda sér
að maður væri staddur í Bandaríkjunum eða á
Íslandi, svo mikið flæðir á þessum forrétt-
indaeyjum af amerískum neysluvörum og
McDonalds, Subway og Pizzahut hrópa á
mann á hverju horni. Og Venesúela slær Ís-
landi við í kókdrykkju, kók er drukkið með öll-
um mat og kók er blandað í vinsælasta áfenga
drykkinn Cuba libre. Hér er hins vegar hvergi
bannað að reykja, samt er sjaldgæft að sjá
nokkurn við þá iðju.
Reyndar er líka margt að óttast. Venesúela
er talið eitt af hættulegustu löndum í Latnesku
Ameríku. Í þrjár vikur ferðaðist ég um suð-
vesturhéruðin, sigldi ferju til ferðamannaeyj-
unnar Margaritu eða Perlueyjunnar, skoðaði
kórala, gegnsæja krabba, græna og bláa stór-
fiska, höfrunga, fuglalíf þjóðgarðsins Moc-
hima, át besta fisk sem ég hef bragðað á litlum
litríkum veitingastöðum sem voru einsog þeir
hefðu stokkið út úr höfðinu á Friedu Kahlo,
flaug á lítilli tveggja hreyfla vél inn í savönn-
una miklu og fór í svaðilför eftir ám og gegnum
frumskóg svo ég mætti berja augum Salto An-
gel og marga aðra fossa. Því hvar kemst Ís-
lendingur nær því að vita að hann sé lifandi,
hluti af einhverju alltframstreymandi, en í ná-
lægð þeirra? Steypiregn hitabeltisins er einnig
frelsandi.
Á þessum þremur vikum voru 300 manns
drepnir einungis í Barcelona, miðstöð okkar.
Morðin eru að vísu flest framin í átökum milli
glæpaklíkna og eiturlyfjaneytenda en einnig
eru morð er tengjast ránum tíð. Á mánudögum
er dagblöðin yfirfull af myndum af fórn-
arlömbum helgarinnar.
Fjölmiðlar
Í húsinu eru ekki keypt dagblöð. Börnin horfa
klukkutímum saman á sjónvarpið, teiknimynd-
ir og sápuóperur. (Að meðaltali horfa venesú-
elsk börn fimm klukkutíma á dag á sjónvarp)
auk þess auðvitað núna á heimsmeist-
arakeppnina í fótbolta. Sápuópera er vinsæl-
asta menningarafþreying landsmanna, auk
hafnabolta, en þær lýsa oft síðustu pólitísku
skandölum og kreppum í lítt dulbúnu drama.
Sú eina sem ég horfði á var æðislegur elting-
arleikur: Karlmennirnir traustvekjandi, hvítir bjarg-
vættir á hlaupum á eftir vondum konum á flótta
með grátandi börn í fanginu í miðjum skotbardaga.
Allar konur jafnt vondar sem góðar ótrúlega
brjóstamiklar, í aðskornum fötum og á háum hæl-
um, karlmennirnir mjölkisulegir fegurðarsveinar.
Í nokkra áratugi hafa tvær fjölskyldur við-
skiptajöfra aðallega haldið um taumana í fjöl-
miðlum landsins: Cisneros (Höfuð þeirra er ol-
íumiljarðarmæringurinn Gustavo Cisnero,
einkavinur George Bush, fyrrverandi forseta,
og í nánum tengslum við risa bandarísk fjöl-
þjóðafyrirtæki einsog AOL Time Warner) og
Bottome & Granier Group. Þær eiga ekki að-
eins 85% stöðvanna heldur líka auglýs-
ingastofur og almannatengslafyrirtæki sem
þjóna þeim og einnig hljómplötuútgáfur og
önnur menningar fyrirtæki sem framleiða efni
sem er kynnt og flutt á þessum stöðvum. Auk
þess á Cisneros-fjölskyldan meira en sjötíu
sjónvarpsstöðvar í 39 löndum Latnesku-
Ameríku sem og drykkjar- og matardreifing-
arfyrirtæki: Coca Cola-átöppunarfyrirtæki,
Margt er þar ýmist stærst,
Veldi tveggja fjölskyldna Tvær fjölskyldur viðskiptajöfra eiga flesta fjölmiðla landsins. Þær eiga
85% stöðvanna og auglýsingastofur, hljómplötuútgáfur og menningarfyrirtæki sem framleiða efnið.
Venesúela er talið eitt af hættulegustu lönd-
um Suður-Ameríku. Sápuópera er vinsælasta
afþreyingin þar ásamt hafnabolta. Og Vene-
súelamenn drekka meira af kóki en Íslend-
ingar. En Venesúela er líka eitt af þeim lönd-
um heims sem eru auðugust af olíu. Og
landinu er stjórnað af Hugo Chavez, einum
umdeildasta þjóðarleiðtoga heims um þessar
mundir. Heima fyrir á hann ekki sjö dagana
sæla, á meðal annars í stríði við sterkustu
fjölmiðla landsins. Þetta er annar hluti ferða-
sögu höfundar um Venesúela.
Venesúela