Lesbók Morgunblaðsins - 11.08.2007, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. ÁGÚST 2007 11
Eftir Önnu Sigríði Einarsdóttur
annaei@mbl.is
Í rúm 60 ár hefur þýska þjóðinreynt að sættast við fortíðina –
heimsstyrjöldina síðari og stríðs-
glæpi nasista. Sár sumra ein-
staklinga eru sárari en annarra og
ekki treysta sér
allir til að kynna
sér fjölskyldu-
sögu sína of náið.
Katrin Himmler
getur ekki leyft
sér þann lúxus,
því þeir fortíðar-
draugar sem
fylgja ættingjum
SS-foringjans
Heinrichs
Himmlers hafa alltaf verið á allra
vitorði. Í bókinni The Himmler
Brothers: A German Family Hi-
story tekst Katrin Himmler á við
þessa drauga fortíðar. Hún beinir
athygli sinni hins vegar ekki ein-
göngu að Heinrich, heldur fjöl-
skyldunni allri og þeirri mýtu að
Heinrich frændi hafi verið fjöl-
skyldufrávik og allir aðrir Himmler
ættingjarnir saklausir. Náin skoð-
un á fjölskyldupappírum leiddi hins
vegar annan sannleika í ljós og þarf
engum að koma á óvart að Himm-
ler þurfti ítrekað að gera hlé á
skrifum sínum.
  
Heimsstyrjöldin síðari er líkaviðfangsefni Robert Edric í
skáldsögu hans The Kingdom of
Ashes. Þar segir frá Alex Foster,
ungum breskum herforingja, sem
er ásamt her-
sveit sinni stað-
settur í tilbúna
þýska bænum
Rehstadt og
starfar sem túlk-
ur við að yfir-
heyra „minni-
háttar stríðs-
glæpamenn.“
Hann nýtur þar
hins vegar lítillar
virðingar þeirra sem hann yfir-
heyrir þar sem hann hefur aldrei
tekið þátt í stríðsátökum og á sama
tíma á hann erfitt með að sætta sig
við þau margvíslegu hrossakaup
sem yfirmenn hans standa í, í eigin
hagnaðarskyni.
  
Stríðsátök koma líka við sögu íbók Marcus Luttrells, Lone
Survivor, og átökin eru okkur mun
nær í tíma, en Luttrell þjónaði
ásamt bandaríska sjóhernum í Afg-
anistan og hlaut
orðu fyrir. Rétt
rúmur mánuður
leið frá því að
hann hætti her-
þjónustu og þar
til bók hans, sem
rekur átakasög-
una frá Afganist-
an, kom út nú á
dögunum. Ólíkt
Pat Tillman og
Jessicu Lynch þá hefur lítið farið
fyrir Luttrell í fjölmiðlum til þessa
en þó virðist bók hans ætla að
verða ein af metsölubókum sumars-
ins í Bandaríkjunum. Er það ekki
hvað síst meðal íhaldsmanna og
hernaðaráhugafólks sem hún hefur
vakið athygli, en saga Luttrell seg-
ir frá misheppnuðum leiðangri, sem
hann lifði einn af, til að fanga einn
af leiðtogum talibana.
  
Átök í miðausturlöndum erueinnig viðfangsefni Daliu
Sofer í bókinni The September of
Shiraz, sem er jafnframt frumraun
hennar á skáldsagnasviðinu og
hlýtur bókin slíkt lof hjá gagnrýn-
anda New York Times, að hann
segir hana líklega til að verða fram-
tíðarklassík. The September of
Shiraz segir frá efnaðri gyðinga-
fjölskyldu sem býr í Teheran stuttu
eftir uppreisnina og fylgir bókin,
sem er sögð í þriðju persónu, hverj-
um og einum fjölskyldumeðlimi í
gegnum erfiðasta ár í lífið þeirra,
tímabilið frá september 1981 til
september 1982.
BÆKUR
Heinrich Himmler
Marcus Luttrell
Robert Edric
Eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur
sith@mbl.is
Þetta Net er nú alveg met. Fólk efnir þarvillt og galið til samkvæmisleikja, einsog það sé statt í einni endalausri af-mælisveislu með ókunnugu fólki og
þurfi sífellt að finna upp á einhverju til að drepa
tímann. Um daginn var það keppni um fallegasta
orðið – og skömmu síðar auglýsti maður nokkur
eftir ljótasta orði íslenskrar tungu. Það þótti mér
ekkert sérstaklega fyndið fyrst, en skipti um
skoðun þegar ég fór að skoða tilnefningarnar.
Gyllinæð, slembiúrtak, Mururimi. Fólk fer nátt-
úrlega á kostum í uppáfyndingarseminni. Keppni
þessi var annars skammlíf, skömmu eftir að
mótshaldari benti á að listinn gæti verið hráefni í
ljótasta ljóð allra tíma, hvarf hann af skjánum.
Kannski jafngott að ljóðið var aldrei ort. Hins
vegar gæti maður vel – til þess að drepa tímann
í afmælinu – dundað sér við að raða ljótu kandí-
dötunum í eins og einn „orðljótan“ prósa:
„Það ýrði úr lofti. Nei, það var beinlínis hragl-
andi og krapinn varð að krími sem draup af ufs-
um húsanna. Ég var með mar á sköflungnum.
Sem dró þó ekki úr hnýsni minni, þennan hei-
móttarlega pótintáta yrði ég að finna. Og koma
fyrir kattarnef. Ég fékk súrrandi hugboð um að
hann byggi í kumbalda. Hann hafði þreyð þorr-
ann í hripleku hreysi. Óásættanlegt. Ég smokr-
aði rassvasabókhaldinu í lungamjúka tuðruna og
ákvað að taka ekki með mér neina aftaníhossa.
Þeir gætu verið kjurrir í sinni ömurð. Ég slökkti
á beininum og hlaðvarpinu en klófesti gamla mó-
taldið. Aldrei að vita hvaða græjur kæmu að
haldi í forgarði fjarskiptalausnanna. Ég gleymdi
heldur ekki nýsigögnunum. Lamirnar á hurðinni
lét ég æmta, eins og alltaf. Ég gágóndi út um
gættina og spaðjarkaði svo út á plan. Það var
marautt. Ég var enn þjakaður í sköflungnum.
Það var orðið eins og leiðarhnoða í sögu minni,
eilíft mar og martröð – hvar var nú lýðheilsan?
Á götum úti var kraðak. Slabbdreglar voru til
sölu í útstillingarglugga sem blasti við í tík-
argjólunni, um þá slógust skolhærðar legrembu-
rottur í mussum. Í öngstræti hnakkrifust tveir
talgervlar um afgjaldskvaðarverðmæti og ég gat
ekki annað en dáðst að framþróun þúsaldar-
innar. Bráðum yrði mannskepnan eins og hvert
annað graftarkýli á byggðu bóli. Eins og náriðill
í þyrlu. Ég steig á tengifetil tvinnbílsins og fimb-
ulfambaði við sjálfan mig, uppfullur af gorgeir.
Ég gaut glyrnunum í baksýnisspegilinn. Í hum-
átt á eftir mér kom fellihýsi, sem einhver hafði
beitt litföróttri bikkju fyrir. Það er ekki að
spyrja að múgsefjuninni, hugsaði ég. Vömb,
keppur, laki og vinstur – ég hafði naumast áður
verið eltur af fextri skepnu með vélindabakflæði.
Það úði og grúði af mýi við aurhlífina og ég
skrensaði í grúsi, kominn óraveg frá ljósleiðara-
væddum þéttbýliskjarnanum. Ég fann fnyk af
fóarni í pækli og heyrði leikið á páku. Bjakk,
hugsaði ég með dögurðinn í kjöltunni en ákvað
að spara köguryrðin, kannski væri hann einmitt
ábúandi hér, ekkisens afturkreistingurinn. Ég
glotti djöfullega. Nú skyldi ég skapa öngþveiti
og illindi, nú skyldi ég skila nánösinni fúkkalyf-
inu sem olli ótímabærri rotnun bjúgaldintrésins
míns.“
Ehm… Er nema von maður klóri sér í koll-
inum? Eða hvað gerir þessi orð verri en önnur?
Eru einhver orð í sjálfu sér ljót? Furðuleg staf-
setning, jú, ofstuðlun, önghljóð, klaufaleg ný-
yrðasmíð, strítt hljómfall, merkingarleysur, lang-
lokur; jú, jú, á þessu öllu má hafa skoðun. En að
heilt (net)samfélag geti sammælst um að tiltekið
orð sé ljótast allra? Ég veit það ekki. Þetta er nú
meiri afmælisveislan.
Án þess að blóta
» Bráðum yrði mannskepnan
eins og hvert annað graft-
arkýli á byggðu bóli. Eins og
náriðill í þyrlu. Ég steig á ten-
gifetil tvinnbílsins og fimbul-
fambaði við sjálfan mig, upp-
fullur af gorgeir. Ég gaut
glyrnunum í baksýnisspegilinn.
Erindi
Eftir Þormóð Dagsson
thorri@mbl.is
H
eimur skipulagðrar glæpastarf-
semi hefur verið framreiddur á
ótal vegu í kvikmyndum, sjón-
varpi og skáldsögum þar sem
hann er ýmist upphafin, fegr-
aður, ýktur, skrumskældur eða
skopstældur. Veröld sem er eins fjarlæg hefð-
bundnu gildismati og almennri siðferðisvitund
eins og veröld mafíunnar býður nefnilega upp á
afar fjölnýtilegan efnivið í skáldsögu. Fáránleiki
ofbeldisins getur vakið óhug hjá lesandanum og
eins er hægt að fara enn lengra með ofbeldið eða
véla það í aðrar áttir þar til það verður hreinlega
fyndið.
Í skáldsögunni Hver er Lou Sciortino? bregður
höfundurinn Ottavio Cappellani upp kómískri
mynd af mafíuveldi í Sikiley og notast óskamm-
feilinn við flestallar klisjur sem slík saga kallar á.
Eins og við er að búast þá koma Godfather-
myndirnar oft upp í hugann við lestur bókarinnar,
sem og einhverjar Scorsese-myndir, Soprano’s-
þættirnir, myndir Tarantinos og jafnvel myndir
Guy Ritchie, Snatch og Lock Stock and Two
Smoking Barrels. Bókin Hver er Lou Sciortino?
kom fyrst út árið 2004 í Ítalíu og varð fljótt vinsæl
um gervalla Evrópu. Hún kom nýlega út í Neon-
ritröð Bjarts í íslenskri þýðingu Paolo M. Turchi.
Daprir morðingjar
Allt frá barnsaldri vissi Lou Scortino að hans biðu
einhvers konar yfirráð og völd. Örlög hans eru
ásköpuð og óhjákvæmileg enda barnabarn Don
Lou, höfuðpaurs Sciortino-mafíunnar í New York.
Hann er auk þess í sérlegu uppáhaldi afa síns sem
hefur haft sig allan við í að ala barnabarn sitt upp
sem góðan glæpaforingja. Hann kennir honum
t.d. að vera leiður á svipinn ef hann þarf að myrða
á almannafæri, að vælukjóar eru aumingjar og að
kvikmyndaiðnaðurinn er kjörinn fyrir peninga-
þvott. Fyrsta stóra verkefni sem afinn leggur fyr-
ir Lou er einmitt að setja á laggirnar og starf-
rækja kvikmyndafyrirtækið „Starship Product-
ions“ sem ætlað er að þvo peninga fjölskyldunnar.
Starfi hans þar lýkur hins vegar skyndilega
þegar önnur og óvinveitt mafíu-fjölskylda
sprengir upp skrifstofur fyrirtækisins. Þá sér af-
inn ekki aðra kosti í stöðunni en að koma uppá-
halds barnabarni sínu í skjól í gamla landinu, nán-
ar tiltekið í Kataníu á Sikiley, þar sem Lou gæti í
leiðinni fullnumið list mafíósans. Fljótlega eftir að
hann er þangað lentur er lögreglustjóri staðarins
myrtur í óþökk Sal frænda sem ræður lögum og
lofum í bænum. Í kjölfarið kemst bæjarlífið í upp-
nám og Lou er fenginn til að koma því aftur á rétt-
an veg. Svo þegar að afinn, Don Lou, mætir á
svæðið fer allt úr böndunum og drápin hefjast fyr-
ir alvöru.
Þorpssaga
Hver er Lou Sciortino? er fyrsta bók Ottavio Cap-
pellani en hann starfar meðal annars sem blaða-
maður og dálkahöfundur fyrir nokkur ítölsk dag-
blöð. Hann hefur auk þess keppt á ólympíuleikum
og er tónlistarmaður og textahöfundur í eigin
póst-pönkhljómsveit. Hann er fæddur og uppalinn
í Kataníu á Sikiley þar sem sagan gerist að mestu
leyti og ber texti bókarinnar þess skýr merki.
Lýsingar á staðarháttum og mannlífi Kataníu eru
sérlega lifandi og skemmtilegar og að vissu leyti
mætti kalla verkið eins konar þorpssögu með ótal
persónum sem allar leggja sinn lit í heildarmynd
þorpsins og sögunnar. Og þó svo að nafn Lou Sci-
ortino sé í titli bókarinnar er varla hægt að segja
að hann sé aðalsöguhetja hennar. Það er í raun-
inni engin persóna í bókinni sem kalla mæti að-
alsöguhetju heldur sameinast allur aragrúi per-
sónanna í að fleyta áfram atburðarrásinni. Þannig
spilar t.d. grillveislur Tony í úthverfi bæjarins
stóran þátt í framvindu sögunnar og eins samræð-
ur þorpsbúa á krám og veitingahúsum Kataníu.
Aftur á móti verður fjöldi karaktera á tímapunkti
nánast of mikill þannig að erfitt er að henda
reiður á þeim.
Kærulaust ofbeldi
Minnst var á leikstjórann Quentin Tarantino hér á
undan en hans andi svífur óneitanlega yfir vötnum
í bók Cappellanis. Einkum á það við um frásagn-
arstílinn en frásögnin byggir að miklu leyti á sam-
tölum sem gjarnan leiða lesandann inn í aukasög-
ur sem tengjast meginfrásögninni mismikið.
Glæponarnir eru flestir nokkuð hlægilegir og
gætu auðveldlega átt heima í Tarantino-mynd og
að sama skapi eru ýktar og í senn kærulausar of-
beldislýsingarnar í svipuðum anda. Textinn líkist
meira að segja á sumum stöðum kvikmynda-
handriti með knöppum lýsingum á stöðum og fólki
sem stundum er galli þegar lesandinn fær einfald-
lega ekki nægar upplýsingar. Að öðru leyti virkar
knappur og hraður frásagnarstíllinn vel og heldur
lesandanum vel við efnið. Þá er eftirtektarvert
stílbragð hversu mikið slangur er í textanum og
enskan er mikið notuð, t.d. í setningum eins og
„ass bandit löggu fíflin“ og „djöfulsins dickbrain“.
Eins og þessi dæmi gefa til kynna inniheldur text-
inn vænan skammt af blótsyrðum eins og vera ber
í heimi skipulagðrar glæpastarfsemi samanber
Sopranos-þættirnir.
Endurunnar klisjur
Þessi frumburður Ottavio Cappellani hefur sem
fyrr segir hlotið mjög góð viðbrögð í Evrópu enda
vissulega fyndin, klár og skemmtileg bók. Cap-
pellani tekst jafnframt að gera nokkuð frumlega
og ferska bók þó svo að efniviðurinn sé margnot-
aður. Helstu klisjur mafíósa-myndanna eru not-
aðar óspart, sem og klisjur um Ítala og ítalska
Bandaríkjamenn, og persónurnar eru flestar
kunnuglegar en klisjurnar allar eru engu að síður
skemmtilega endurunnar í höndum Cappellani.
Frásagnarstíllinn er knappur og hraður, stundum
kannski um of, en sagan heldur þó lesandanum
kátum og við efnið mestallan tímann.
Gamansaga um glæpi
Misvitrir glæponar, kvikmyndaiðnaðurinn og
grillveislur er meðal þess sem fjallað er um í
skáldsögu Ítalans Ottavio Cappellani Hver er
Lou Sciortino? Hér er um að ræða mafíósa-farsa
sem gerist í nútímanum og segir frá vandamál-
um mafíu-fjölskyldu í bænum Kataníu á Sikiley.
Bókin kom fyrst út árið 2004 í Ítalíu og varð
fljótt vinsæl um gervalla Evrópu. Hún kom ný-
lega út í Neon-ritröð Bjarts í íslenskri þýðingu
Paolo M. Turchi.
Nýtir klisjurnar Í bókinni Hver er Lou Sciortino? bregður höfundurinn Ottavio Cappellani upp kóm-
ískri mynd af mafíuveldi í Sikiley og notast óskammfeilinn við flestar klisjur sem slík saga kallar á.