Lesbók Morgunblaðsins - 03.02.2007, Blaðsíða 15
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 2007 15
LEIKRIT eru, eins og önnur orðræða,
innlegg í þjóðfélagsumræðuna. Stundum
er sú umræða aðalefni þeirra og skyggir á
listræn tök höfundar. Slík
tök verða jafnvel að auka-
atriði. Bestu leikritin sam-
eina auðvitað þetta tvennt.
Gildir það jafnt um klassísk
leikrit á borð við Lysiströtu
eða Antígónu sem og mód-
ernísk leikrit líkt og þau sem
Berthold Brecht skrifaði ell-
egar Arthur Miller. Kormák-
ur Bragason (Bragi Jós-
efsson) gaf fyrir nokkru út
leikrit sem um margt sam-
einar hið klassíska leikform
með talkór eða kór og klass-
íska uppbyggingu en mód-
ernískt innihald.
Vandinn við að fjalla um slíkt leikrit án
þess að hafa séð það á fjölunum er auðvit-
að sá að leikverk eru svo margt fleira en
skrifaður texti. Nútímaleikhús gerir meira
að segja ráð fyrir því að leikendur taki
þátt í leiksköpuninni, ekki einungis með
túlkun og meðferð texta heldur einnig um
myndun hans að eigin hugmyndum um líf-
ið og tilveruna. Leikriti Kormáks fylgja
einnig nokkrir textar sem hann segir
Gunnar Þórðarson hafa samið tónlist við.
Dómur um slíkan prentaðan texta er því í
besta falli hálfur dómur.
Viðfangsefni Kormáks er kynlíf og
frelsi. Hvernig tengist þetta tvennt? Hvað
er leyfilegt í kynlífi og hvað bælir þjóðfé-
lagið niður? Kormákur notar andstæður
eins og mennsku og hið dýrslega, sem
brjótast um í manninum, sem minnir
nokkuð á vangaveltur manna á borð við
Marcuse um Eros og menninguna. Er af-
staða okkar gagnvart hópkynlífi eða
barnaníðingum t.a.m. einungis fordómar,
og hvað þá viðhorf okkar til þeirra sem
gera dýr að rekkjunautum sínum? Eru
siðferðismörk í kynlífi bara þjóðfélags-
legar hömlur? Framhjáhald, vændi, sam-
kynhneigð og kynferðisleg afbrigðilegheit
hafa þannig sitt hlutverk í verkinu. Sumar
þessar spurninga eiga vissulega erindi til
okkar en mér finnst leikrit
Kormáks dálítið laust í reip-
unum þegar kemur að þessari
umræðu. Bryddað er upp á of
mörgum spurningum þannig að
leikritið verður dálítið ómark-
visst. Orðræðan í leikritinu vill
oft verða nokkuð langorð og er-
indisgjörn og einhvern veginn
get ég ímyndað mér að predik-
anir um þetta efni, þó að frjáls-
lyndar séu, gætu hæglega
drepið leiksýningu sem byggði
á textanum.
Meira líf sé ég í glímu höf-
undar við formið þó að sú
glíma við að tengja saman
klassískt form og módernískt í anda leik-
húss fáránleikans nægi ekki til að upp-
hefja textavanda verksins. Það er hins
vegar að mínu viti nokkur galli á verkinu
hversu litla vinnu höfundur leggur í per-
sónugerðir sínar. Persónurnar eru lítið
annað en málpípur mismunandi skoðana
svo að engu er líkara en að margt sé
óunnið í leikritinu.
Mennska er því leikrit þar sem meira
er lagt upp úr átökum mismunandi við-
horfa en persónulegum átökum og drama-
tískri framvindu. Það er bóklegt fremur
en leikrænt og sver sig meira í ætt við
heimspekiverk á borð við Samdrykkju
Platós en eiginlegt leikrit. Mér finnst ein-
hvern veginn eins og þetta séu sundurlaus
drög að leikriti fremur en tilbúið verk.
Frelsi og kynlíf
Kormákur Bragason
Skafti Þ. Halldórsson
Ljóð
Eftir Kormák Bragason.
Mostraskegg 2006 – 135 bls.
MENNSKA
Bækur
Morgunblaðið/Jim Smart
Kristjana Stefánsdóttir Hún hefur verið að hlusta á plötu með tónverki eftir Jóhann Jó-
hannsson, ibm 1401, a users manual. Hún segist spennt að heyra meira frá Jóhanni.
Hlustarinn
Sú plata sem hefur verið í spilaranum hjámér undanfarna daga inniheldur tónverk
eftir Jóhann Jóhannsson og nefnist ibm 1401,
a users manual. Ég keypti mér hana í 12 tón-
um fyrir jól en ég hef ekki hlustað á hana al-
mennilega fyrr en núna.
Mér finnst þetta afskaplega fallegt verk, en
það skiptist í 5 kafla. Það er frábært hvað Jó-
hanni hefur tekist að semja fallegt verk um
þessa merkilegu tölvu. Ég las það á plötu-
umslaginu að faðir hans hefði unnið við þessa
tölvu og hljóðritað hljóð úr henni ásamt fé-
lögum sínum árið 1971, sem Jóhann hefur svo
tekið og samið verk sitt utan um. Þarna er á
ferð frábært samspil sinfóníuhljómsveitar og
tölvunnar, stef sem eru seiðandi með magn-
aðri dýnamík og virðast stundum svo enda-
laus að það er næstum dáleiðandi. Þetta er
svona svipuð stemming og þegar ég heyrði
fyrst Adagio eftir S. Barber. Ég er mjög
spennt að heyra meira frá Jóhanni og ég vona
að hann fái tækifæri til að flytja þetta verk sitt
„live“ sem fyrst.
Kristjana Stefánsdóttir söngkona
Lesarinn
Það hefur sannarlega verið af nógu að takaá gnægtaborðum bókanna undanfarna
mánuði og þó ég hafi lesið mikið er bless-
unarlega margt ósnert ennþá. Eftir að hafa
hámað í mig íslenskar skáldsögur í nóvember
og desember hafa ljóðlistin og fræðin einokað
matseðilinn í upphafi nýs árs. Ég hef verið að
úða í mig vænum köflum úr bráðskemmtilegu
Skáldalífi Halldórs Guðmundssonar og nýt
þess að kynnast ofvitanum úr Suðursveit og
skáldinu á Skriðuklaustri enn betur í þessari
hressilegu og bráðvel skrifuðu bók. Margar
nýlegar ljóðabækur eru á borðinu mínu en
mestum tíma hef ég eytt í nýjustu bækur
tveggja höfunda sem ég hef lengi haft dálæti
á. Þetta eru Fyrir kvölddyrum eftir Hannes
Pétursson, og Ég stytti mér leið framhjá
dauðanum eftir Einar Má Guðmundsson.
Þessir kappar eru sannarlega ólíkir höfundar,
en ljóðagaldur beggja er með þeim hætti að
opinn lesandi uppgötvar sífellt eitthvað nýtt
við hvern lestur, og það er meginkostur vand-
aðrar ljóðlistar. Þessa síðustu daga þegar
handboltalandsliðið hefur samið og sýnt hvern
spennutryllinn á fætur öðrum hefur ljóðlistin
verið jafnvægisstýrið í tilfinningalífi mínu.
Sigurður Svavarsson útgáfustjóri
hjá Eddu – útgáfu.
Morgunblaðið/ÞÖK
Sigurður Svavarsson Hann segist hafa verið að úða í sig vænum köflum úr bráðskemmtilegu
Skáldalífi Halldórs Guðmundssonar sem hann segir hressilega og bráðvel skrifað.
ÞAÐ er aðdáunarvert að gæðakór skuli verða til
hjá fólki sem þarf að ferðast allt að 120 km vega-
lengd til að sækja æfingar, og þegar aðeins brot af
kórnum býr á sama stað. Mikið er lagt á sig, en
þegar árangurinn er jafngóður og tónleikarnir í
Ketilhúsinu sýna er ég nær viss um að gleðin af fín-
um söng verður margra langferða virði.
Kórinn er engin ný bóla, hann hefur starfað síð-
an 1998 og m.a. tekið þátt í stórvirkjum eins og
flutningi á sálumessu Verdis.
Þessi kór er það sem kallast á vondu máli semi-
professional, þ.e. tónlistarkröfum og undirbúningi
er hagað að mörgu leyti eins og um atvinnukór
væri að ræða, en uppskorin laun eru einskær
ánægja. Það var ljóst af þeirri gleði sem kórfólkið
geislaði af í söngnum að laun ánægjunnar eru hátt
metin þar á bæ.
Mér finnst magnað að í sömu vikunni hélt Hym-
nódía, Kammerkór Akureyrarkirkju, tónleika í
Laugarborg við mjög góðar undirtektir, en þeir
voru liður í hátíð nútímatónlistar er nefnist Myrkir
músíkdagar. Það að tveir blandaðir kórar skuli
syngja hér af slíkri list er sannarlega mikið þakk-
arefni og sönnun mikils listræns metnaðar.
Kammerkórinn er skipaður ellefu konum og sjö
körlum. Raddirnar hljóma vel og samhljómur
þeirra er yfirleitt þéttur og góður. Blær kvenradda
var mjög fallegur og sópraninn virtist eiga auðvelt
með hæðina. Bassaröddin bar vel uppi sönginn en
hljómurinn varð stundum of grófur í sterkum söng,
t.d. í lagi Hróðmars Inga, „La Bella“, við ljóð Jón-
asar Hallgrímssonar. En mjúki og veiki bassa-
söngurinn var eins og hann gerist bestur. Tenórinn
var eins og oft fáliðaður en skilaði sínu hlutverki af
prýði og öryggi. Hann átti þó stundum erfitt með
hæðina, eins og í íslenska þjóðlaginu „Veröld fláa“.
Söngur kórsins er tónhreinn og stjórnandi mót-
aði flutning með mikilli breidd í hraða- og styrk-
leikabreytingum. Árangur af kórstarfi ræðst oft að
miklu leyti af starfi stjórnandans og við þau flökku-
skilyrði sem Kammerkór Norðurlands býr við
hygg ég að hlutverk hans verði enn stærra. Val
verkefna og skipulag verður að vekja þann áhuga
að flakkið verði ekki tiltökumál.
Val söngskrárinnar að þessu sinni var sann-
arlega áhugavert og þar gat að heyra dæmi um það
besta sem íslensk tónskáld sömdu fyrir „a cap-
pella“-kóra á ofanverðri 20. öld.
Sungin voru mjög vel samin og vel hljómandi
verk eftir Hróðmar Inga, Báru Grímsdóttur,
Snorra Sigfús Birgisson og Tryggva M. Baldvins-
son. Þetta eru verk sem eru hefðbundin að gerð og
falla í ljúfan farveg. Hið sígilda lag Jóns Ásgeirs-
sonar, „Hjá lygnri móðu“, átti verðskuldað sæti.
Þjóðlagaútsetningar Árna Harðarsonar og Jór-
unnar Viðar ásamt 4 íslenskum þjóðvísum í tón-
búningi Hafliða Hallgrímssonar hljómuðu und-
urvel.
Reyndar finnst mér Barnagælur Jórunnar og
Þjóðvísur Hafliða með því fegursta sem ég heyri
og sú var raunin nú.
Guðmundur Óli velur hraða í flutningi sem fellur
hárnákvæmt að mínum smekk, vil ég þar tilfæra
sérstaklega „Hættu að gráta“ eftir Hafliða. Ótalið
er svo kórverk Jóns Nordal, Heilræðavísur, sem er
eitt af þessum verkum sem í vönduðum flutningi
gerir mann orðlausan og skírskotar til hryggjarf-
iðrings fremur en málstöðva og það gerðist nú.
Kórinn flutti þessa dagskrá einnig í Þorgeirs-
kirkju í S.-Þingeyjarsýslu og á Blönduósi.
Ég bið þess lengstra orða að kórmeðlimir láti
ekki fjarlægðir draga úr sér kjarkinn til að fremja
slíkan söngvaseið.
Söngvaseiður
í Ketilhúsinu
KÓRTÓNLEIKAR
Kammerkór Norðurlands
Kórverk samin af og þjóðlög útsett af Árna Harðarsyni
(1956), Báru Grímsdóttur (1960), Hafliða Hallgrímssyni
(1941), Hróðmari Inga Sigurbjörnssyni (1958), Jóni Ás-
geirssyni (1928), Jóni Nordal (1926), Jórunni Viðar
(1918), Snorra Sigfúsi Birgissyni (1954) og Tryggva M.
Baldvinssyni (1965).
Stjórnandi: Guðmundur Óli Gunnarsson.
Laugardaginn 27. janúar 2007 kl. 16.00.
Í Ketilhúsinu á Akureyri
Jón Hlöðver Áskelsson