Lesbók Morgunblaðsins - 08.09.2007, Blaðsíða 11

Crowther Löngunin til að skrifa gerði fyrst vart við sig hjá henni á barnsaldri. Skrifin fóru þó ekki almennilega af stað fyrr en fyrir fjórum árum.
Eftir Þormóð Dagsson
thorri@mbl.is
B
ókin er fyrsta og eina útgefna bók
Crowther og segir frá íranskri
fjölskyldu, búsettri í Bretlandi, og
fjallar að miklu leyti um þá menn-
ingarlegu togstreitu sem fylgir því
að tilheyra tveimur gjörólíkum
menningarheimum. Sagan hefst á því að fjöl-
skyldumóðirin Maryam verður óbeint völd að
fósturmissi Söru dóttur sinnar. Hún fyllist sam-
viskubiti og ákveður að snúa aftur til ættjarðar-
innar, Írans, eftir áratuga fjarveru þar sem hún
stefnir á uppgjör við fortíðardrauga sína.
Brúar gjánna
Umfjöllunarefnið liggur höfundi mjög nærri en
bókin byggist að miklu leyti á hennar eigin
reynslu og lífi sem breskum ríkisborgara af
írönskum ættum. Crowther hefur sjálf sagt að
henni finnist hún tilheyra tveim heimum, þeim ír-
anska og þeim breska, en aldrei verið fullkomlega
skilin af hvorugum. Með bókinni er hún að vissu
leyti að tjá þá erfiðleika sem fylgja því að reyna að
brúa gjánna þar á milli.
Líkt og Maryam, móðir söguhetjunnar í bók-
inni, ólst móðir Crowther upp í þorpinu Mashhad í
Íran og varði hún yfirleitt sumrunum í þorpi
nokkru sem að þorpið í bókinni er byggt á. Og
eins og Maryam flutti móðir Crowther til Bret-
lands um tvítugt. Að öðru leyti vill Crowther
meina að mæðgurnar í bókinni séu að mestu ólík-
ar sér og móður sinni og áréttir að Saffraneld-
húsið sé fyrst og fremst skáldsaga.
Á yngri árum ferðaðist hún reglulega til Íran
með foreldrum sínum eða þar til byltingin braust
þar út árið 1978, en byltingin spilar einmitt veiga-
mikið hlutverk skáldsögu hennar. Þegar Crowt-
her byrjaði að vinna að Saffraneldhúsinu heim-
sótti hún Íran aftur og dvaldi að miklu leyti í
Mashhad og sömuleiðis í þorpinu sem hún notaði
sem fyrirmynd af þorpinu í sögunni, hinu af-
skekkta fjallaþorpi Mazareh.
Í læri hjá Kureishi
Crowther stundaði nám við Oxford-háskóla og
býr nú í London. Fyrir utan að stunda ritstörf
vinnur hún sem ráðgjafi hjá hugveitunni Sustain-
Ability.
Sem fyrr segir er Saffraneldhúsið fyrsta bók
Yasmin Crowther en hún segir að löngunin til að
skrifa hafi fyrst gert vart við sig hjá henni á
barnsaldri. Skrifin fóru þó ekki almennilega af
stað fyrr en fyrir fjórum árum. Þá ákvað hún að
skrá sig á rithöfundanámskeið hjá breska og pak-
istanska höfundinum Hanif Kureishi sem skrifaði
meðal annars hina verðlaunuðu skáldsögu The
Buddha of Suburbia (1990). Þó er hann eflaust
þekktastur fyrir að hafa skrifað handritið að
myndinni My Beautiful Laundrette (1985) sem
Stephen Frears leikstýrði. Kureishi hafði mikil
áhrif á Crowther sem segir að skáldsagan Saffr-
aneldhúsið hafi fyrst byrjað að mótast á þessu ör-
lagaríka námskeiði.
Saffraneldhúsið hefur verið þýdd á sextán
tungumál og hefur komið Yasmin Crowther inn á
kortið sem einn af nýjum og áhugaverðari rithöf-
undum samtímans. Crowther vinnur nú að ann-
arri bók sinni.
Á milli tveggja heima
Á meðal erlendra rithöfunda sem sækja Bók-
menntahátíð í Reykjavík í ár er hin hálf-íranska
og hálf-breska Yasmin Crowther, en fyrsta bók
hennar, Saffraneldhúsið, hefur vakið athygli og
lof víða um heim. Bókin kom upphaflega út í
fyrra og í íslenskri þýðingu Elísu Bjargar Þor-
steinsdóttur fyrr á þessu ári hjá JPV forlagi.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. SEPTEMBER 2007 11
lesbók
Eftir Önnu Sigríði Einarsdóttur
annaei@mbl.is
Það eru gömul sannindi að oft seg-ir mynd meira en mörg orð og
víst er að náttúrunni verður líklega
alltaf betur lýst með sjónrænum
hætti en texta. Ljósmyndarinn Sig-
urgeir Sigurjónsson sendi nýlega frá
sér ljósmyndabókina Made in Ice-
land/ Innan lands, sem líkt og fyrri
bækur höfundar geymir landslags-
myndir úr öllum landshlutum ásamt
eftirminnilegum mannlífsmyndum.
Inngangsorð bókarinnar, sem For-
lagið gefur út, eru rituð af Dorritt
Mousaieff forsetafrú og kemur bókin
út á íslensku, frönsku, ensku og
þýsku. Þær eru þó fleiri ljós-
myndabækurnar um Ísland sem litið
hafa dagsins ljós nú í sumar og má
þar nefna bók Gunnars Sverrissonar
Árstíðir – Seasons, sem kom út hjá
Nennu útgáfunni. Bókin er í smáu
broti, ólíkt því sem svo algengt er
með ljósmyndabækur og þannig
hugsuð sem handhæg gjöf fyrir vini
og ættingja heima sem erlendis.
  
Það er margvíslegan fróðleik aðfinna í Almanaki Háskóla Ís-
lands, en nýlega kom almanakið fyrir
árið 2008 út hjá Háskólaútgáfunni og
er það dr. Þor-
steinn Sæmunds-
son stjörnufræð-
ingur hjá
Raunvís-
indastofnun Há-
skólans sem
reiknað hefur
almanakið út og
búið það til prent-
unar. Auk daga-
tals flytur alman-
akið margvíslegar upplýsingar, s.s.
um sjávarföll og gang himintungla og
í almanakinu eru stjörnukort, kort
sem sýnir áttavitastefnur á Íslandi og
kort sem sýnir tímabelti heimsins,
svo fátt eitt sé nefnt.
  
Íslensk tunga er nokkuð sem marg-ir hafa skoðun á og þá jafnt á þró-
un hennar og varðveislu sem og dag-
legu talmáli. 4. árgangur af
tímaritinu Hrafnaþing, sem er tíma-
rit um íslenskar bókmenntir, mál-
fræði og kennslu kom nýlega út og er
ritið að þessu
sinni helgað Jón-
asi Hallgrímssyni.
Fjallar Baldur
Hafstað þar um
Jónas og þýsku
rómantíkina og
Loftur Guttorms-
son um Jónas og
Íslandslýsingu
Bókmennta-
félagsins svo að fátt eitt sé nefnt.
Hrafnaþing er gefið út af Kenn-
araháskóla Íslands og eru ritstjórar
þau Anna S. Þráinsdóttir, Baldur
Hafstað og Baldur Sigurðsson. Jónas
er þó ekki eini fornfrægi Íslending-
urinn sem athygli beinist að um þess-
ar mundir því að nýlega var gefið út
rit Jóns Ólafssonar úr Grunnavík,
Náttúrufræði. Jón var ritari Árna
Magnússonar handritasafnara, en
hann var auk þess fjölfræðingur og
lét sér fátt óviðkomandi. Eftir hann
liggja óprentuð rit og ritgerðir um
margvíslegustu efni , m.a. ritgerð-
irnar Fiskafræði og Steinafræði sem
nú eru gefnar út í fyrsta sinn. Góðvin-
ir Gunnavíkur-Jóns standa að útgáf-
unni, sem þær Þóra Björk Hjartar-
dóttir og Guðrún Kvaran unnu að, en
Helgi Hallgrímsson náttúrufræð-
ingur ritar inngang að Fiskafræðinni
og Sigurður Steinþórsson jarðfræð-
ingur að Steinafræðinni.
BÆKUR
Úr bók Gunnars Sverrissonar Árstíðir.
Jónas
Hallgrímsson
Þorsteinn
Sæmundsson
Eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur
sith@mbl.is
Þegar maður situr í bíl sínum á rauðu ljósiþar sem Hafnarstrætið æðir upp íHverfisgötu, blasir við áletrun á húsi:ENSKA ÓPERAN. Svona er Reykjavík
orðin mikil heimsborg. Ekki nóg með að kjúkling-
ar fáist hér frá Kentucky og kaffi frá bæði Roma
og Copenhagen, heldur hefur Enska óperan opn-
að hér útibú. Jafnvel höfuðstöðvar. Ekki gott að
segja.
Við nánari eftirgrennslan er þetta náttúrlega
hús Íslensku óperunnar, nánar tiltekið bakhliðin,
og hliðarbygging skyggir bara svona á fremstu
stafina – samt svo hárnákvæmt að furðu sætir.
Ekki spillir upplifuninni að á vinstri hönd, sitji
maður enn í sama bíl á sama rauða ljósi, rís nú
brátt tónlistarhús sem mun að sögn skyggja á
sjálft Óperuhúsið í Sydney, a.m.k. í smekklegum
skilningi, ekki endilega landfræðilegum. Maður
veit þó aldrei. Já, þau eru oft sérkennileg, and-
artökin í umferðinni í Reykjavík.
Einu sinni var ég að koma út úr húsi við Suð-
urgötu og beygði annars hugar inn í Vonarstrætið
meðan ég rifjaði upp hvar ég hafði lagt. Þá blasti
við vegavinnuflokkur og appelsínugult aðvör-
unarskilti sem á stóð: Skeiðarvogur lokaður. Mér
krossbrá, ég horfði á skiltið sem bar við Ráðhús
Reykjavíkur og Lækjargötu og Þingholtin og
reyndi að ímynda mér hvernig ég hefði undir
venjulegum kringumstæðum mögulega getað
beygt beint inn í Skeiðarvog.
Á þessu var náttúrlega hin hundleiðinlega skýr-
ing að þetta var bakhliðin á skiltinu, framhliðin
sem blasti við akandi vegfarendum sagði eitthvað
um Suðurgötu, vegavinnustrákarnir eru svo
snjallir að þeir margnýta skiltin. En augnablikið –
stutta augnablikið þegar mér fannst borgin öll
hafa skroppið saman – var svo ævintýralegt og
dýrmætt að ég gleymi því aldrei.
Þetta leiðir hugann að eftirfarandi: Af hverju
trúum við alltaf því sem stendur skrifað, en ekki
því sem blasir við? Eða gerum við það kannski
ekki? Jú, þegar upplýsingar í texta stangast á við
áþreifanlegt umhverfi, þá ruglumst við a.m.k.
tímabundið í ríminu. Við trúum því jafnvel um
stund að umhverfið sé falsað – en ekki textinn –
því við erum vön því að leggja allt okkar traust á
texta. Við það hefur íslensk þjóð nefnilega vaxið
upp. Að allt sé rétt sem standi í bókum. Lengi vel
höfðu menn til dæmis, sökum tækjaskorts, engar
vísindalegar sannanir fyrir sögulegum, íslenskum
skógum. Ekkert nema eina línu í bók. „Í þann tíð
var landið viði vaxið milli fjalls og fjöru.“ Og þeir
sannfærðust, þótt ekkert blasti við berum augum
nema örfoka sandar og melar. Því ef eitthvað
stendur eins og stafur á bók er á það að treysta.
Umhverfið er í besta falli sjónhverfing.
Þetta getur verið falleg tilhneiging. Hún skapar
svo margt skemmtilegt.
Mér finnst til dæmis að það ætti að setja upp
götuskiltið Bayswater Road þvert á einhvern
ljósastaurinn við Lækjargötu – af virðingu við ljóð
Braga Ólafssonar, Blue Hawai. Því „það er á horni
Bayswater Road og Lækjargötu /sem tveimur
skeggjuðum mönnum /gengur illa að finna orð
/sem hæfa tíðarandanum“. Slík áletrun – götu-
skilti sem gerði Bayswater Road að textalegum
veruleika hér – myndi sem snöggvast skapa
skemmtilega konfúsjón hjá vegfarendum. Lítið
ævintýri í hversdeginum.
Ég bíð líka eftir því að körfubíll skyggi ein-
hvern daginn á Bob í skilti Nevada Bob utan á höll
húsgagnanna við Höfðabakka. Þá gæti ég, horf-
andi á sjálfvirku bensínstöðina, stóra bílastæðið
og nærliggjandi vélaverkstæði undir breiðum
himni, trúað því sem snöggvast að ég væri komin
til Nevada. Það væri gaman. Ég hef aldrei komið
til Nevada.
Þú ert hér
» Jú, þegar upplýsingar í texta
stangast á við áþreifanlegt
umhverfi, þá ruglumst við a.m.k.
tímabundið í ríminu. Við trúum
því jafnvel um stund að umhverf-
ið sé falsað – en ekki textinn – því
við erum vön því að leggja allt
okkar traust á texta.
ERINDI