Lesbók Morgunblaðsins - 24.03.2007, Blaðsíða 2

2 LAUGARDAGUR 24. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur
sith@mbl.is
!
Í útlöndum er maður upp-
réttur. Á götuhornum stendur
maður tignarlegur og bíður eft-
ir að ganga yfir torg og engi.
Maður gengur með reisn, bæði
af því húsin eru há og af því
maður er gangandi. Meira að
segja í jarðlestunum, neð-
anjarðar sem þær þó vissulega eru,
stendur maður teinréttur og heldur sér í
lykkju í loftinu.
Heima, aftur á móti, eyðir maður dög-
unum ef ekki kengboginn yfir skrifborði
og kvöldmat, þá álíka kengboginn inni í
bíl – því allir eru á bíl – í umferð sem er
alltof þung miðað við höfðatölu, hlust-
andi á útvarpsstöðvar sem eru alltof
heimskulegar miðað við greindarvísitölu.
Jafnvel manneskja á reiðhjóli er reisn-
arlegri en farþegi í bíl, sama þótt hún
slúti yfir stýrið eða sé með buxnaskálm-
arnar í hallærislegri teygju.
Í útlöndum er maður meira vakandi.
Jafnt í bókstaflegri merkingu – því húsið
titrar í hvert skipti sem sporvagn fer hjá
og varnar manni þannig svefns – sem og
í yfirfærðri merkingu því:
a) maður ratar ekki og er því alltaf að
skruna sjóndeildarhringinn í leit að
kennileitum
b) skilti á öllum kaffihúsum vara við
vasaþjófum, þess vegna kemur maður
sér upp augum í hnakka
og
c) allt er nýtt, fegurðarskynið vinnur
yfirvinnu.
Í útlöndum er sérstaklega heppilegt
þegar sjónvarpið talar útlensku, og er að
auki leiðinlegt, það kemur í veg fyrir að
tækið segulmagni til sín fókusinn og læsi
mann í hliðarlegu í meðaldjúpum sófa.
Og ennfremur: Í útlöndum snæðir
maður óvart meira grænmeti því það
kostar svo fá sent.
Nú er allt framangreint miðað við ís-
lenskt sjónarhorn, en á að sjálfsögðu við
á hinn veginn. Útlendingar sem heim-
sækja Ísland eiga alveg jafnt bifreið eða
tvær heima hjá sér, en í Reykjavík
standa þeir samt teinréttir á götuhorn-
um því bílaleigubílarnir eru svo dýrir og
lestarkerfið liggur niðri. Á íslenskum
götuhornum, jafnvel uppi á háheiðum,
standa þeir rjóðir í kinnum í litríkum úti-
vistarjökkum og eru holdtekjur hreyst-
innar … en heima. Þið ættuð að sjá þá
heima hjá sér.
Það er nefnilega rútínan sem mun allt
lifandi drepa, ekki sjónvarpið sem slíkt,
ekki einkabíllinn sjálfur, ekki rafknúnu
tannburstarnir. Heldur zombíisminn
sem fæst með því að vera alltaf á sama
stað.
Og nei, það þýðir ekki að ætla að við-
halda líftórunni með því að skrá sig inn á
líkamsræktarstöð og draugast þar alltaf
upp á sömu gúmmírulluna – hlaupabrett-
ið skilar manni ekki á neinn nýjan stað
og leyfir engu að koma á óvart. Í því
felst því engin æfing, þaðan af síður upp-
lifun. Munið að engin almennileg rækt
undanskilur hugann, einmitt þess vegna
reyna allar alvöru íþróttir líka á útsjón-
arsemi, viðbrögð og hámarks athygli.
Þess vegna – já, ég veit – er skák íþrótt.
Ég endurtek. Langbesta leið hvers-
dagsmannsins til þess að finna fyrir sér í
heiminum er að koma upp úr jörðinni
með sót í nefinu á ókunnum krossgötum
og klára sig þaðan. Þreifa á þúsund ára
gömlum veggjum. Rífast við leigubíl-
stjóra á tungumáli sem maður hefur
aldrei talað áður. Ég endurtek. Segið
ykkur úr pallapúlinu og pílatesinu – ára-
mótaheitin eru farin í vaskinn hvort eð
er – og kaupið ykkur flug og strigaskó.
Sjá. Allt mun verða betra.
Læst
hliðar-
lega
UPPHRÓPUN
Eftir Kristján B. Jónasson
kbjonasson@gmail.com
S
tjórnmálaflokkar heyra ekki enn
sögunni til en það skeið sögunnar
þegar skipulag lýðræðisríkja
byggðist á starfi þeirra er liðið.
Það má vera að sumir upplifi fylgi-
shræringar þessa dagana sem vís-
bendingu um líflegt starf stjórnmálaflokka, en
þetta er tímabundinn skjálfti sem hefur engin
áhrif á meginþunga þróunarinnar. Hún stefnir
aðeins í eina átt; til minni áhrifa stjórn-
málaflokka á daglegt líf fólks. Sú tíð mun koma
hér á landi sem annars staðar í löndum með góð
lífskjör að einstaklingarnir krefjast þess að
fulltrúar þeirra verði valdir á öðrum forsendum
en flokkspólitískum. En ekki síst munum við
krefjast þess að áhersluatriðin sem við horfum
á í lagasetningu og umsýslu hins opinbera verði
beintengd við framlög okkar til samfélagsins.
Það er hræðilega gamaldags og raunar tragískt
að láta fólk sem við erum ósammála í öllum
greinum árum og jafnvel áratugum saman
stjórna því hvernig skattframlagi okkar er var-
ið. Í stað þess er að einblína á það óljósa sam-
krull stefnumála sem myndar einn stjórn-
málaflokk sjá æ fleiri að hagsmunir okkar sem
einstaklinga eru oftast betur skilgreindir innan
stofnana og félaga sem þrátt fyrir að standa ut-
an hins opinbera miða engu að síður að því að
hafa áhrif, jafnvel úrslitaáhrif, á lagasetningu
og stefnumörkun í ákveðnum málaflokkum. Það
er rík hefð fyrir því á Íslandi að tortryggja slík
samtök, til dæmis Grænfriðunga eða World
Wildlife Foundation, en árangur UNIFEM,
Amnesty International og baráttusamtaka
gegn kynferðisofbeldi og klámi í að koma sjón-
armiðum sínum á framfæri sýnir líka að það
kvarnast nú hratt úr þessum mótstöðumúr
gamla valdsins.
Nýverið kom fram á sjónarsviðið hópur af
þessari gerð sem nefnir sig Framtíðarlandið. Á
tímabili gældi Framtíðarlandið við að láta þá
miklu ógæfu henda sig að verða stjórn-
málaflokkur og stíga þannig skrefið aftur til 20.
aldarinnar. Það varð ekki enda sá tími þegar
stéttastjórnmál vörðuðu land stjórnmálanna að
baki. Áhrif Framtíðarlandsins sem þrýstihóps
og samtaka munu verða miklu meiri en þeim
hefði nokkurn tíma auðnast að hafa í líki stjórn-
málaflokks. Fyrir vikið verða þessi samtök bet-
ur í stakk búin til að koma upplýsingum á fram-
færi, móta umræðuna og þrýsta á kjörna
fulltrúa sem enn hópa sig saman innan stjórn-
málaflokka. Þau fylgja þar í kjölfar fleiri slíkra
aðila sem reyna að hafa áhrif á almenning og hið
opinbera þessi misserin, hagsmunasamtök og
félög á borð við Samorku, Landvernd, Samtök
atvinnulífsins o.s.frv. Allt eru þetta fyrirbæri
sem hafa með sannfærandi hætti sett fram
grundvallarsýn á hvernig eigi að ráðstafa fé
hins opinbera, hvernig eigi að lækka álögur,
hvernig eigi að tryggja framtíð okkar og hvern-
ig eigi að styðja við atvinnulífið eða gera líf
borgaranna minna háð stjórnmálaflokkum.
Eðlilega efast stjórnmálamenn um gildi þess-
arar þróunar. Stjórnmálaflokkarnir og núver-
andi stjórnmálakerfi munu berjast fyrir því að
gera félagasamtök og einstaklingsmiðuð stjórn-
mál tortryggileg og hættuleg og reyna að halda
í flokkakerfið. Það er eðlilegt og óhjákvæmilegt.
Því um leið og slík hagsmunasamtök breiða úr
sér, taka yfir málaflokka og kynna þá með sama
krafti og stjórnmálaflokkur í kosningaslag
myndi gera er stærð þeirra og fyrirferð bein
ógnun. Í því ljósi má skilja umræðuna um „Sátt-
málann“, táknrænan gjörning Framtíðarlands-
ins. Hefðbundin gagnrýni á „lobbíisma“ hefur
falist í því að benda á að þar með séu miklir
hagsmunir og mikið vald afhent fyrirtækjum
sem beri enga siðferðislega eða félagslega
ábyrgð. Þau leitist við að rýmka losunarkvóta,
einkavæða vatnslindir, auðvelda rányrkju og
framleiðslu heilsuspillandi vöruflokka. Gegn
þessu hafa hægrisinnaðir stjórnmálamenn teflt
því sjónarmiði að stjórnmálamenn eigi ekki að
ráðskast með alla hluti og að nákvæm skilgrein-
ing eignaréttarins sé oftast besta leiðin til að
skera úr um deiluefni. Þegar „Sáttmálinn“ var
birtur snerist þetta tafl hins vegar við: Hægri-
sinnaðir stjórnmálamenn og „wannabe“-
stjórnmálamenn halda uppi skothríð úr blogg-
virkjum sínum á þá dularfullu huldumenn sem
fjármagna markaðsherferð Framtíðarlandsins.
Þeir spyrja: Má Framtíðarlandið það sem
stjórnmálaflokkar mega ekki? Þetta eru eðlileg-
ar spurningar frá sjónarhóli flokksstjórnmál-
anna en sýna betur en nokkuð annað hina óhjá-
kvæmilegu þróun: Að skeið
stjórnmálaflokkanna er á enda runnið.
Sáttmálinn
Morgunblaðið/Eyþór
Endalok flokkanna? „Sú tíð mun koma hér á landi sem annars staðar í löndum með góð lífskjör að einstaklingarnir krefjast þess að fulltrúar
þeirra verði valdir á öðrum forsendum en flokkspólitískum,“ segir Kristján en hann telur að skeið stjórnmálaflokanna sé á enda runnið.
FJÖLMIÐLAR » Þegar „Sáttmálinn“ var
birtur snerist þetta tafl
hins vegar við: Hægri-
sinnaðir stjórnmálamenn
og „wannabe“-stjórn-
málamenn halda uppi
skothríð úr bloggvirkjum
sínum á þá dularfullu
huldumenn sem fjár-
magna markaðsherferð
Framtíðarlandsins.
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs-
ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins