Lesbók Morgunblaðsins - 03.03.2007, Blaðsíða 2

2 LAUGARDAGUR 3. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur
sith@mbl.is
!
Alls staðar er fólk á ferli; fólk
með fjólubláar Berlinale-töskur,
fólk að verða of seint í bíó, fólk í
leit að síðustu-mínútu miðum,
fólk sem er svo svangt að það
þekkir ekki spegilmynd sína í
hótelglugga, eftir að hafa setið í
kvikmyndahúsi frá klukkan níu
að morgni. Þótt dramatíkin á Kvik-
myndahátíðinni í Berlín sé mest á hvíta
tjaldinu, og rauða dreglinum, gerist sitt-
hvað hjá hversdagsfólkinu líka, dapurlegt,
hlægilegt.
I
Á blaðamannafundi myndarinnar La
Vie en Rose – um Edith Piaf – gefur pall-
borðsstjóri fyrirmæli: Þið standið upp,
segið til nafns, og berið svo upp spurn-
inguna. Þegar frönsk fréttakona er byrjuð
á spurningu grípur stjórnandinn hvass
frammí fyrir henni:
–Vinsamlegast standið á fætur!
–En ég er staðin upp.
Konan reynist þá svona sérlega lágvax-
in, varla stærri en sjálf Edith Piaf; stjórn-
andinn fer í kleinu.
II
Margmenni safnast við rauða dregilinn,
þegar fræga fólkið mætir til frumsýninga,
en við bakdyr Hyatt-hótelsins má einnig, á
öllum tímum dags, sjá lítinn hóp af fólki
við litla járngrind. Þar norpar það í sudd-
anum með myndavélar í von um návígi við
stjörnu á leið út í límósínu.
Vegfarandi A: Hvað er þetta fólk að
gera, þetta er varla rauði dregillinn?
Vegfarandi B: Nei, þetta er meira svona
gúmmímottan.
III
Í öllum gáttum eru verðir sem biðja um
pressupassa eða aðgöngumiða. Miðstöð
blaðamanna er á 2. hæð Hyatt-hótelsins,
efst í tröppunum eru tveir verðir.
V: Má ég sjá passann, vinsamlegast.
Blm: Ja, ég er að fara í miðstöðina að
sækja passann minn.
V: Þú kemst ekki þangað nema vera
með passa.
Blm: En ég vinn…
V: Það eru Hollywood-stjörnur í bygg-
ingunni…
Blm: Ég veit. Þetta er kvikmyndahátíð.
V: …og þess vegna er hækkað viðbún-
aðarstig. Það er alltaf fólk sem reynir að
smygla sér inn til að komast nálægt
stjörnunum.
Blm: Fyrirgefðu, sýnist þér ég vera
þannig fólk?!
V: Næsti.
IV
Svo þykjast sumir svo vanir að þeir tala
um stjörnurnar eins og gamla elskhuga.
Ítölsk kona í hvítum pels kemur stormandi
inn á umboðsskrifstofu og heilsar með
kossum – árlegur gestur. Hún fær listann
yfir viðtölin sín, glansar yfir hann og hvísl-
ar: Æ, heldurðu að sé einhver sjens með
Jósep? Hún vill bæta við einkaviðtali við
Joseph Fiennes, en því miður er hann bók-
aður í topp. Ég læt þig samt vita ef einhver
kansellerar, segir yfirkonan. En hver ætli
svosem kanselleri?
V
Á pressufundum eru alltaf einhverjir
sem bera upp skrýtnar spurningar í bland.
Ég tek fljótt eftir nokkrum slíkum, þeir
spyrja Matt Damon hvernig sé að kyssa
þýskar leikkonur og spyrja Cate Blanchett
hvað hún ætli að skoða í Berlín. Maður böl-
sótast yfir því að þetta taki dýrmætan
tíma frá spurningum um stíl og meiningu
myndanna, en þýskur lausapenni útskýrir:
–Ég skrifa fyrir Elle og In Style og
þetta er það sem lesendurnir vilja vita.
Já, líklega verða menn að hugsa um les-
endur sína. Til þess er líka þessi pistill.
Hann er handa þeim hafa áhuga á þeirri
staðreynd að í kringum draumavarning
eins og dýrar kvikmyndir er fólk. Fólk á
dreglum, fólk við gúmmímottur. Hinum er
bent á grein um þýska nýraunsæið í Morg-
unblaðinu sl. þriðjudag.
Mottu-
fólkið
UPPHRÓPUN
Eftir Birnu Önnu Björnsdóttur
bab@mbl.is
Á
kvennaklósettinu á áttundu
hæð aðalbókasafns NewYork-
háskóla er spegill sem þekur
heilan vegg. Við spegilinn er
borð þannig að úr verður fín-
asta aðstaða fyrir þreyttar há-
skólastelpur sem vilja lappa aðeins upp á útlit-
ið. Það einkennilega við þennan spegil er að
hann gerir af einhverjum ástæðum alveg ofsa-
lega mikið fyrir mann. Eftir að hafa velt mál-
inu nokkuð vandlega fyrir mér (jújú, ég læri al-
veg líka á bókasafninu) komst ég að því að
hann mjókkar líkamann um svona fimm kíló,
og, í samvinnu við einhverjar frábærar ljósa-
perur, fjarlægir bauga og aðra grámyglu af
andlitinu.
Þegar ég hafði áttað mig á þessu fór ég að
pæla í því hvort þessir eiginleikar spegilsins
væru kannski hluti af úthugsuðu plotti há-
skólayfirvalda. Er spegillinn hafður svona til
þess að kvenkynsnemendum líði sem best á
bókasafninu? Í skólanum? Í lífinu? Ég sé fund-
inn fyrir mér: „Stelpum líður sjálfkrafa betur
ef þeim finnst þær aðeins mjórri og aðeins sæt-
ari?“ segir markaðsfræðingurinn. „Rólegur.
Óþarfi að smætta stelpur niður í stað-
almyndir,“ segir kynjafræðingurinn. „Skítt
með það, meirihluti stelpna vill vera mjórri er
hann er,“ segir tölfræðingurinn. „Plötum þær
svo þær hætti að æla hádegismatnum,“ segir
ræstitæknirinn.
Auðvitað eru slíkar samsæriskenningar
frekar yfirdrifin viðbrögð við einum spegli. Ég
vil samt meina að ég hafi dregið sæmilega eðli-
legar ályktanir byggðar á þeim raunveruleika
sem við búum við og er, einmitt, endurspegl-
aður í fjölmiðlum (og að því að sumir vilja
meina kokkaður þar upp). Skilaboðin eru ein-
föld: stelpur eiga að vera sætar og mjóar, við-
brögðin eru einföld: stelpur vilja vera sætar og
mjóar, og afleiðingarnar eru einfaldar: stelpur
eru endalaust óánægðar með sig (það er jú
auðvitað alltaf hægt að vera sætari og mjórri –
og þegar kvikmyndastjörnur og súpermódel
sjá sig knúin til að fara í lýtaaðgerðir eða fitu-
sog, hvers eiga venjulegar háskólastelpur á
bókasafnsklósettum að gjalda?)
Að undanförnu hefur þó kveðið við örlítið
annan tón þegar rætt er um æskilegt útlit
ungra kvenna, enda virðist sem nógu mörgum
hafi orðið nógu mikið um þá yfirgengilegu full-
komnunaráráttu sem stelpum er leynt og ljóst
innrætt þegar kemur að útlitinu. Að sjálfsögðu
verða engin umskipti í þessum efnum, til þess
eru hagsmunirnir alltof miklir (manneskja sem
er ánægð með útlitið þarf ekki að kaupa neitt
til að laga það). Hinsvegar er tískubransinn
loks farinn að sýna viðleitni í þá átt að hvetja
stelpur sem starfa innan hans til betri lifn-
aðarhátta, og nú í vetur hafa tvær ungar konur
sem falla sannarlega ekki undir hið dæmigerða
stjörnuútlit skotist með ógnarhraða hátt upp á
stjörnuhimininn. Sú fjölmiðlaathygli sem hefur
beinst að þeim Americu Ferrera, sem hlaut ný-
lega Golden Globe-verðlaun fyrir leik sinn í tit-
ilhlutverki sjónvarpsþáttaraðarinnar Ljóta
Bettý, og Jennifer Hudson, sem hlaut í vikunni
Óskarsverðlaun fyrir leik sinn í kvikmyndinni
Dreamgirls, þykir benda til þess að fólk kunni
að vera komið með nóg af því að ungar kven-
kynsstjörnur skuli allar steyptar í sama mót.
Og, enn frekar, að útlit ungra kvenkynsstjarna
skuli vera þess eðlis að flestar venjulegar
stelpur geti vart annað en verið óánægðar með
sjálfar sig í samanburði við þær.
Þær Ferrera og Hudson hafa dansað stjör-
nudansinn af stakri snilld. Framkoma þeirra
þykir eðlileg og sjarmerandi, málflutningur
þeirra hressandi og svo eru þær orðnar áber-
andi fyrirmyndir hvað varðar útlit og tísku.
Tískuhönnuðir keppast um að klæða þær á
verðlaunahátíðum, báðar prýða síður tísku-
tímarita og annarra glanstímarita, og nú í
mars hlýtur Hudson eina þá mestu (opinberu)
fegurðarviðurkenningu sem til er, að vera for-
síðustúlka tímaritsins Vogue.
Þeir sem vilja kafa dýpra í málin hafa bent á
að sú aðdáun og frægð sem umlykur þær Fer-
rera og Hudson sé ekki eins mikil tímamót og
ætla mætti, enda hafi konur af öðrum kynþátt-
um en þeim hvíta löngum „mátt“ vera óhefð-
bundnari í útliti en hvítar konur. Kröfurnar
sem gerðar eru um fullkomið „mainstream“ út-
lit kvenna nái ekki á sama hátt til þeirra, enda
séu þær ekki „mainstream“ til að byrja með.
Þannig séu engin stórtíðindi fólgin í því að
mexíkönsk stelpa eða svört kona í góðum hold-
um þyki falleg og flott. Hvít ljóska verður hins-
vegar ennþá að vera tálguð spýta, og vei þeirri
ljósku sem bætir á sig. Hún er ekki tekin aftur
inn í samfélag manna fyrr en hún hefur losað
sig við aukakílóin (enda sjáiði hvernig fer fyrir
aumingja og óvenjuþybbinni Britney Spears
þessa dagana meðan Ferrera og Hudson sópa
til sín verðlaunum).
En jafnvel þótt sviðsljósið beinist í sig-
urstranglegar áttir um þessar mundir var
Hudson spurð að því í viðtali við sjónvarpsstöð-
ina E! nú í vikunni (fyrsta spurningin í viðtali
við hana í tilefni af nýfengnum Óskars-
verðlaunum) hvernig hún hefði lagt af, hún
væri augljóslega grennri. Stúlkan svaraði því
til að hún færi út að hlaupa klukkan fjögur á
morgnana og aftur í leikfimi í hádeginu. Hver
veit hvernig hún kemur til með að líta út að ári,
frægðin er jú alþekkt megrunarlyf. Ég bara
vona að hún skokki einhvern tímann framhjá
bókasafninu mínu í millitíðinni og þurfi á kló-
settið.
Reuters
Þú hefur grennst „Stúlkan svaraði því til að hún færi út að hlaupa klukkan fjögur á morgnana
og aftur í leikfimi í hádeginu. Hver veit hvernig hún kemur til með að líta út að ári, frægðin er
jú alþekkt megrunarlyf.“ Jennifer Hudson tekur við Óskarnum fyrir leik í Dreamgirls.
FJÖLMIÐLAR
» Skilaboðin eru einföld:
stelpur eiga að vera sætar
og mjóar, viðbrögðin eru ein-
föld: stelpur vilja vera sætar
og mjóar og afleiðingarnar eru
einfaldar: stelpur eru enda-
laust óánægðar með sig …
Stelpur í speglum og sviðsljósi
I María Kodama hefur áhuga á að komaupp minnismerki um Jorge Luis Borges,
skáld og fyrrverandi eiginmann sinn, á Ís-
landi! Það þarf ekki velta því neitt frekar
fyrir sér. Reisum minnismerkið. Merkið er
völundarhús gert úr nafni rithöfundarins.
Eitt slíkt hefur verið reist í heimaborg hans
Buenos Aires og ann-
að verður reist í Genf
þar skáldið sótti menntun sína en þá borg
sagði það þá fallegustu í heimi. Þar samdi
Borges sín fyrstu ljóð, bæði á frönsku og
spænsku. Fyrsti textinn sem eftir hann birt-
ist var ritdómur í einu virtasta dagblaði
borgarinnar. Hann lést í Genf 14. júní 1986.
Til Íslands kom hann fyrst árið 1971, því
næst árið 1976 og síðast árið 1978 og þá í
fylgd konu sinnar Maríu Kodama sem hann
kallar reyndar einkaritara sinn í samtali við
Matthías Johannessen.
II Margir frábærir kaflar eru í þessu sam-tali Matthíasar við Borges. Skáldinu
verður tíðrætt um íslenskar fornbók-
menntir, hann virðist finna sig betur í þeim
en öðrum bókmenntum. Og hann samsamar
sig Agli Skallagrímssyni þegar honum er
bent á hvar hann bjó í Mosfellsdal. Borges
segir þá: „Ég á gott. Ég sé móta fyrir fjöll-
unum. Það kemur sér vel fyrir mig að vera
blindur. Ég sé ekki bæina. Ég sé ekki sveit-
ina. En ég sé fjöllin eins og Egill sá þau,
þegar hann var orðinn blindur. Þannig stend
ég í sporum Egils en ekki þið. Það eru for-
réttindi að vera blindur á þessum stað.“
III En allt talið um Ísland og fornsög-urnar hefur kannski skyggt á ýmislegt
annað sem hann segir í samtalinu. Hann
segir að það sé ekki auðvelt að yrkja. „Það
er erfitt. Ég get aðeins ort í ákveðnu hugar-
ástandi. Ef ég er ekki í þessu ástandi, þá get
ég ekki ort. Ljóðið kemur, það er manni gef-
ið.“ Borges lítur á sig eins og hlutlausan
miðil þegar hann yrkir, það sé ekki hægt að
framkalla það, ljóðið bara komi en síðan
velti það á kunnáttu og getu hvort það sem
kemur verði að ljóði. „Þegar ég hef gert
uppkast, læt ég það liggja í hálfan mánuð
eða svo, en tek þá aftur til við það og get
skoðað það úr fjarlægð – það er mikill kost-
ur. Þannig fer ég tvisvar eða þrisvar yfir
handritið, eða jafnvel oftar. Síðan met ég,
hvort ég hef slípað það nóg. Og losa mig
loks við það – að eilífu.“ Og síðustu setning-
arnar í viðtalinu eru þessar: „Bók er raun-
verulegur viðburður í lífi okkar. hún er ekki
blekking. Enginn veit, hvað lífið er. Kannski
er það draumur. En mér er nær að halda, að
góð bók sé eins mikilvægur þáttur í draumi
okkar og hvað annað.“
NEÐANMÁLS
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs-
ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins