Lesbók Morgunblaðsins - 23.06.2007, Blaðsíða 13

bílasölu? Svona á maður aldrei að haga sér í
Garðabæ. Maður á alltaf að láta sem mikil efn-
isleg gæði séu sjálfsögð. Enda eiga þau að vera
sjálfsögð – ekki bara fyrir viðskiptajöfra.
Stjörnubærinn
Framlög til íþróttamála eru almennt vel liðin í
Garðabæ enda eru íþróttir helsta kennimark
þessa samfélags þegar efnislegum gæðum
sleppir og sjálfsagt hangir þetta tvennt saman.
Vel gæti ég trúað að landsmenn heyri helst
minnst á Garðabæ í samsetningunni „Stjarnan
í Garðabæ“ og í seinni tíð fylgir æ oftar með að
Stjarnan hafi sigrað þetta eða hitt liðið en sögn-
in að sigra á auðvitað sérlega vel við í þessu
bæjarfélagi. Æ sjaldnar sést nú fyrirsögnin
„Stjörnuhrap í Garðabæ“ enda er hún ekki til
marks um rismikla blaðamennsku.
Það er athyglisvert hversu vel bæjaryfirvöld
hafa staðið að uppbyggingu íþróttamannvirkja
undanfarin ár og hversu vel þau hafa stutt við
bakið á íþróttafélögunum og reyndar íþrótta-
iðkendum líka með svokölluðum hvatapening-
um. Og þetta skilar sér. Nýlega mátti t.d. lesa í
Víkurfréttum: „Titlunum rignir inn í Garðabæ
þetta árið og bæjarfélagið gerir harða atlögu að
Reykjanesbæ og Hafnarfirði sem eitt mesta
íþróttabæjarfélag landsins.“ Að baki þessari
miklu áherslu á íþróttalífið hlýtur að búa það
gildismat að íþróttir séu góðar fyrir Garðbæ-
inga, sér í lagi unga Garðbæinga.
Mest áhersla hefur verið lögð á hópíþróttir
sem kemur kannski sumum á óvart í þessu
helsta vígi Sjálfstæðisflokksins og einkafram-
taksins. Boltaíþróttir eru sósíalískar í aðra
röndina; liðið kemst hvorki lönd né strönd án
samhjálpar. En eins og samfélagið sjálft bjóða
þær jafnframt upp á mannrækt og eru því
smækkuð mynd af lífsbaráttunni sem kann að
vera helsta ástæðan fyrir vinsældum þeirra og
helsta réttlætingin fyrir ástundun þeirra. Þær
hafa jú forvarnagildi, segir fólk. Hitt er svo
annað að stundum finnst manni eins og íþróttir
eigi að leysa allan vanda í Garðabæ.
Það er auðvitað eitthvað spartanskt við sam-
félög sem leggja mikla áherslu á íþróttir. Þau
vilja fá heilbrigt yfirbragð og kannski blundar
einhvers staðar sú hugsun að gott íþróttastarf
vegi að einhverju leyti upp mikla fjarveru for-
eldranna frá börnum sínum (þó skal tekið fram
að foreldrastarf er iðulega í miklum blóma í
tengslum við íþróttir í Garðabæ). Hins vegar er
orðræða íþróttanna ennþá afar hrá og að vissu
leyti frumstæð enda eru íþróttir í rauninni til-
brigði við bardagalist. Keppnisíþróttir skapa
víglínur og íþróttamenn í baráttuham minna
stundum meira á górillur en siðmenntaðar ver-
ur. Íþróttakappleikir kalla oft fram afar heift-
úðugar tilfinningar í keppendum, þjálfurum,
foreldrum og öðrum áhorfendum og þar tíðkast
að hlakka yfir óförum mótherjans, jafnvel þeg-
ar meiðsl verða. Þarna lendir íþróttahreyfingin
í mótsögn við yfirlýst mannræktarmarkmið og
þess vegna má spyrja sig hvort ekki mætti
leggja jafn mikla rækt við greinar eins og listir,
skátastarf og mannúðarmál.
Þó að íþróttir fái vissulega ýmsu góðu áork-
að, hvarflar stundum að mér að öll fjárfestingin
í íþróttum sé að töluverðu leyti pabbastjórn-
mál; pabbarnir séu að fá útrás fyrir spennufíkn
og löngun til þess að tilheyra sigursælu liði. Og
eins og áður sagði hafa Garðbæingar svo sann-
arlega fengið að upplifa sigurtilfinningu í vetur
og það er fullkomlega við hæfi, því allir eru jú
stjörnur í Garðabæ. Íþróttaandinn smitast svo
út í atvinnulífið þar sem menn knýja útrásina
með sigurvegarafasi. Þetta er eins konar
íþróttavæðing og hún er í sjálfu sér ágætt svar
við sjúkdómsvæðingu.
Annars segir það margt um áherslurnar í
Garðabæ að íþróttamiðstöðin Ásgarður er hin
eiginlega miðja bæjarins. Enda er Latibær
framleiddur í Garðabæ.
Listar(stols)bærinn
Margir líta á listir sem andstæðu íþrótta, en
tvíhyggja af því tagi er þó óþörf vegna þess að
góður íþróttamaður er listrænn í nálgun sinni.
Margir íþróttamenn hafa líka orðið listamenn.
En það er jafn eftirtektarvert og öll framlögin
til íþróttamála hversu lítið er lagt í listir í
Garðabæ. Þær eru ekki áberandi í ásýnd þessa
samfélags sem stendur og það birtist m.a. í lít-
illi umfjöllun um þær í bæjarblöðunum. Sjálf-
sagt er hérna fullt af listelsku fólki, en listir
virðast fremur vera álitnar einkamál hvers og
eins og því eru framlög til þeirra ekki áberandi
af hálfu bæjaryfirvalda.
Garðabær er samt ekki með öllu afhuga list-
inni því á nokkrum stöðum í bænum má sjá
ágæt útilistaverk og sumar stofnanir bæjarins
eru prýddar mjög frambærilegum listaverkum.
Bæjarlistamaður hefur líka verið útnefndur ár-
lega og honum fenginn svolítill vasapeningur.
Eiginleg lista- og menningarmiðstöð er þó eng-
in í bænum, en hann á hins vegar metn-
aðarfullan tónlistarskóla og ágætt bókasafn.
Bókasafnið er talsvert sótt en þó sýnist mér
mun fleiri leggja leið sína í Ríkið sem er við
hliðina á því; kannski það sé helsta menningar-
miðstöðin.
Garðabær hefur aftur á móti skuldbundið sig
til þess að hýsa Hönnunarsafn Íslands og ein-
hvern veginn finnst manni safn af því tagi ríma
vel við áherslur þessa samfélags. Hönn-
unarsafn liggur mun nær praktískum hlutum
en aðrar listgreinar þó að ekki sé allt sem sýn-
ist þegar kemur að sambandi listarinnar við
efnisheiminn eins og prófessor Ágúst Einars-
son hefur komist að raun um í rannsóknum sín-
um á framlegð listageirans.
Hið fábreytilega lista- og menningarlíf í
Garðabæ gerir að verkum að breiddin í mann-
lífinu mætti vera meiri. Í bænum er vissulega
mikið af framsæknu fólki sem hefur náð langt á
sínu sviði, en á slæmum dögum læðist sá grun-
ur að manni að þar drottni lífsgæðakapphlaupið
í sinni ýktustu mynd og fulllítið rými eða orka
verði afgangs til að íhuga það sem best hefur
verið hugsað á öðrum sviðum. Auðvitað ættu
álnirnar sem margir bæjarbúar hafa komist í
að gera þeim kleift að huga betur að mennsk-
unni, og vissulega er það svo í sumum tilvikum,
en oft virðist auðurinn vera harður húsbóndi og
heimta sína þjónustu. Og þá spyr ég mig stund-
um: Hvernig væri Ísland ef allir hugsuðu eins
og dæmigerður Garðbæingur?
Sigurvegarabærinn
Á þeim árum sem ég hef búið í Garðabæ hefur
ríkt klassísk sjálfstæðisstefna í bænum; einka-
framtak í bland við hóflegar félagslegar
áherslur. Útsvarsprósentan hefur verið lág,
þjónustugjöld stundum eitthvað hærri en ann-
ars staðar. En það hefur samt ekki verið neinn
grundvallarmunur á áherslum í Garðabæ og al-
mennt á höfuðborgarsvæðinu. Þar hefur ekki
verið rekin öfgafull frjálshyggja.
Ég hef ekki þurft mikið á yfirvaldinu í Garða-
bæ að halda og líklega er það af hinu góða. Ég
hef ekki heldur orðið var við pólitískan þjösna-
skap hér eins og ég varð stundum var við á mín-
um æskuslóðum vestur á fjörðum. En ef til vill
fer þjösnaskapurinn framhjá mér vegna þess
að í bænum ríki samkomulag um að opinbera
hann ekki. Og satt að segja virðist mér sem
samkomulag af því tagi sé við lýði, ég finn mjög
sterkt fyrir því – og fyrir því fann ég við samn-
ingu þessa greinarkorns – að það telst ekki
góður siður í Garðabæ að kvarta. Þar eiga
menn að vera yfir það hafnir, sennilega vegna
þess að þar á að vera svo gott að búa og þar búa
því einungis sigurvegarar sem speglast í því að
þar er bara einn flokkur við völd, og hefur alltaf
verið, sigurvegaraflokkurinn. Þetta er jú fyr-
irmyndarríki hans. Að þessu leyti minnir þetta
svolítið á andrúmsloftið sem manni finnst ríkja
í viðskiptaheiminum: Menn bera sig ætíð vel,
eru hressir og jákvæðir. Þessi afstaða end-
urspeglast mjög vel í bæjarblaðinu þar sem yf-
irleitt er ekki að finna neina gagnrýni á ráðslag
í Garðabæ heldur nánast fréttatilkynningar frá
ráðandi meirihluta. Þar er líka fjallað mikið um
íþróttir enda eru þær óumdeilt viðfangsefni og
bjóða upp á líflegt myndefni.
En svo það fari nú ekki á milli mála, og svo
fólk haldi ekki að ég sé að kvarta, þá hef ég átt
prýðileg samskipti við bæjaryfirvöld þau 13 ár
sem ég hef búið í bænum. Þau hafa t.d. nýverið
veitt mér verðlaun. Fulltrúar bæjaryfirvalda
eru yfirleitt viðræðugóðir og velviljaðir, litaðir
af góðri og gildri íslenskri framfarahyggju.
En það fer þó aldrei svo að maður þurfi ekki
einhvern tíma að eiga samskipti við yfirvöld. Í
vetur sendi ég t.d. Gunnari Einarssyni bæjar-
stjóra tölvuskeyti vegna slysahættu í grennd
við heimili mitt en sendiferðabílar höfðu þá
ítrekað runnið frá Hagkaupum og inn í garð
þar sem börn eru iðulega á ferli. Gunnar svar-
aði um hæl og sagðist mundu láta athuga hvað
hægt væri að gera til að koma í veg fyrir að
svona atburðir endurtækju sig. Nokkrum vik-
um síðar las ég í blöðunum að hann hygðist láta
rífa Hagkaupshúsið. Það verður að segjast eins
og er að þau viðbrögð voru langt umfram vænt-
ingar. Til bráðabirgða hafa auk þess verið sett-
ir upp steinstöplar og vegrið.
Grasabærinn
Þegar horft er upp í Garðabæ frá Hafnarfjarð-
arveginum heillast maður ekki beinlínis af
ásýnd byggðarinnar; við blasa breiður af lát-
lausum húsum og inni á milli eru meira að segja
miður heppnaðar byggingar eins og Hagkaups-
húsið og Vídalínskirkja.
Þekktasta hverfi bæjarins, Arnarnesið, er
eins konar varða í þroskasögu Íslands eftir
stríð. Hverfið var lengi ímynd velsældarinnar á
landsvísu, þar þótti sérstaklega fínt að búa.
Þegar maður ekur um það núna sér maður að
mikið vatn hefur runnið til sjávar. Hverfið er
vitnisburður um fyrstu kynslóð Íslendinga sem
sóttist eftir mikilleik í kjölfar aldalangrar fá-
tæktar.
Nýju hverfin, eins og Ásahverfið, vekja ef til
vill svipaðar hugrenningar með manni eftir 30
ár. Þar er komin miklu meiri tilraunastarfsemi
í arkitektúrinn og reynir hver að toppa annan í
frumleikanum. Bryggjuhverfið með dönsku
götunöfnunum hans Hallgríms Helga setur
svolítinn svip á annars sviplítinn bæ. Spurning
hvort menn vilja svo í framhaldinu búa til eitt-
hvert líf á Arnarnesvoginum sem er einn falleg-
asti pollurinn á höfuðborgarsvæðinu. Arn-
arneshálsinn er að taka á sig mynd en enn sem
komið er virðast húsin þar afar einsleit, eins og
þau séu sett saman úr steyptum gámum. Fleiri
hverfi eru í bígerð og eitt þeirra mun auka um-
ferð við Garðaskóla og Ásgarð, auk þess sem til
stendur að bæta við bensínstöð þar rétt hjá.
Ákvarðanir af þessu tagi fá mann til að velta
fyrir sér hvort ekki væri hollt fyrir bæinn að
skipta um meirihluta öðru hvoru.
Langstærsti kosturinn við Garðabæ hefur þó
minnst með skipulag einstakra hverfa að gera,
heldur felst hann í nálægðinni við Vífils-
staðavatn og Heiðmörk. Það eru ómetanleg
lífsgæði að geta á fimm mínútum skotist út í fal-
lega og lítt spjallaða náttúru. Við hjónin höfum
átt margar góðar stundir við Vífilsstaðavatn,
höfum farið ótal hringi í kringum það, gangandi
eða skokkandi. Sumir halda kannski að út úr
því komi hringavitleysa en mér er næst að
halda að þessar ferðir okkar umhverfis vatnið
hafi verið besta hjónabandsráðgjöf sem við
gætum fengið; þar eru málin rædd í þaula eða
hlaupið af sér þvargið. Krían hefur reyndar
stundum sett strik í reikninginn og í fyrra var
hún óvenju skæð, beit bæði og skeit, en lóan
bætti það upp. Heiðmörk er síðan handan við
hæðina og þaðan er stutt að Búrfellsgjá, Helga-
felli, Grindaskörðum og fleiri undrum og þar
höfum við líka átt mikla dýrðardaga.
Svo ég svari spurningunni í upphafi, þá hefur
mér dvalist í Garðbæ eftir margra ára flandur
vegna þess að þar hef ég aðgang að mörgu af
því besta sem höfuðborgarsvæðið býður upp á:
Þar er ég þrátt fyrir allt nálægt menningar-
miðjunni, án þess að hún gleypi mig, en um leið
við skör þess ómanngerða. Þar er vel hugsað
um þarfir barnanna minna, þar hef ég kynnst
góðu fólki og á bókasafninu fæ ég fyrirtaks-
þjónustu.
Og svo er það þetta með efniviðinn sem ég á
eftir að gera betri skil…
Garðabæ?
Morgunblaðið/Kristinn
Höfundur er rithöfundur og var bæjarlistamaður í
Garðabæ 2006.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. JÚNÍ 2007 13