Lesbók Morgunblaðsins - 08.09.2007, Síða 15

Eftir Hjalta Snæ Ægisson
hsae@hi.is
Það þótti jaðra við guðlast þegarRoddy Doyle, þekktasti sam-tímahöfundur Íra, lýsti því yfir
snemma árs 2004 að Ódysseifur eftir
James Joyce væri „ofmetin og allt of
löng“. Þessi hryssingslega yfirlýsing
er mjög í takt við stíl Doyles sem rit-
höfundar, hann segir hlutina umbúða-
laust og án þess að vera með tepru-
skap. Sögur Doyles eru almennt
„raunsæislega“ skrifaðar, einkennast
af samtölum fremur en sálarlífslýs-
ingum og slangri fremur en fag-
urgala.
Fyrsta skáldsaga Doyles var The
Commitments (1987), stutt gam-
ansaga um ungmenni í Dublin sem
stofna sálarhljómsveit. Tvær fram-
haldssögur fylgdu í kjölfarið þar sem
sagt er frá tengdum persónum: The
Snapper (1990) og The Van (1991).
Saman mynda þessar bækur hinn
svonefnda Barrytown-þríleik. Þær
gagnrýnisraddir heyrðust snemma að
Doyle væri skemmtikraftur fremur
en alvöru rithöfundur, mörgum þóttu
bækur hans sérsaumaðar til end-
ursköpunar í kvikmyndaformi og hafa
meira gildi sem góð markaðssetning
en góðar bókmenntir.
Víst var um að kvikmyndaaðlaganir
eftir öllum þremur Barrytown-
bókunum litu dagsins ljós. En segja
má að Doyle hafi fyrst stimplað sig
inn sem „alvöru“ rithöfundur árið
1993 með skáldsögunni Paddy Clarke
Ha Ha Ha. Bókin naut fádæma vin-
sælda og fyrir hana hreppti Doyle
Booker-verðlaunin, fyrstur írskra rit-
höfunda. Sagan er safn laustengdra
atriða úr lífi tíu ára drengs, listilega
skrifuð með barnslegu tungutaki.
Þremur árum síðar kom Konan sem
gekk á hurðir (1996). Þar er frásögn-
in lögð í munn hálffimmtugri skúr-
ingakonu sem lýsir sínu óhamingju-
sama lífi. Verkið vakti athygli fyrir
nærgöngular lýsingar á heimilis-
ofbeldi. Nýjasta bók Doyles, Paula
Spencer (2006), er óbeint framhald
sögunnar.
Dyggir lesendur Doyles bíða nú
spenntir eftir lokabindinu í Last Ro-
undup-þríleiknum. Fyrsta bókin af
þremur, Ég heiti Henry Smart
(1999), gerist í upphafi 20. aldar og
fjallar um uppvöxt óknyttapiltsins
Henry Smart. Sagan er öðrum þræði
tilurðarsaga írska lýðveldisins; Henry
tekur þátt í páskauppreisninni 1916
og berst við breska dáta undir merki
Michaels Collins. Annað bindið, Oh,
Play That Thing! (2004), gerist í Am-
eríku og rekur ævintýraför Henrys
Smarts um undirheima New York og
Chicago.
Doyle les upp í Iðnó á miðvikudag
kl. 20 og tekur þátt í hádegisspjalli í
Norræna húsinu sama dag kl. 12.30.
Roddy Doyle
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. SEPTEMBER 2007 15
lesbók| bókmenntahátíð í Reykjavík
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Einar Már „Í bílnum er ég alltaf með safndiskinn Working
Class Hero með John Lennon. Mindgames er mín mantra.“
Hlustarinn
Sumarið hefur aðallegabaðað sig í þremur plöt-
um, ef svo má segja. Fyrst
vil ég nefna Patti Smith
twelve. Þar flytur Patti lög
eftir aðra, mörg sem hafa
fylgt mér. Ég hreifst strax
af því að hún flytti Changing
of the Guards af Street Leg-
al með Bob Dylan. Það er
ein af perlunum, en jafn-
framt lag sem ekki er oft
spilað. Smekkvísi Pattiar var
því viðbrugðið og flutning-
urinn góður, má segja að
hún setji ljóðið í forgrunn.
Þarna eru einnig aðrar perl-
ur, White Rabbit, Gimme
Shelter, Smells like teen spi-
rits, Helpless, en frumleg-
asta valið hjá henni á plöt-
unni er líklega Within you
without you, lag Georgs
Harrison af Sgt. Peppers-
plötu Bítlanna. Þetta val er
stöngin inn, þetta hefði eng-
um dottið í öðrum en Patti
Smith. Svo er það Megas-
arplatan, sem er mjög góð,
en hefur fengið mig til að
rifja upp tvær eldri Megas-
arplötur, Til hamingju með
fallið og Svanasöng á leiði.
Þær eru ekki síðri þó ekki
séu þær eins mikið inni í
umræðunni og eldri plöt-
urnar. Ég mæli með degi
hjólbarðasalans af þeirri
fyrrnefndu. Í bílnum er ég
svo alltaf með safndiskinn
Working Class Hero með
John Lennon. Mindgames er
mín mantra.
Einar Már Guðmundsson
rithöfundur.
Lesarinn
Ég er í þannig fasaþessar vikurnar að
ég les lítið sem ekkert
og alls ekki skáldsögur.
Smágrúsk leiddi mig
reyndar að gömlum
spánskum kveðskap fyr-
ir nokkrum dögum og ég
hef verið að strjúka ein-
hverja kili í þeirri deild
síðan, barrokkmeist-
arinn Góngora er alltaf
jafn yndislega myrkur
til að byrja með en gef-
ur leiftrandi skammt af
ljósi ef maður hefur þol-
inmæði til að vinna sig
fram úr honum. Og nú í
gærkvöldi og fyrrakvöld
var ég allt í einu kominn
með í hendurnar fyrstu
ljóðabók Césars Vallejo
frá Perú, sem er nú ekki
auðveldur viðfangs held-
ur, en grípur mann helj-
artökum. Þar áður rakst
ég í tiltekt á gamalt um-
slag með nokkrum ljóð-
um Braga Ólafssonar frá
því að hann var að
skrifa Dragsúg, fyrsta
ljóðakverið sitt. Þá frá-
bæru bók þarf nú að
endurútgefa sem fyrst,
helst með aukaefni eins
og gert er við geisla-
diska. Ef skáldið er búið
að týna eða fleygja
handritunum sínum á ég
fleiri svona umslög frá
þessum tíma og margt í
þeim hefur aldrei komið
á bók.
Jón Hallur Stefánsson,
rithöfundur.
Ljósmynd/Kristinn Ingvarsson
Jón Hallur „Ef skáldið er búið að týna eða fleygja handritunum
sínum á ég fleiri svona umslög frá þessum tíma og margt í þeim
hefur aldrei komið á bók.“
Þótt Tracy Chevalierhafi ávallt haldiðsig við eina og
sömu bókmenntagrein-
ina, þar sem er sögulega
skáldsagan, er höfund-
arverk hennar síður en
svo einsleitt. Frásagn-
armátinn í skáldsögunum
fimm sem Chevalier hef-
ur skrifað er breytilegur
frá einni bók til þeirrar
næstu, sjónarhornið
margvíslegt og stíllinn
aldrei alveg sá sami.
Tracy Chevalier leggst
jafnan í mikla rannsókn-
arvinnu fyrir bækur sínar, en kýs þó að líta á ritferlið sem
óvissuferð fremur en nákvæma skjalfestingu. Chevalier sagði
eitt sinn í viðtali: „Sumir segja að maður eigi að skrifa um það
sem maður þekkir, en ég er alveg ósammála því. Ég skrifa um
það sem vekur áhuga minn og ég vil kynnast betur.“
Þannig má segja að sögulega skáldsagan verði í meðförum
Tracy Chevalier tæki til að fylla upp í eyður mannkynssög-
unnar. Þekktasta bók hennar, Stúlka með perlueyrnalokk (Girl
with a Pearl Earring; 1999), fjallar t.a.m. um hollenska mál-
arann Jan Vermeer, en um ævi hans er fátt vitað með vissu.
Frægasta málverk Vermeers var kveikjan að bókinni. Cheval-
ier spinnur sögu út frá málverkinu og ímyndar sér að stúlkan
á myndinni hafi verið vinnukona Vermeers.
Fyrsta bók Chevalier, Virgin Blue (1997), er saga tveggja
kvenna sem eru uppi á mismunandi tímum, önnur á sextándu
öld og hin á tuttugustu. Tengslin á milli þeirra eru meiri en
virðist við fyrstu sýn. Skáldsagan Falling Angels (2001) gerist
í London á fyrsta áratug 20. aldar. Sagan fjallar um tvær fjöl-
skyldur sem hittast í kirkjugarði og minnast látinna ástvina.
Afhelgun trúarbragðanna er í brennidepli í sögunni og breytt
viðhorf til dauðans þegar Viktoríutímabilið er liðið undir lok.
Chevalier sótti sér aftur innblástur til myndlistarinnar í The
Lady and the Unicorn (2003) sem er skrifuð út frá vegg-
teppum í miðaldasafninu í Cluny í Frakklandi. Sagan gerist
seint á fimmtándu öld og rekur aðdraganda þess að teppin
voru ofin.
Í nýjustu skáldsögu Chevalier, Neistaflugi (Burning Bright;
2007), er fjallað um enska ljóðskáldið William Blake, en sagan
er sögð frá sjónarhóli tveggja barna sem búa í næsta húsi við
skáldið. Þekktasta ljóðabók Blakes, Songs of Innocence and
Experience, er sínálæg í sögu Chevalier, enda gerist hún árið
1792 þegar Blake vinnur að ritun ljóðanna í bókinni. Efnistök
Chevalier í þessari nýju bók eru nýstárleg að því leyti að sögu-
efnið er vel þekkt. Segja má að höfundurinn leysi það með því
að nálgast Blake frá hlið, sagan er ekki sögð út frá honum
sjálfum heldur er hann skoðaður úr fjarlægð.
Chevalier les upp í Iðnó á mánudag kl. 20 og tekur þátt í
pallborðsumræðum um sögulegar skáldsögur í Norræna hús-
inu sama dag kl. 14.
Tracy Chevalier