Lesbók Morgunblaðsins - 17.02.2007, Page 6

Arabíu-Lárus „Myndin hlaut fjölda Óskarsverðlauna en O’Toole sat uppi með sárt ennið og sá á eftir
þeim í hendurnar á Gregory Peck (To Kill a Mockingbird). “
Eftir Sæbjörn Valdimarsson
saebjorn@heimsnet.is
Þ
að voru því gleðitíðindi þegar fréttist
af tilþrifum Peters O’Toole, þessa
hálfáttræða sjarmatrölls í gam-
anmyndinni Venus, nýjasta verki
leikstjórans Rogers Mitchell (Nott-
ing Hill, The Mother). Gamli senu-
þjófurinn er sagður snara myndinni upp um nokkra
gæðaflokka og árangurinn færði honum m.a. átt-
undu Óskarstilnefninguna.
Ungir bíógestir kannast sjálfsagt fæstir við nafn-
ið, en O’Toole er risi í hugum þeirra sem muna leik-
skörunginn á meðan gustaði af honum. Í rauninni
hefur O’Toole lítið gert markvert á tjaldinu í ald-
arfjórðung, eða síðan hann var tilnefndur síðast
fyrir Óskarinn fyrir óborganlega túlkun á fyrrum
Hollywood-goðsögn sem er tekinn að halla sér um
of að flöskunni. Það var í gamanmyndinni My Fa-
vorite Year, sem var frumsýnd 1983, áður en þeir
fæddust sem nú bera uppi bíóin. Illgjarnar tungur
pískruðu um að O’Toole hefði lítið þurft að hafa fyr-
ir árangrinum, tæpast hefði runnið af karli á meðan
á tökunum stóð.
Þá var drykkjuskapur lífsstíll
Hvað sem hæft er í því er O’Toole af kynslóð
breskra leikara sem af hafa farið hvað litríkastar
sögur sem drykkjumenn. Richard Burton og Rich-
ard Harris eru í þessum hópi útvaldra, sem sáu
slúðurdálkahöfundum fyrir ærnum starfa á löngu
tímabili. Þá var drykkjuskapur lífsstíll og ekki þótti
verra að sækja fyrirmyndirnar í stórstjörnur hvíta
tjaldsins.
Það verður því söguleg stund á ferli O’Toole, er
um hann flæða sviðsljósin næstu helgi, þegar hann
háir harða baráttu við Forest Whitaker og fleiri
góða menn um Óskarinn fyrir bestan leik í aðal-
hlutverki. Hvernig honum reiðir af í þeim slag á eft-
ir að koma í ljós, en ef allt fer á versta veg er karl-
inn alltént manna sjóaðastur í að sæta höfnun á
slíkum stundum. Auk þess að koma bónleiður til
búðar í öll sjö skiptin sem hann hefur áður hlotið
Óskarstilnefningu, hefur hann fengið 4 BAFTA-
tilnefningar og stóð þar reyndar uppi sem sig-
urvegari fyrir hartnær hálfri öld fyrir Lawrence of
Arabia (’62). Þá hefur O’Toole hlotið sæg ýmissa
minniháttar tilnefninga og verðlauna, þ.á m. 10 til
Golden Globe, sem hann hefur unnið í þrígang.
Peter O’Toole fæddist í Leeds í ágúst 1932, hann
er því vís til að láta að sér kveða um sinn, ekki síst í
aukahlutverkum og enginn vafi er á að frammi-
staða hans í Venus á eftir að lífga upp á ófáar kvik-
myndir og staðnaðan feril.
O’Toole, sem er af írsku og skosku bergi brotinn,
þjónaði landi sínu í breska sjóhernum og fór síðan í
Royal Academy of Dramatic Art, þar sem hann út-
skrifaðist árið 1954. Bekkjarbræður hans voru
m.a., Harris, Albert Finney og Alan Bates.
Úr RADA lá leiðin á sviðið; í sjónvarpinu brá
honum fyrst fyrir árið 1954, frumraunin á hvíta
tjaldinu var smáhlutverk í Rauðu akurliljunni (’56).
Næstu árin var hann alfarið á leiksviðinu, uns hann
fékk áberandi hlutverk í sakamálamyndinni The
Day They Robbed the Bank of England (’60).
Meira þurfti ekki til að vekja áhuga kvikmynda-
leikstjóra á hinum unga og magnaða leikra sem
þurfti ekki annað en að depla auga til að stela at-
hyglinni. 1962 urðu kaflaskipti í lífi hans, en þá var
frumsýnd stórmynd Davids Lean, Lawrence of
Arabia og nafnið O’Toole varð á hvers manns
vörum um allan heim fyrir frábæra túlkun í aðal-
hlutverkinu, sem var jafnframt hans fyrsta á tjald-
inu. Myndin hlaut fjölda Óskarsverðlauna en
O’Toole sat uppi með sárt ennið og sá á eftir þeim í
hendurnar á Gregory Peck (To Kill a Mock-
ingbird).
Tilnefningakónur án verðlauna?
Átta Óskarstilnefningar – ennþá engin verðlaun.
Nú hófst blómaskeiðið á ferli leikarans, sem gat
valið úr hlutverkum og kaus oftar en ekki að fást
við verk sem hann hafði glímt við á sviðinu, þar sem
hann hefur unnið marga, fræga sigra. Fyrsta
myndin eftir sigurför Arabíu Lawrence var Becket
(’64), þar sem hann lék Hinrik II., en Burton fór
með titilhlutverkið. Ári síðar varð titilhlutverkið í
Lord Jim fyrir valinu, mislukkaðri bruðlmynd,
byggðri á skáldsögu Josephs Conrad. What’s New
Pussycat (’65) endurspeglaði nýjabrum hömluleys-
is sjöunda áratugarins og varð feykivinsæl.
Síðan komu þær koll af kolli, The Night of the
Generals (’67), The Lion in Winter (’68) – þar sem
hann lék á ný Hinrik II., en eftir titilhlutverkið í
Goodbye Mr. Chips (69) fór að harðna á dalnum og
hlutverkin sem hann tók að sér næsta áratuginn
voru ekki öll honum samboðin. Í The Stunt Man
(’80) brá fyrir gamalkunnum hæfileikum sem nutu
sín enn frekar í My Favorite Year (’82).
Allar götur síðan hefur O’Toole verið að mestu
leyti upptekinn við auðgleymd hlutverk (að nokkr-
um sjónvarpsmyndum undanskildum), uns Mitch-
ell fékk hann til að túlka karlinn Maurice, sem verð-
ur hrifinn af stúlku, hálfri öld sér yngri, í Venus.
Myndin verður tekin til sýninga hérlendis í mars.
Sem fyrr segir er tilnefningin fyrir Maurice sú
áttunda sem leikarinn hlýtur. Ef verðlaunin láta
enn á sér standa á sunnudagskvöldið eftir viku,
hlotnast O’Toole sá vafasami sess í kvikmyndasög-
unni að verða leikarinn sem oftast hefur verið til-
nefndur án þess að hreppa hnossið.
Átta tilnefningar til Óskarsverðlauna
Hér á eftir kemur listinn yfir Óskarsverðlauna-
tilnefningar O’Toole, sem sannar hið fornkveðna að
fleira þarf til en frábæran leik í úrvals hlutverkum
til að hampa Óskarnum.
1962 – Lawrence of Arabia
1964 – Becket
1968 – The Lion in Winter
1969 – Goodbye, Mr. Chips
1972 – The Ruling Class
1980 – The Stunt Man
1982 – My Favorite Year
2006 – Venus
Lengi lifir í gömlum glæðum
Í HUGUM þeirra sem muna afrek leikarans á
sjötta og áttunda áratugnum, leikur ljómi um
nafn Peters O’Toole – þó hann hafi verið afskrif-
aður oftar en flestir aðrir stórleikarar sögunnar.
Þeir hafa saknað hans, eitt og eitt smáhlutverk á
tjaldinu og í sjónvarpi á undanförnum árum,
hafa aðeins ýft upp minningar um glæsta sigra
hans á árum áður.
6 LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Birtu Björnsdóttur
birta@mbl.is
Nýjasta mynd danska leikstjór-ans Billie August var frum-
sýnd á kvikmyndahátíðinni í Berlín
um helgina, en myndin er ein þeirra
sem keppast um að fá aðalverðlaun
hátíðarinnar, gullbjörninn svokall-
aða.
Umrædd mynd
nefnist Goodbye
Bafana og bygg-
ist á samnefndri
bók James Greg-
ory, sem var einn
fangavarða í Rob-
inson Island
fangelsinu þar
sem Nelson Man-
dela dvaldi lengst
af í sinni 27 ára fangavist. Gregory
kynntist Mandela náið á þeim 17 ár-
um sem hann vann í fangelsinu.
August sagði í viðtali í tilefni
frumsýningarinnar að honum hefði
fundist sterkara að segja sögu Man-
dela frá sjónarhorni fangavarðarins.
„Sjónarmið Mandela og það sem
hann barðist fyrir verða enn rétt-
mætari þegar maður sér þau með
augum andstæðingsins,“ sagði leik-
stjórinn.
Það er Dennis Haysbert sem fer
með hlutverk Mandela í myndinni,
en hann er trúlega þekktastur sem
forseti Bandaríkjanna í sjónvarps-
þáttunum 24. Haysbert sagði hlut-
verkið hafa haft mikil áhrif á sig.
„Ást Mandela á landi sínu skyggði
á ást hans á sjálfum sér og fjöl-
skyldu sinni,“ sagði leikarinn. „Eftir
hvern tökudag fór ég heim, fékk mér
vínglas og hreinlega grét.“
Það er Joseph Fiennes sem fer
með hlutverk fangavarðarins Greg-
ory.




Leikstjórinn Milos Forman vinn-ur nú að nýrri mynd, þeirri
fyrstu frá árinu 1999 þegar hann
gerði Man on the
Moon með Jim
Carrey í aðal-
hlutverki.
Nýjasta mynd
hans nefnist Go-
yás Ghosts og
skartar Stellan
Skarsgard í hlut-
verki spænska
listamannsins
Fransico Goya.
Myndin fjallar
um spænska rannsóknarréttinn og
ofsóknir hans á hendur ástkonu Go-
ya (leikin af Natalie Portman).
Þetta er í þriðja sinn sem Forman
og framleiðandinn Saul Zaentz leiða
saman hesta sína en í fyrri tvö skipt-
in leiddi samstarf þeirra af sér
myndirnar One Flew Over the
Cuckoós Nest (1975) og Amadeus
(1984) sem báðar fengu Ósk-
arsverðlaun í flokknum besta mynd-
in.




Nú er í bígerð í Bretlandi myndbyggð á sögu Jean Charles de
Menezes, sem skotinn var til bana af
bresku lögregl-
unni árið 2005 í
misgripum fyrir
hryðjuverka-
mann í kjölfar
hryðjuverkaárás-
anna á London.
Myndin, sem
framleidd verður
af Stephen Fre-
ars (The Queen),
kemur til með að
beina sjónum sín-
um að lífi de Menezes fyrir at-
burðina og þau áhrif sem andlát
hans hafði á fólkið í kringum hann.
„Við ætlum að taka þessa mann-
legu nálgun á viðfangsefnið. Fólk
veit líka muninn á réttu og röngu í
þessu máli og því óþarfi að predika
eitthvað um það,“ sagði leikstjórinn
Henrique Goldman.
„De Menzes átti stóra fjölskyldu
hér í Bretlandi og það var hann sem
stóð fyrir flutningi flestra úr henni
hingað til lands. Þeirra líf hefur því
tekið miklum stakkaskiptum við
dauða hans.“
kvikmyndir
Dennis Haysbert.
Stephen Frears.
Milos Forman.
Björn Þór Vilhjálmsson
vilhjalmsson@wisc.ed
Ásínum tíma innleiddi Árni Samúelssonumtalsverðar breytingar í íslenskt kvik-myndalíf með stofnun Bíóhallarinnarvið Álfabakka. Þar gat að líta fyrsta
fjölsala úthverfabíóið í Reykjavík og nokkrum ár-
um síðar varð hann fyrstur til að innleiða hágæða
hljóðkerfi, THX-kerfið sem stundum er kennt við
George Lucas, sem á þessum tíma var það nýjasta
og besta. Framsýni Árna í þessum málum hafði
síðan þau áhrif að önnur kvikmyndahús brugðust
við samkeppninni með því að fjárfesta í tækja-
kosti. Afleiðingin var sú að íslenskir bíógestir urðu
sannarlega öfundsverðir hvað tæknihliðina varð-
ar. Kvikmyndahús Árna hafa ávallt viðhaldið
ákveðnum gæðastaðli hvað varðar aðbúnað gesta
og tæknilegt umhverfi kvikmyndasýninga, og með
því að verða fyrst til að innleiða stafrænt sýning-
arkerfi, staðfesti fyrirtækið enn á ný leiðandi hlut-
verk sitt í þessum efnum.
Á viðskiptasíðum Morgunblaðsins nú í vikunni
(8.2.2007) birtist forsíðufrétt um væntanlegar
framkvæmdir fyrirtækisins á sviði bíómála og þar
er haft eftir Birni Árnasyni, framkvæmdastjóra
Sambíóanna, að „Sambíóin haf(i) verið leiðandi í
rekstri hágæða-kvikmyndahúsa á Íslandi og á
þessu ári verður farið í miklar framkvæmdir til að
halda því markmiði félagsins á lofti, að bjóða upp á
það allra besta sem um getur í kvikmyndahúsum í
heiminum í dag“. Eins og kemur fram hér að ofan
er ekki um innantómt gort að ræða hjá Birni –
Sambíóin hafa sannarlega verið leiðandi í rekstri
hágæðakvikmyndahúsa á Íslandi, einkum ef litið
er til tæknilegs umhverfis kvikmyndasýninga og
aðbúnaðar gesta. Í hverju felast hinar miklu fram-
kvæmdir? Samkvæmt fréttinni ber fyrst að nefna
þá staðreynd að Sambíóin hafa flutt skrifstofur
sínar aftur í húsnæði sitt við Álfabakka í Mjódd,
„en skrifstofurnar voru þar frá stofnun félagsins
árið 1982 til ársins 2005, að þær voru fluttar í
Skógarhlíð 12“. Yfirlýsingu þessari fylgir að
„skrifstofuhúsnæðið við Álfabakka“ hafi verið tek-
ið til „gagngerra breytinga“.
Þessum spennandi fréttum er svo fylgt eftir
með millifyrirsögn sem segir, „Ný tækni vænt-
anleg“. Áhugi lesanda eykst óneitanlega við
kræsilega fyrirsögnina, en fréttin stendur ekki
undir vonum. Í umorðun blaðamanns segir Björn,
„Nýlega var tekið í notkun stafrænt sýningarkerfi
í Kringlubíói og á næstunni verður svo kynnt til
sögunnar ný tækni“. Svo mörg eru þau orð. Meira
fréttum við ekki af þessari „nýju tækni“ en sam-
hengið gefur til kynna að þar sé um að ræða næsta
stig, eða framhald af stafrænni sýningartækni. Ef
svo er mun yfirlýsing Björns koma ýmsum á
óvart, ekki síst úti í hinum stóra heimi, þar sem
skrefið eftir hið stafræna hefur ekki enn verið
stigið í veröld kvikmyndagerðar eða sýninga.
En þótt fréttafyrirsögnin um „nýja tækni“ sé
kannski ekki útskýrð nánar í greininni þá kemur
þar ýmislegt fram um væntanlegar framkvæmdir
Sam-manna. Í upphafi greinar segir: „Sambíóin
eru með í burðarliðnum tvö stór kvikmyndahúsa-
verkefni sem væntanlega munu fara af stað á
þessu ári“. Nokkru síðar fer lesanda að gruna að
annað þessara tveggja stóru verkefna sé að
byggja nýtt kvikmyndahús, og hér er e.t.v. ætlast
til að lesandi viti af fyrri fregnum um væntanlega
byggingu bíós í Grafarvogi, eða er kannski um enn
nýrra verkefni að ræða? Hitt verkefnið er hins
vegar alveg á huldu þegar að endalokum grein-
arinnar kemur. Svo virðist nefnilega vera að frétt-
in sé í raun frétt um að frétta sé að vænta á næst-
unni, „þegar þessi verkefni verð(a) kynnt nánar“.
Nema að hið seinna „kvikmyndahúsaverkefni“
hafi falist í því að flytja skrifstofur fyrirtækisins
úr Skógarhlíð aftur í Álfabakka. Undir lok grein-
arinnar grillir þó í aðra túlkunarleið. Þar segir að
„stjórn Sambíóanna“ hafi tekið þá ákvörðun "að
framlengja ekki samning um rekstur Há-
skólabíós", en samkvæmt Birni var rekstur þess
kvikmyndahúss erfiður sökum þess að bíóið "hafi
dregist aftur úr þeirri þróun sem hafi orðið og
þeim kröfum sem neytendur gerðu um gæði kvik-
myndahúsa" undanfarin tvö ár. Þróunin er greini-
lega ansi hröð fyrst Háskólabíó hefur úrelst á
tveimur árum!
Hérna komum við loksins að því sem skiptir
máli í ekki-frétt viðskiptahluta Morgunblaðsins.
Hvað verður um Háskólabíó? Þessi spurning er
það sem stendur upp úr að lestri loknum. Ekki síst
þar sem þar með opnast möguleikar til að skapa
umhverfi sem er ólíkt SAM-Félaginu, og þeirri
einbeittu ákvörðun þeirra að halda áfram að bjóða
upp á "það besta í kvikmyndum frá Hollywood".
Því mætti spyrja hvort tækifæri skapist hér fyrir
aðila sem e.t.v. eru eilítið minna uppteknir af
steinsteypu, THX og bólstruðum sætum, en hafa
þess í stað metnað í kvikmyndavali, til að koma ná-
lægt rekstri kvikmyndahúss.
Steinsteypa og THX
SJÓNARHORN »Hérna komum við loksins að því sem skiptir máli í ekki-frétt við-
skiptahluta Morgunblaðsins. Hvað verður um Háskólabíó? Þessi
spurning er það sem stendur upp úr að lestri loknum.