Lesbók Morgunblaðsins - 23.06.2007, Side 2

2 LAUGARDAGUR 23. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
!
„Hefur Ísland einhvern tíma
haldið Júróvisjón?“ spurði
svarthærða stúlkan á móti mér
í lestinni Bremen-Leer. Ég
byrjaði að tala við hana eftir að
karlinn á veitingavagninum
hafði farið með kostulega sölu-
ræðu um vodka á miðjum gang-
inum, þannig ræðu að við stúlkan litum
hvor á aðra eins og við værum saman í
liði og hún gerði laumulega bendingu um
að karlinn væri með lausa skrúfu. Bilaða
örflögu. Hún spurði hvað ég væri að
gera, ég sagðist skrifa, þá spurði hún
hvort ég væri með listamannsnafn.
„Svona eins og Limahl?“ spurði ég á
móti. Sagðist svo bara nota nafnið mitt.
Henni fannst það alltof langt, vonlaust.
„Hefur Ísland einhvern tíma haldið
Júróvisjón?“ spurði hún sumsé, þegar ég
hafði útskýrt að nafnið væri íslenskt. Ég
sagði svo ekki vera, við hefðum aldrei
unnið. Hún rétti úr sér. „Ég gaf Serbíu
núll stig, mér fannst þeir vonlausir.“
Mér skildist á henni að þeir hefðu samt
unnið, í ár. Ég reyndi að snúa talinu að
öðru, sagðist ekki hafa horft, sagðist
hafa verið í landi þar sem áhugi hefði
verið takmarkaður. Hún tók lítið mark á
því. „Ungverjaland var best,“ sagði
stúlkan galvösk og dró fram stílabókina
sína til stuðnings, þar var handskrifaður
listi yfir öll þátttökulöndin 2007 og stiga-
gjöf stúlkunnar á hægri spássíu. Þetta
var mánuði eftir að keppninni lauk.
„Sko, Serbía núll, Slóvenía núll og
Spánn mínus fimm. Þeir voru hrylling-
ur,“ sagði stúlkan. Hún hafði gefið Sví-
þjóð og Ungverjalandi flest stig. Gaman
að því. „Hver keppti fyrir Þýskaland?“
spurði ég eins hressilega og ég gat, því
stúlkan var þýsk. „Ég er einmitt að
hlusta á hann,“ sagði hún að bragði,
ræsti geislaspilarann og rétti mér
leiðslu. „Þetta er svona sveifla,“ útskýrði
hún og var hæstánægð með hvað ég
nennti að hlusta lengi. Innan í hulstrinu
var mynd af söngvaranum Cicero, sem
hún hafði augljóslega klippt út úr dag-
blaði. Hún lagði myndina til og lokaði.
„Þekkirðu þessa?“ spurði hún og rétti
mér hinn diskinn sem var með í för. Á
kóverinu var mynd af einhverri Amy. Ég
horfði á myndina og aftur á stúlkuna.
„Nei, sagði ég,“ „hvaðan er hún?“ „Ég
veit það ekki, en hún og Drew Barry-
more eru vinkonur.“ Hún ljómaði. Ég
ætlaði að segja eitthvað snjallt. „Nei,
annars, það var Írland sem hélt Júró-
visjón, ekki Ísland,“ sagði þá stúlkan.
„Þið vinnið þetta aldrei. Nú er líka aust-
urblokkin komin og þeir gefa bara hverj-
ir öðrum stig.“ Ég hætti að vera sam-
mála, ekki endilega um Ísland, heldur
sagðist ég nýkomin frá landi í „austur-
blokkinni“ þar sem áhugi hefði verið
takmarkaður, það land hefði ekki einu
sinni komist í úrslitin, hvað þá fengið
hellings stig frá nágrönnum. Hún tók lít-
ið mark á því. Hún vildi lítið vita um
Króatíu. Hún sagðist vildu flytja til
Kölnar. Það væri draumaborgin. „En ég
nenni ekki alltaf að vera kennari,“ sagði
hún.
Ég hóstaði. Stílabókin þar sem stúlk-
an gaf Júróvisjón-lögum stig er sú sama
og geymir einkunnir gagnfræðanem-
enda hennar. Hún kennir listasögu og
þýsku. Hún er áratug eldri en Amy
Winehouse og aðeins sjónarmun yngri
en átrúnaðargoðið Cicero.
Hún tók farangurinn sinn saman í
Oldenburg, sagðist þurfa að kenna tvo
tíma. Ég rifjaði upp orð vinar míns eins í
Efstaleiti, um að unglingamenningin
hefði tekið völdin. Alls staðar. Það var
hárrétt hjá honum. Líka í lestinni
Bremen-Leer. Líka á kennarastofunni í
Oldenburg.
Spurning um að munstra sig sem fyrst
í einhverja kits-Evrópukeppni. Vera
hress. Og taka upp listamannsnafn. Til
að unglingarnir taki eftir manni. Haldi
með manni. Gefi manni stig.
Serbía,
núll stig
UPPHRÓPUN
Eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur
sith@mbl.is
Eftir Kristján B. Jónasson
kbjonasson@gmail.com
Miðað við hve ótrúleguflugi orðið „kolefn-isjöfnun“ hefur náðá stuttum tíma gæti
það komið einhverjum í opna
skjöldu að fyrir tveimur mánuð-
um virðist það ekki hafa verið til.
Um páskaleytið fréttist fyrst af
Kolviðarsjóðnum sem hefur með
höndum jöfnun á losun koldíox-
íðs af völdum bílaumferðar
landsmanna og komst stjórnar-
formaður hans, alþingiskonan
Guðfinna Bjarnadóttir, þannig
að orði að hlutverk hans væri að
„afkola“ kolefnið; „jöfnunar-
hugtakið“ var enn ekki fætt.
Þegar Skógræktarfélag Íslands
og Landvernd í samstarfi við
Kaupþing banka, Orkuveitu
Reykjavíkur og sjálfa ríkisstjórn
lýðveldisins hleyptu verkefninu
af stokkunum í lok apríl sást kol-
efnisjöfnunin fyrst. Verkefnið
var reyndar ekki kynnt af fullum
þrótti, nánast hikandi, því kosn-
ingar voru á næsta leiti. Samt
náði það fljótt ótrúlegri út-
breiðslu og þegar allt var sett á
fullt í kynningum um leið og birt-
ingarpláss stjórnmálaflokkanna
voru aftur laus gleymdust öll
fyrri heiti yfir þessa starfsemi og
kolefnisjöfnun varð umsvifalaust
að tískuorði. Nú er enginn mað-
ur með mönnum nema að hafa
kolefnisjafnað sig. Sumir uppi
við Heklu eins og Hekla sjálf.
Aðrir suður í Afríku eins og
Baugsfólkið. Kolefnisjöfnun og
útreikningur hennar er orðið að
dægrastyttingu og umræðan um
hana þegar farin að skiptast í
gamalkunnug horn. Harðir um-
hverfisverndarsinnar eru á móti
kolefnisjöfnun af því að hún á að
vera villandi. Það er víst ekkert
annað en sýndarfriðþæging að
borga öðrum fyrir að planta
trjám en spæna svo á Hummern-
um norður til Akureyrar. Harðir
frjálshyggjumenn eru farnir að
amast við aðkomu hins opinbera
að verkefninu og benda á að það
sé betur komið í höndum er-
lendra einkaaðila. Öll hringavit-
leysa hinnar fyrirframgefnu
hugsunar er komin á fljúgandi
fullt í kolefnisjöfnuninni. Fyrir-
tæki undirrita samstarfssamn-
inga, almenningur reiknar út á
Netinu. Í haust verður þetta
annaðhvort jafn sjálfsagt og að
eiga bíl eða fullkomlega gleymt
og komið í skókassann þar sem orð á borð við
„upplýsingahraðbrautin“, „alnetið“ og „áunnin
ónæmisbæklun“ eru geymd eins og gömul
ástarbréf.
Kolviðarsjóðurinn er hugmyndarík og
áhrifamikil leið til að fá aukið fjármagn til
skógræktar og vekja í leiðinni athygli á hve
mikið bílafloti landsmanna mengar í raun og
veru. Kolviðarsjóðurinn fær kannski líka ein-
hvern til að hugsa um skóga í hnattrænu sam-
hengi. Það er skortur á viði í heiminum og það
er gengið á náttúrulega skóga heimsins af æ
meira offorsi. Kínverja vantar timbur í Míru-
húsgögnin sín og löndin sem hýsa skógana
þurfa sína lífskjarabyltingu og kaupmáttar-
aukningu. Það má kannski taka undir það með
umhverfisverndarsinnum að í sjálfu sér væri
miklu gáfulegra fyrir umhverfið, framtíð vist-
kerfis jarðarinnar og „lungu heimsins“ að
vinda sér beint í að vernda skóginn sem fyrir
er í stað þess að búa til excel-skjal yfir hve
marga græðlinga af rússalerki maður þarf að
kaupa til að geta komist frá Reykjavík til
Hafnar í Hornafirði. Það breytir hins vegar
ekki inntaki verkefnisins: að gera hlutverk
hvers og eins í loftlagsjöfnunni sýnilegt.
Kolviðarsjóðurinn, eða öllu heldur viðbrögð-
in við honum, sýna að umhverfisvitundin er í
stöðugri þróun. Eftir ákveðið skeið í umhverf-
isbaráttunni þar sem umræðan náði að snúast
um grundvöll umhverfisverndar á Íslandi hef-
ur hún nú ratað inn á öllu meinlausari brautir.
Þau meginrök fyrir verndun íslensks umhverf-
is að auðnir landsins eigi ekki að vera vett-
vangur verklegra athafna, að við eigum þora
að gangast við veruleikanum eins og hann er
og leggja vegagerð, stíflugerð og hverskonar
umbreytingu þessa veruleika á hilluna. Þessi
rök urðu skyndilega minna áberandi í fjöl-
miðlum en ýmsar tæknilegar lausnir komu í
staðinn. Orkuiðnaðurinn hefur nú hnattrænu
hlutverki að gegna sem er ekki óáþreifanlegt
eða „undarlegt“ eins og það viðhorf að ekki
megi gera neitt við tugþúsundir ferkílómetra,
heldur tæknilegt og útreiknanlegt og því tam-
ara í munni og muna. Kolefnisbinding og jöfn-
un koldíoxíðsútblásturs eru tæknilega leys-
anleg verkefni sem hægt er að „vinda sér í“.
Hugsjónir athafnamennsku og dugnaðar sem
eru hugmyndafræði íslenskra valdastétta svo
kærar ná nú einnig fram að ganga í umhverf-
isbaráttunni. Og í takt við útrásarhugmynda-
fræðina erum við ekki bara að kolefnisjafna
hér á Geitasandi, heldur brátt út um allan
heim: Í Búrúndí, Ekvador og Kenía geta ís-
lensk fyrirtæki borgað fólki fyrir að kolefn-
isjafna víkingseðlið.
Mótsagnirnar í þessu eru himinhrópandi.
Stærsti einstaki brennsluaðili jarðefnaelds-
neytis á Íslandi, skipaflotinn, hefur til að
mynda ekki fengið neina meldingu um að jafna
út sitt vélastóð. Og í öllum þessum reiknik-
únstum andrúmsloftsins gleymist mjög aug-
ljós kolefnisjöfnun. Í öllum Evrópulöndum er
rekinn áróður fyrir því að kaupa matvæli sem
unnin eru og ræktuð á heimaslóð til að koma í
veg fyrir hlýnun andrúmsloftsins af völdum
flutninga á ferskum matvælum heimsálfa á
milli. Hins vegar hamast hérlendir andans ves-
írar enn sem fyrr við að níða skóinn af bænda-
stéttinni sem hafa svikið launþega landsins um
enn eina lífskjarabótina með því að voga sér að
standa gegn eðlilegum stórflutningum á ókol-
efnisjöfnuðum matvælum milli meginland-
anna. Ég legg því til að auglýsingar garð-
yrkju-, sauðfjár-, kúa-, svína- og eggjabænda
beinist nú eingöngu að kolefnisjöfnun. Borðum
íslenskt og björgum heiminum!
Excel-skjal andrúmsloftsins
Morgunblaðið/Sigurður Jökull
Kolefnisjöfnun „Nú er enginn maður með mönnum nema hafa kolefnisjafnað sig. Sumir uppi við Heklu eins
og Hekla sjálf. Aðrir suður í Afríku eins og Baugsfólkið. Kolefnisjöfnun og útreikningur hennar er orðið að
dægrastyttingu og umræðan um hana þegar farin að skiptast í gamalkunnug horn.“
» Öll hringavitleysa hinnar
fyrirframgefnu hugsunar er
komin á fljúgandi fullt í kolefn-
isjöfnuninni. Fyrirtæki und-
irrita samstarfssamninga, al-
menningur reiknar út á
Netinu. Í haust verður þetta
annaðhvort jafn sjálfsagt og að
eiga bíl eða fullkomlega gleymt
og komið í skókassann þar sem
orð á borð við „upplýsinga-
hraðbrautin“, „alnetið“ og
„áunnin ónæmisbæklun“ eru
geymd eins og gömul ástar-
bréf.
FJÖLMIÐLAR
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs-
ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins