Lesbók Morgunblaðsins - 30.06.2007, Blaðsíða 2

2 LAUGARDAGUR 30. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
!
Í 19. aldar kirkjum má stund-
um finna minningarskildi frá
elskandi eiginmönnum um látn-
ar konur sínar. Kona er sögð
trygglynd, geðprúð, hreinlynd
og hjartagóð. Önnur er trúlynd,
viðkvæm, guðhrædd og þraut-
góð. Dyggðirnar opinbera við-
horf og væntingar til fyrri alda kvenna.
Dyggðir kvenna voru ekki útrásar-
gjarnar líkt og hugrekki og víðförli og
kröfðust ekki menntunar líkt og viska og
réttlæti. Dyggðir kvenna fólust fremur í
þakklæti og birtust í trú, von og kær-
leika, iðni og þrifnaði, siðsemi, hreinlæti
og skírlífi, blygðun, ljúflyndi og auð-
mýkt, virðingu, lítillæti og vinsældum.
Dyggðir fyrri alda hverfa ekki átaka-
laust heldur fylgja þær kynslóðum og
ekki er heiglum hent að kveða þær nið-
ur. Oft var um fallegar og nytsamlegar
dyggðir að ræða en gallinn sá að konur
áttu að tileinka sér þær en karlar ekki.
Ástæðan fyrir því að viljaföst kona er
oft sögð frek er falin í lofi á kvenlegum
dyggðum fyrri alda s.s. lítillæti, auðmýkt
og ljúflyndi. Þá áttu konur að sinna öldr-
uðum, sjúkum og börnum af trú, von og
kærleika og hljóta þakklæti fyrir. Fyrri
alda tilætlunarsemi hefur haft þau áhrif
að launakjör umönnunar- og uppeldis-
stétta hafa aldrei verið góð. Djúpt í hug-
skotum nútímans blundar sú úrelta hug-
mynd að konur eigi að sinna hrjáðum í
sjálfboðavinnu.
Flestir segjast undrandi á því að ekki
skuli enn hafa tekist að þurrka út launa-
mun kynjanna, að konu séu boðin lægri
laun en karli og að í kerfinu skuli líðast
launaskekkja sem bitnar á konum.
Margir segjast skelkaðir að heyra að
jafnt konur sem karlar láti kyn ráða
launatilboði, að karlar hafi óútskýrt for-
skot á konur á vinnumarkaðinum. Þó
voru þetta ekki nýjar fréttir því kenn-
ingin um að kyn skipti máli hefur lengi
verið við lýði. Áróðurinn um að kyn
skipti ekki máli hefur þó óneitanlega
beðið hnekki við þessar fréttir.
Óútskýrður launamunur kynjanna er
jarðvegur sem útópían um frjálsan
markað framboðs og eftirspurnar festir
ekki rætur í. Ástæða launamunarins er
nefnilega grafin í félagslegum arfi sem
verður ekki rifinn upp með rótum. Lík-
legt er að kynbundnar dyggðir sem 19.
aldar menn hömpuðu ákaft hafi áhrif á
laun og frama karla og kvenna á 21. öld-
inni. Stúlkum var kennd nægjusemi, að
heiðra foreldra sína og að vera lítillátar
en drengjum frumkvæði, hugrekki og að
geta sér góðan orðstír með afrekum sín-
um. Allt dyggðir sem kenna átti kynj-
unum jafnt.
Kynja- og félagsfræðingar hafa ára-
tugum saman fært sönnur á að kyn er
stórpólitísk breyta sem hefur áhrif á
völd, virðingu og laun kynjanna. En hver
vill hlusta ef það hentar illa? Óútskýrð
snilligáfa einstaklinga er lofuð í hástert
– en enginn vill kannast við áhrif hags-
muna, vináttu, ætternis, kyns og klæð-
skerasniðinna atvinnuauglýsinga sem
skilja á milli feigs og ófeigs.
Jafna mætti hlut kynjanna t.d. með
tímabundnum kynjakvótum en flestir
virðast alfarið á móti þeirri aðgerð því
ekki má „hygla“ konum – það er í and-
stöðu við lítillæti kvenna fyrri alda – auk
þess kæmust færri karlar að! Er ekki
hlálegt að hræðast það að hygla konum
t.d. í stjórnum úrvalsvísitölufyrirtækj-
anna þar sem hlutur þeirra er iðulega
2-6% eða konum í stjórnum 100 stærstu
fyrirtækja Íslands þar sem hlutdeildin
er 8%? Trúum ekki þeim sem segja að
kyn skipti ekki máli heldur aðeins hæfi-
leikar, framboð og eftirspurn.
Laun og
dyggðir
kvenna
UPPHRÓPUN
Eftir Gunnar Hersvein
gunnars@hi.is
Eftir Sigtrygg Magnason
naiv@internet.is
E
inu sinni var prinsessa sem hét
París. Hún var svona ókei,
þokkalega sexí að margra
mati í útliti en ákaflega
dramblát og hégómagjörn.
Faðir hennar átti í mestu
vandræðum með hana.
Einu sinni var prinsessa sem hét Díana. Hún
var ákaflega dygðug og fögur. Giftist hún
prinsi og var ákaflega vel liðin af þegnum sín-
um.
Einu sinni var ungur bóndasonur sem hét
Paul Potts. Hann lifði venjulegu lífi þangað til
hirðmaður konungs heyrði söng hans.
Fjölmiðlar hafa á síðustu vikum keppst við
að segja fréttir af henni Parísi Hilton sem var
dæmd í fangelsi fyrir einhvern óskunda sem
enginn man hver var. Þessar fregnir eru und-
arlegur grautur af staðreyndum og skoðunum
og tilbúningi. Maður veit svosem aldrei hvort
þetta fólk, eins og París, er yfirhöfuð til, hvort
það er ekki einfaldlega tilbúningur, tilraun til
skáldskapar. Á Íslandi þekkjum við tilburði til
svipaðs leiks þegar Silvía Nótt steig fram á
sjónarsviðið. Uppskriftin lofaði góðu í byrjun
en eftir að deigið er endalaust þynnt út til að
eiga í fleiri pönnsur hefur bitið minnkað og
leikþátturinn orðið óáhugaverðari og í raun
sorglega hallærislegur á stundum.
Fréttir skiptast í mörg hólf en alltaf eru
nokkrar fréttir sem eru ævintýralegar. Þær
fjalla á svipaðan hátt og gömlu ævintýrin um
ótrúlegar öskubuskusögur, Grimms-bræður og
HC Andersen skiptast á að skrifa handritin.
Í ágúst eru liðin tíu ár frá því Díana prins-
essa lét lífið í hræðilegu slysi. Hvar? Jú, auðvit-
að í París. Díana hafði frá fyrstu fréttum af
sambandi hennar og Karls Bretaprins notið
gífurlegrar hylli. Ævintýrið um stúlkuna sem
varð drottning í ríki sínu var að verða að veru-
leika þegar örlögin tóku í taumana, ekki með
því að senda óprúttnar galdranornir til leiks
með snældur sínar og epli, heldur með því að
kalla nútímann á svið með hjónabandserfið-
leikana. Þessi fagurfræðilega flétta í samtím-
anum var að fara út um þúfur: Díana að slá sér
upp með Dodi og Karl með Kamillu. Strúktúr
sögunnar var orðinn klessa, ævintýrið að leys-
ast upp. Þá stígur til jarðar guð úr (mynda)
vélinni og tekur þau af lífi. HC Andersen hafði
tekið við handritsgerðinni, nú skyldi þetta
enda illa.
Við erum öll svag fyrir sögum. Okkur þyrstir
í ævintýri, litlar sögur sem hægt er að draga
lærdóm af. Heilu kynslóðirnar vita að þær eiga
ekki að þvælast inn í skóg ef þær vilja ekki
lenda í veseni með úlfum og nornum. Fjölmiðl-
arnir hafa tekið við keflinu af sögumönnum for-
tíðarinnar, þeir segja tíðindi og koma með mór-
alskar sögur sem eiga, meðvitað eða
ómeðvitað, að vísa okkur veginn í gildum sam-
félagsins, nútímans í öllu sínu veldi. Öll idol
heimsins og survivorar eru ævintýramaskínur,
við eigum öll von um frægð, við getum öll orðið
fræg. Í þessum ævintýraskógi er gildismatið
grundvallað á andstæðunum fræg – óþekkt.
Peningarnir skipta ekki öllu máli í byrjun, þeir
fylgja með, bara ef við verðum nógu andskoti
fræg. Ef við förum í inntökuprófið í keppnina
þá eigum við von, ef við stöndum á sviðinu og
syngjum, dönsum, gerum okkur að fífli, bara
eitthvað sem vekur athygli þá er sigurinn í
höfn. Það er sama hvað við erum smá, við get-
um orðið stór.
Svo eru það dramblátu prinsessurnar sem
þarf að refsa. París litla Hilton grætur dramb-
læti sitt. Hún biður góðan Guð að fyrirgefa sér
hvernig hún hefur komið fram við sjálfa sig og
aðra. Hún hefur setið inni í heila tuttuguogþrjá
daga. Henni hefur verið hleypt heim, hún hefur
verið send aftur í fangelsið, hún hefur grátið,
hún hefur ekki getað borðað, hún hefur grátið
grátið grátið. Og nú er hún laus úr prísundinni.
Hún hefur verið hreinsuð. Upp rís hún ný og
góð, mannvinurinn París Hilton er komin á
teikniborðið. Walt Disney hefur þrifið pennann
úr höndum HC. Burt með skandinavíska mel-
ankólíu, segir Walt, nú skal skrifa ævintýri
minn kæri, ég get endað þetta, segir Walt, ég
get endað þetta eins og sönn ævintýri eiga að
enda, segir Walt, ég get endað þetta vel.
Parísi skotið á frest
Reuters
Díana mánuði fyrir andlátið „Ævintýrið um stúlkuna sem varð drottning í ríki sínu var að verða að veruleika þegar örlögin tóku í taumana, ekki
með því að senda óprúttnar galdranornir til leiks með snældur sínar og epli, heldur með því að kalla nútímann á svið með hjónabandserfiðleikana.“
FJÖLMIÐLAR »Díana að slá sér upp með
Dodi og Karl með Kamillu.
Strúktúr sögunnar var orðinn
klessa, ævintýrið að leysast
upp. Þá stígur til jarðar guð úr
(mynda)vélinni og tekur þau af
lífi. HC Andersen hafði tekið
við handritsgerðinni, nú skyldi
þetta enda illa.
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs-
ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins