Lesbók Morgunblaðsins - 24.03.2007, Blaðsíða 8

Eftir Örnu Kristínu Einarsdóttur
arna@b11.cc
Á
rið 1996 flutti Hallé-
sinfóníuhljómsveitin í
Manchester, ein elsta
starfandi hljómsveit á
Bretlandi, í nýtt og
glæsilegt tónlistarhús,
The Bridgewater Hall.
Tónlistarhúsið, sem
teiknað er af arkitektunum Renton Howard
og Wood Levin, er glæsileg glerbygging sem
stendur í miðbæ Manchester. Húsið hefur
hlotið fjölda viðurkenninga, meðal annarra
frá The Royal Institute of British Architect
og The Civic Trust Special Award, fyrir að
vera sú bygging sem hvað mest hefur lyft
ásýnd Manchesterborgar. Það þótti ganga
kraftaverki næst að byggingin skyldi ekki
verða fyrir skemmdum þegar stærsta
sprengja Írska lýðveldishersins (IRA)
sprakk í miðbæ Manchester í júní 1996,
nokkrum mánuðum áður en húsið var tekið í
notkun. Tónlistarhúsið sjálft er rekið af
Hallogen Ltd, samvinnufyrirtæki Hallé Con-
cert Society og SMG fasteignafélags. Að-
alsalurinn tekur 2.341 manns en einnig eru
tveir minni salir sem hvor um sig taka rétt
um 600 manns.
Hallé réttir úr kútnum
Hallé-hljómsveitin átti í töluverðum rekstr-
arvandræðum í kjölfar flutningsins. Tilkostn-
aður vegna flutninganna og niðurskurður
styrkja frá breska menningarsjóðnum (The
Arts Council) og sveitarfélaginu gerði það að
verkum að bilið á milli rekstrarkostnaðar og
nettó innkomu hljómsveitarinnar breikkaði
stöðugt og varð næstum óbrúanlegt. John
Summers, núverandi framkvæmdastjóri
hljómsveitarinnar, heldur því fram að slæm-
ar ákvarðanir fyrrverandi framkvæmda-
teymis hafi ekki bætt ástandið í rekstrar- og
afkomumálum hljómsveitarinnar. Sem dæmi
lá fyrir að áheyrendur væru tilbúnir að
greiða hærra miðaverð fyrir betri tónleika-
upplifun í nýju húsi en það tækifæri var ekki
nýtt sem skyldi.
Loks tíu árum eftir flutning hefur hljóm-
sveitinni tekist að rétta úr kútnum. Í bresku
menningarlífi er talað um sigurgöngu Hallé-
hljómsveitarinnar. Þannig hlaut hljómsveitin
á dögunum hin virtu tónlistarverðlaun The
Royal Philharmonic Society. Svo virðist því
sem starfsemin hafi náð sér fullkomlega á
strik eftir þá rekstrarerfiðleika sem fylgdu í
kjölfar flutninganna og höfðu áhrif á allt starf
hljómsveitarinnar. John Summers telur að
góður árangur sé fyrst og fremst að þakka
frábærri listrænni stjórnun Marks Elders
aðalhljómsveitarstjóra, sem tók við af Kent
Nagano árið 2000. Einnig hafi orðið miklar
áherslubreytingar hjá hljómsveitinni sem
sjáist best á því mikla starfi sem hljómsveitin
vinnur með ungu fólki. Hljómsveitin ver
miklum hluta af starfstíma sínum í það að
heimsækja skóla í Manchester og nágranna-
bæjum. Það hefur verið stefna hljómsveit-
arinnar frá því að John Summers tók við
starfi framkvæmdastjóra að vinna markvisst
að því að kynna hljómsveitina fyrir ungu
fólki. John Summers er ekki í vafa um að
vaxtarbroddur greinarinnar sé fólginn í já-
kvæðri upplifun ungs fólks af klassískri tón-
list, þó svo að uppskera af þessu rækt-
unarstarfi skili sér ekki fyrr en eftir nokkur
ár eða jafnvel áratugi.
Hallé-ungliðahljómsveitin
Árið 2002 var stofnuð ungliðahljómsveit und-
ir merkjum Hallé-hljómsveitarinnar, Hallé
Youth Orchestra. Hér vildi hljómsveitin ná
sérstaklega til tónlistarnema í bresku rík-
isskólunum frekar en að horfa til þeirra sem
þegar stunda nám í tónlistarskólum, enda
standi þeim til boða allt hið besta. Ungliða-
hljómsveit Hallé-hljómsveitarinnar hefur nú
þegar náð frábærum árangri og vakið at-
hygli. Markmiðið með stofnun hljómsveit-
arinnar var þó ekki síður að gefa aðstoð-
arhljómsveitarstjóra
Hallé-hljómsveitarinnar tækifæri til þess að
vaxa og dafna. Í hans verkahring er full um-
sjón með hljómsveitinni, hvort sem er á
stjórnendapallinum eða við listræna stjórn-
un. Hljóðfæraleikarar í ungliðahljómsveit
Hallé njóta jafnframt reglubundinnar leið-
sagnar meðlima Hallé-hljómsveitarinnar og
stjórnenda hennar. Árið 2003 var svo stofn-
aður ungliðakór Hallé fyrir söngvara á aldr-
inum 12–19 ára til að auka enn frekar starf
hljómsveitarinnar með ungu fólki.
Dæmi um skipulagt samstarf þar sem
nemendum gefst tækifæri til þess að vinna
með atvinnumönnum má finna víða hjá
hljómsveitum erlendis. Hér á Íslandi hefur
tíðkast að lengra komnir tónlistarnemendur
hafi verið fengnir til að spila með Sinfón-
íuhljómsveit Íslands (SÍ). Oft hefur þetta
reynst nauðsynlegt til þess að fullmanna
hljómsveitina fyrir stærri verk og um leið
ómetanlegt tækifæri fyrir nemendur. Eins
leikur hljómsveitin árlega undir hjá þeim
nemendum sem útskrifast með einleik-
arapróf. Að þessu leyti hefur SÍ verið í mjög
nánum tengslum við tónlistarskólana og
nemendur. Líklegt er að dregið hafi úr þeirri
nánd á síðustu árum þar sem fullmenntuðum
hljóðfæraleikurum fjölgar stöðugt. Þeir fylla
nú þau skörð sem nemendur fylltu áður.
Samstarf nauðsynlegt
Á árunum 1977 til 1996 var starfandi á Ís-
landi Sinfóníuhljómsveit æskunnar. Stjórn-
andi hennar og forsprakki var bandaríski
stjórnandinn og fiðluleikarinn Paul Zu-
kovsky. Metnaður hljómsveitarinnar var afar
mikill og oft og tíðum stóð hljómsveitin fyrir
frumflutningi á verkum á Íslandi. Tónleikar
hljómsveitarinnar áttu sinn sess í tónlistarlífi
höfuðborgarinnar og vöktu ávallt mikla at-
hygli og því mikill missir fyrir íslenskt tón-
listarlíf að starfsemi hljómsveitarinnar skuli
hafa verið lögð niður.
Við stofnun Listaháskóla Íslands fóru efri
deildir Tónlistarskóla Reykjavíkur, sem fram
að því hafði verið æðsta stofnun tónlistar-
menntunar á Íslandi, undir hatt Listaháskól-
ans en undirbúningsdeild fylgdi ekki með.
Það veldur því að hvorugur skólinn er nógu
burðugur til þess að hafa á sínum snærum
öfluga sinfóníuhljómsveit sem hefur mögu-
leika á því að glíma við erfið og stór verkefni
líkt og Sinfóníuhljómsveit æskunnar var
þekkt fyrir á árum áður. Í Tónlistarskóla
Reykjavíkur er starfandi skólahljómsveit en í
Listaháskóla Íslands starfar einungis kamm-
ersveit. Í dag eru jafnframt starfandi Ung-
fónía, sinfóníuhljómsveit unga fólksins sem
stofnuð var af lengra komnum nemendum
sjálfum í nóvember 2004, og Sinfón-
íuhljómsveit tónlistarskólanna, sem nem-
endur frá tónlistarskólum á höfuðborg-
arsvæðinu skipa.
Í litlu tónlistarsamfélagi eins og á Íslandi
hlýtur öflugt samstarf að vera aðalatriði. Sin-
fóníuhljómsveit Íslands og Listaháskólinn
hljóta að þurfa að koma inn í starf þessara
nemendahljómsveita með markvissum hætti.
Í samvinnu við menntamálaráðuneytið og
aðra fjársterka aðila þarf að tryggja að þess-
um þætti tónlistarmenntunar sé sinnt af
glæsibrag. Hafa ber í huga að í nemenda-
hljómsveit sitja ekki einungis upprennandi
atvinnuhljóðfæraleikarar heldur líka tilvon-
andi tónlistarunnendur sem meiri líkur eru á
að sækja muni tónleika. Hér skiptir ekki bara
máli að mennta tilvonandi fagfólk og sjá því
fyrir nauðsynlegri reynslu, kunnáttu og
þekkingu heldur ekki síður að viðhalda áhuga
á klassískri tónlist í samfélaginu almennt.
Los Angeles-fílharmónían og Disney
Los Angeles-fílharmónían var stofnuð árið
1919 af margmilljónamæringi og áhuga-
tónlistarmanni að nafni William Andrews
Clark jr. Hljómsveitin þykir eitt helsta flagg-
skip sviðslista í Suður-Kaliforníu og ein af
bestu sinfóníuhljómsveitum Bandaríkjanna.
Finnski hljómsveitarstjórinn Esa-Pekka
Salonen hefur verið stjórnandi hennar frá því
1992. Tónleikagestir hljómsveitarinnar eru
yfir ein milljón á ári. Starfsárinu er skipt upp
í 30 vikna tónleikaröð í Walt Disney Concert
Hall og 12 vikna sumartónlistarhátíð í Holly-
wood Bowl, í skemmtanahverfi borgarinnar,
þar sem tónleikar undir stjörnubjörtum
himni hafa verið vinsæl hefð síðan 1922. Árið
1987 gaf Lillian Disney, sem nú er látin, gjöf
upp á 50 milljónir dollara með það í huga að
reisa sviðslistabyggingu á heimsmælikvarða
til minningar um framlag Walts Disneys til
listalífsins. Höllin, sem teiknuð er af hinum
virta arkitekt Frank Gehry, er hönnuð með
hljómburð í huga og sjónræn upplifunin af
húsinu á að endurspegla þann einstaka sköp-
unarkraft sem býr í Los Angeles-borg. Disn-
ey-fjölskyldan átti eftir að gera betur og þeg-
ar upp var staðið styrkti hún byggingu
tónlistarhússins samtals um 100 milljónir
dollara. Þetta skýrir Disney-nafnið á tónlist-
arhúsinu. Árið 1999 var hafist handa við
bygginguna en áður hafði Los Angeles-borg
byggt sex hæða bílastæðahús undir bygging-
unni. Haustið 2003 hélt Los Angeles-
fílharmónían sína fyrstu tónleika í nýja hús-
inu, sem er í hjarta Los Angeles.
Tónleikum fjölgar um 65
Tölur frá Joan Cumming, yfirmanni mark-
aðs- og upplýsingadeildar hljómsveitarinnar,
sýna að flutningur hljómsveitarinnar í Walt
Disney Concert Hall hafði afar góð áhrif á
rekstur fílharmóníunnar m.a. vegna hækk-
unar á miðaverði og góðrar aðsóknar. Síðasta
starfsár hljómsveitarinnar í Dorothy Chand-
ler Pavilion, þar sem hljómsveitin hafði átt
heima síðan árið 1964, voru haldnir 112
áskriftartónleikar þar sem sætanýting var að
meðaltali 69%. Fyrsta starfsárið í Walt Disn-
ey Concert Hall voru 157 tónleikar og sæta-
nýting náði 94%. Betri sætanýting segir þó
ekki alla söguna þótt hún hafi án efa bætt
upplifun hljómsveitarmeðlima sem áhorf-
enda. Rétt er að taka það fram að hljóm-
sveitin minnkaði töluvert við sig í salarstærð.
Þrautaganga eða si
Sinfónían í takt við tímann – önnur grein
Um síðustu helgi birtist grein eftir Örnu Kristínu Einarsdóttur í Lesbókinni sem fjallaði
um áheyrendaþróun hjá sinfóníuhljómsveitum á Íslandi, í Bandaríkjunum og Svíþjóð. Eins
og boðað var fjallar hún í þessari grein um reynslu tveggja hljómsveita, Hallé-sinfón-
íuhljómsveitarinnar í Manchester á Englandi og Los Angeles-fílharmóníunnar í Banda-
ríkjunum, af því að flytja í ný tónlistarhús. Einkum er litið til þess hvaða áhrif flutning-
arnir og rekstrarformið höfðu á starfsemi hljómsveitanna.
8 LAUGARDAGUR 24. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók