Lesbók Morgunblaðsins - 10.11.2007, Blaðsíða 6

6 LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Ásgeir H Ingólfsson
asgeirhi@mbl.is
Auk þess að túlka mannætur ogbælda Breta þá hefur Anthony
Hopkins sérhæft sig í að túlka mikil-
menni mannkyns-
sögunnar. Túlkun
hans á Pablo Pi-
casso og Richard
Nixon er þekkt en
auk þess hefur
hann leikið jafn
ólíka menn og
Adolf Hitler,
George Wash-
ington og Charles
Dickens í sjón-
varpsmyndum. Nú er röðin komin að
Alfred Hitchcock og mun myndin,
sem enn er nafnlaus, gerast við tökur
á ödipíska sturtuhrollinum Psycho.
Það er Ryan Murphy (Running With
Sciccors og sjónvarpsþættirnir Nip/
Tuck) sem leikstýrir.
  
Flestir eru sammála um að sjaldanhafi áðurnefndur Hitchcock
haft betri ástæðu til þess að snúa sér
við í gröfinni en þegar Gus van Sant
endurgerði Psycho
í lit. Nú gæti hann
fengið aðra góða
ástæðu til þess að
fá sér snúning því
frést hefur að
Martin Campbell,
hirðleikstjóri
James Bond og
Zorro, hyggi á að
endurgera The
Birds. Alfred hefði þó líklega sam-
þykkt að fá aðalleikkonuna Naomi
Watts í hlutverk Tippi Hedren, enda
uppfyllir Watts flest skilyrði Hitch-
cock-ljóskunnar. Meðal annarra
klassíkera sem hafa verið sendar í
endurvinnsluna eru hið Falda virki
(Kakushi-toride no san-akunin)
Kurosawa – sem var raunar að miklu
leyti endurnýtt af George Lucas í
Star Wars – og erkivestrinn High
Noon. Og á meðan nútímamann-
drápsfuglar og endurnýjað japanskt
feluvirki gætu hugsanlega virkað þá
er einfaldlega rangt að endurgera
High Noon.
  
Guillermo Ariaga virðist ekki síðurhafa smekk fyrir ljóskum en
Hitchcock, en hann hefur þegar ráðið
þær Charlize Theron og Kim Bas-
inger í aðalhlutverk The Burning
Plain, sem er frumraun hans í leik-
stjórastólnum. Enda hefur hann
hingað til ekki haft mikla þörf fyrir
að leikstýra sjálfur, til þess hafði
hann félaga sinn Alejandro González
Iñárritu sem leikstýrði þremur hand-
ritum Ariaga, Amores Perros, 21
Grams og Babel (en auk þess skrifaði
Ariaga handritið af The Three Buri-
als of Malquiades Estrada). Eitthvað
slettist þó uppá vinskapinn við gerð
Babel og óvíst er um frekara sam-
starf þeirra félaga.
  
Nailed er pólitísk satíra sem skrif-uð er af dóttur fyrrum forseta-
frambjóðanda og nýbakaðs óskars-
og nóbelsverðlaunahafa. Dóttirin
sem um ræðir er Kristin Gore, dóttir
Al, og skrifar hún handrit mynd-
arinnar ásamt leikstjóranum David
O. Russell – en Russell hafði raunar
uppgötvað kvikmyndastjörnuna Al
Gore á undan flestum, en hann gerði
stutta heimildarmynd um Gore þeg-
ar hann var í forsetaframboði, mynd
sem sumir telja að hefði getað tryggt
Gore sigur í kosningunum ef hún
hefði fengið einhverja dreifingu. Þá
gerði hann einhverja mögnuðustu
ádeilu sem komið hefur fram um
fyrra Persaflóastríðið með Three
Kings og nú er sem sagt komið að
Nailed sem tekur á bandaríska heil-
brigðiskerfinu á töluvert óvenjulegri
hátt en Sicko. Jessica Biel leikur af-
skaplega feimna unga stúlku sem fær
nagla í höfuðið og þjáist í kjölfarið af
óstöðvandi kynhvöt auk höfuðverkja.
Þegar hún fer að berjast fyrir rétti
sínum og annarra með óvenjuleg
meiðsli þá hittir hún vafasaman þing-
mann, leikinn af Jake Gyllenhaal,
sem hyggst nýta sér ástand hennar í
pólitískum tilgangi.
KVIKMYNDIR
Anthony Hopkins
Alfred Hitchcock
Eftir Björn Norðfjörð
bn@hi.is
Ætli það sé ekki óhætt að fullyrða aðekkert kvikmyndaform samtímanssé jafn staðlað og ófrumlegt ogheimildamyndir um gerð kvik-
mynda. Mestanpart búa þær yfir sömu uppbygg-
ingu, viðtölum og ímyndum af upptökuferlinu.
Fagfólk, leikarar og leikstjóri (nema þeir taki sig
þeim mun alvarlegar og tjái sig ekki um eigin
sköpunarverk) setja sig í kunnuglegar stellingar
og vaða úr einni klisjunni í aðra í takt við drama-
tísk sýningarbrot; mikilvægi myndarinnar, heið-
urinn af því að vinna með hinum og þessum, og
einstaka gamansögur af framleiðsluferlinu. Til-
gangurinn með gerð slíkra mynda er augljóslega
að auglýsa viðfangsefnið og fylla ítarefnisflokk á
mynddiskum síðar meir. Það geta verið mikil
mistök að horfa á heimildarmynd um kvikmynd
sem manni er vel að skapi og hlusta á einhverja
stórstjörnuna eða jafnvel leikstjórann grafa und-
an verkinu með innantómu eða leiðinlegu blaðri
(erkidæmið er Tarantino). Þá eru stjörnur og
leikstjórar orðnir svo meðvitaðir um upptöku
„heimildamyndanna“ að sjaldan næst nokkuð
spennandi á filmu – og án efa búa stjörnurnar
yfir einhverjum ritskoðunarrétti á slíkri fram-
leiðslu skyldu þær missa sig eitt andartak.
Það er þó ekkert við þessa undirgrein heim-
ildamyndarinnar sem segir að hún verði að vera
með þessum hætti undirgefin markaðsbraski
myndarinnar sem um er fjallað. Viðfangsefnið
getur auðvitað í sumum tilfellum verið heillandi
og merkilegt og kallað á að um það sé varðveitt
heimild. Hér koma upp í hugann sérstaklega tvö
dæmi sakir skyldleika síns en bæði fjalla um
ævintýralega gerð tveggja kvikmynda þar sem
tveir af merkustu kvikmyndagerðarmönnum
seinni tíma missa næstum vitið fjarri heimahög-
unum. Hér er auðvitað átt við Hearts of Dark-
ness: A Filmmakers’s Apocalypse (1991) um
gerð myndar Francis Ford Coppola Apocalypse
Now og Burden of Dreams (1982) um gerð
myndar Werner Herzog Fitzcarraldo. Þetta eru
hvoru tveggja myndir sem búa yfir gildi óháð
myndinni sem þær fjalla um – hægt er að njóta
þeirra án þess að hafa séð myndirnar sem liggja
til grundvallar tilurð þeirra (enda eru þær gefn-
ar út sem sjálfstæð verk en ekki ítarefni á
mynddiskum). Burden of Dreams segir t.a.m.
ekki aðeins frá gerð myndar Herzog heldur gef-
ur leikstjórinn Les Blank ákveðna innsýn í ólíka
heima Vesturlandabúa og ættbálka í frum-
skógum Amazon. Þá býr hún um margt yfir
gagnrýnni sýn á þessa „innrás“ Herzog í frum-
skóginn og vekur upp leynt eða ljóst spurningar
um hugmyndafræðina sem býr að baki gerð
Fitzcarraldo.
Nýleg mynd Jóns Gústafssonar um gerð Beo-
wulf & Grendel í leikstjórn Sturlu Gunnarssonar
sver sig í ætt við hinar myndirnar tvær og
kannski er enski titillin Wrath of Gods (2006)
vink til Herzog en einhver kunnasta mynd hans
er jú Auguirre, Wrath of God. Þótt að mynd
Jóns jafnist nú kannski ekki á við þessar sögu-
frægu kvikmyndir, og viðfangsefnið varla sam-
bærilegt, er hún ekki aðeins óháð því heldur
talsvert betri og skemmtilegri mynd en Beowulf
& Grendel. Mestur getur þó þessi umsnúningur
orðið þegar heimildamyndin tekur hreinlega yfir
hlutverk viðfangsefnisins líkt og tilfellið var með
mynd Keith Fulton og Louis Pepe Lost in La
Mancha (2002) sem fjallar um hina ókláruðu að-
lögun Terry Gilliam á Don Kíkóta. Hún stað-
festir á þversagnakenndan máta að umfjöllunar-
efni hennar sé í raun ekki til – nema í formi
hennar sjálfrar. Hún er The Man Who Killed
Don Quixote.
SJÓNARHORN »Ætli það sé ekki óhætt að
fullyrða að ekkert kvik-
myndaform samtímans sé jafn
staðlað og ófrumlegt og heim-
ildamyndir um gerð kvikmynda.
Mestanpart búa þær yfir sömu
uppbyggingu, viðtölum og
ímyndum af upptökuferlinu.
Að kvikmynda kvikmyndagerð
Eftir Björn Þór Vilhjálmsson
vilhjalmsson@wisc.edu
A
ugljóst mátti þykja að einn af há-
punktum nýafstaðinnar Kvik-
myndahátíðar í London (London
Film Festival) var heimsfrumsýn-
ingin á Lions for Lambs (Ljón í
lambastað), en þar er á ferðinni
nýjasta leikstjórnarverkefni Roberts Redfords.
Um er að ræða stjörnum prýdda kvikmynd en
með helstu hlutverk fara Redford sjálfur ásamt
Tom Cruise og Meryl Streep. Þeir félagar Cruise
og Redford voru mættir til London til að fylgja
myndinni úr hlaði og þegar þeir stigu á svið til að
kynna verkið mátti heyra saumnál detta, svo
hljóður var salurinn. Þá er ekki óhugsandi að
fagnaðarlætin að sýningu lokinni hafi að ein-
hverju leyti tengst nærveru þessara mætu manna
því almennt hafa viðtökur verið misjafnar. Nú er
myndin komin til Íslands og íslenskir áhorfendur
geta gert upp hug sinn.
Framlag um líðandi stund
Hér er um metnaðarfulla mynd að ræða og ljóst
er að aðstandendur ætla verkinu að vera framlag í
umræðuna um hitamál samtímans. Þetta er mynd
sem tekur afdráttarlaust til máls og lætur þar að-
alpersónurnar óhikað mæla fyrir ólíka þjóðfélags-
og valdahópa. Ber þar fyrst að nefna Tom Cruise
en hann leikur öldungardeildarþingmanninn
Jasper Irving en í upphafi myndar er hann í þann
mund að hefja klukkustundarlangt viðtal við sjón-
varpsfréttakonuna Janine Roth, sem Meryl
Streep leikur, á skrifstofu sinni í Washington.
Hann hefur stórfréttir að færa um framgang
stríðsins gegn hryðjuverkum og Roth mun fyrst
fréttamanna gefast kostur á að meta og miðla því
sem Irving hefur að segja. Á sama tíma en á vest-
urströndinni er háskólaprófessorinn Stephen
Malley (Robert Redford) að undirbúa sig fyrir að
lesa yfir hausamótunum á úrvalsnemanda, Todd
(Andrew Garfield), sem hefur að mati Malleys
verið að dragast aftur úr. Þriðja frásagnarsviðið
er svo Afganistan en þar fylgjumst við með lítilli
herdeild reyna sig við erfitt verkefni, en innan
herdeildarinnar er sjónum einkum beint að tveim-
ur óbreyttum hermönnum, vinunum Arian (Derek
Luke) og Ernest (Michael Pena). Ekki er laust við
að sá grunur læðist að áhorfanda að fréttirnar
sem Jasper Irving er svo spenntur að koma áleið-
is hafi eitthvað með framkvæmd herdeildarinnar í
Afganistan að gera.
Svo reynist líka vera. Irving tjáir fréttakonunni
að Bandaríkjastjórn hafi ákveðið að taka nýja
stefnu í hryðjuverkastríðinu. Al kaída-samtökin
eru farin að vinna með talíbönum í Afganistan,
segir Irving, og allt gerist þetta með stuðningi
klerkanna í Íran. Hættan sem steðjar að Banda-
ríkjunum er sem sagt að magnast og nýrra að-
gerða er þörf. Sá strákslegi kraftur og brosandi
útgeislun sem einkenna stjörnuímynd Cruise
gera boðskapinn sem Irving flytur enn útsmogn-
ari og hrífandi en ella, hér er á ferðinni stjórn-
málamaður sem virðist trúa eigin leikaraskap.
Fréttakonan lætur þó ekki sannfærast í fyrstu,
hún vill líta um öxl og spyrja öldungardeild-
armanninn um þá orsakakeðju sem hefur leitt
þjóðina í ógöngur. Þar með spinnast skemmti-
legar rökræður þar sem þessir tveir stórleikarar,
Tom Cruise og Meryl Streep, fara yfir gang mála
síðustu árin og velta fyrir sér af hverju hryðjuver-
kastríðið hafi ekki gengið betur en raun ber vitni.
Þarna er í raun stefnt saman tveimur áberandi
umræðuhefðum liðinna tveggja til þriggja ára.
Streep stendur fyrir fjölmiðlaheiminn sem þjáist
af sektarkennd yfir að hafa ekki verið gagnrýnni
meðan á aðdraganda Íraksstríðsins stóð meðan
Cruise beitir fyrir sig rökræðutækni Repúblik-
ana, segir að ekki dugi að einblína á mistök for-
tíðar, horfa verði fram á veginn, stríðið sé háð um
framtíð lýðræðis í heiminum og öryggi banda-
rísku þjóðarinnar sé að veði. Þetta eru að mörgu
leyti skemmtilegustu kaflar myndarinnar og er
það ekki síst leikurunum að þakka. Streep stend-
ur sig vel að vanda og miðlar með tregablöndnum
alvöruþunga hvernig fréttaþorstinn mætir tor-
tryggni í hjarta blaðamannsins. En Cruise er líka
stórskemmtilegur í sínu hlutverki, hann fangar
glaðlega yfirborðsmennsku stjórnmálamannsins
með glæsibrag, en þess
má geta að Lions for
Lambs er einmitt
fyrsta myndin sem
hans eigið framleiðslu-
fyrirtæki sendir frá sér,
en í fyrra vakti það ein-
mitt mikla athygli þeg-
ar Paramount sagði
upp framleiðslusamn-
ingi sínum við leik-
arann.
Hryðjuverkastríð
og hetjudauði
Með reglubundnu milli-
bili er horfið úr skrif-
stofu þingmannsins yfir
til Kaliforníu þar sem
Malley situr á fundi
með ungum nemanda
sínum. Todd er hæfi-
leikaríkur en skortir
trú á samfélagsgildum
og má segja að hlutverk
kennarans í viðtalinu sé
að sigrast á bölsýni
nemandans. Malley vill
telja Todd trú um að
það sé þess virði að tak-
ast á við vandamálin í
samfélaginu, frekar en
að leiða þau hjá sér í krafti þjóðfélagsstöðu sinnar
og forréttinda. Til að ná þessu markmiði segir
Malley nemandanum sögu af tveimur fyrrum
nemendum sínum, þeim Arian og Ernest, sem
buðu sig fram í herinn því þeir höfðu trú á hug-
sjónum. Hér skýrast líka tengsl frásagnarsvið-
anna þriggja og áhorfendur fá í raun heilmiklar
upplýsingar um hermennina sem fylgst hefur ver-
ið með í Afganistan frá að því að myndin hófst í
gegnum sögur Malleys.
En hér er sem sagt ekki ráðist á garðinn þar
sem hann er lægstur. Lions for Lambs leggur til
atlögu við atburðarás liðinna ára á sviði al-
þjóðlegra stjórnmála, eftirköst hryðjuverkaárás-
anna þann ellefta september og hryðjuverkastr-
íðið sem hófst í kjölfarið, innrásina í Afganistan
og síðan Íraksstríðið. Allt liggur þetta undir en
það er ekki síst sjónarhorn myndarinnar sem er
athyglisvert. Eins og kannski gefur að skilja er
hér um afskaplega ameríska sýn á nýliðna atburði
að ræða, en ráðandi einkenni frásagnarinnar er
sektarkennd og þrá eftir einhvers konar syndaaf-
lausn. Þessi þemu eru sviðsett afar haganlega af
Redford, einkum í persónunni sem Meryl Streep
leikur en einnig í því að mikilvægar persónur
myndarinnar deyja hetjudauða, og taka þannig á
sig hluta sektarþungans sem aðstandendur
myndarinnar telja ljóslega að hvíli á bandarísku
þjóðinni. En spyrja má hvort að það sé ekki ein-
mitt í dramatískum efnisþáttum á borð við þess-
um, þegar jesúsgervingar eru búnir til úr her-
mönnum, sem gagnrýnisbroddur myndarinnar
tapast.
Átök við samtímann
NÝJASTA mynd Roberts Redfords, Lions for
Lambs, tekur til umfjöllunar hryðjuverkastríðið
og reynist gagnrýnin á utanríkisstefnu Banda-
ríkjanna. Þetta kemur e.t.v. dálítið á óvart þar
sem hér er á ferðinni stjörnum prýdd Holly-
wood-mynd en þar á bæ hefur ekki farið mikið
fyrir mótmælamyndum undanfarin ár.
Mikið undir Lions for Lambs leggur til atlögu við eftirköst hryðjuverka-
árásanna þann ellefta september og hryðjuverkastríðið sem hófst í kjölfar-
ið, innrásina í Afganistan og síðan Íraksstríðið.