Lesbók Morgunblaðsins - 10.11.2007, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 2007 9
gur Rós – allt í rökréttu samhengi þótt
st.“ Eitt viðlag sveitarinnar hljómar svo:
/ við erum svo yndisleg“ og er þar vísað
tti til krúttkynslóðarinnar sem er svo „in-
ginstraumnum – og (allavega að eigin
rónísk afstaða <3 Svanhvítar er mik-
engi þar sem tónlistin er í sjálfu sér ekki
ða fyrstu skífum þeirra sem nú eru í
úttsins – hér á ég við hljómsveitir eins og
g Rúnk. Hljómsveitirnar Retro Stefson
nnig verið tíndar til þegar rætt er um
u poppi“ (en svo hljóðaði fyrirsögn um-
ðsins um plötu Sprengjuhallarinnar).
gur í laginu „Jón og jeppinn“ um Jón sem
m því fylgir / að vera karlmaður á Íslandi“
jós að eru jeppi, seppi og kona sem bíður
r kannski ekki dýrt kveðið, en það er
ð bregðast við nýjum félagslegum veru-
rfast í augu við hann – ekki með því að
r honum. Tónlistarlega er einnig fengist
– eins og meðlimir hljómsveitarinnar
ur Austurbæjarskóla sem gat sveitina af
jög fjölþjóðleg og víða leitað fanga. Hjal-
nlega úr nokkuð annarri átt – textarnir
fnáberandi hætti á íslensku samfélagi,
þeir eru á ensku. Þar koma hins vegar til
ni sem eru nokkuð ólík því sem tónlist
ðið upp á. Í stað einfaldra laglína og
reitt hálfgert „progg“ – lög sem eru í
flum, innihalda marga hljóma og flóknar
óra sveit. Þessi lög er ekki á hvers
a og eru óravegu frá „gerðu það sjálfur“-
, hugmyndinni um að lögin renni „óheft
ins og einhverntímann var skrifað um
ðið. Á bak við þessi lög býr þvert á móti
vinna.
ð?
hafa verið nefndar; Sprengjuhöllin,
ltalín og <3 Svanhvít, eru vissulega
tónlistina varðar, en þó er tilhneiging til
n sem hreyfingu sem táknar eitthvað nýtt
ér mætti einnig tína til sveitir eins og Mo-
elfast. Í lok greinarinnar „Meira en bara
m birtist í Fréttablaðinu í sumar var sagt
ý kynslóð væri að ryðja sér til rúms sem
andi meiri léttleika, stuð og fleiri liti en
óðarinnar].“ Þarna er bæði vísað til lag-
ru hjá ofangreindum sveitum óneitanlega
á Sigur Rós, múm og Amiinu, en einnig
mkomu, sem í takt við tónlistina er öll
ilegri“ en hjá krúttunum. Í viðtali við
Mugison framkomu krúttanna: „Það
yrji að segja „afsakið“ þegar það fer upp
lk kallar krútt-kynslóðaflipp, sem ég er
hoppar inn, er bara með barnalega stæla,
nótur og allir eru glaðir. Mér finnst vanta
fari upp á svið og springi.“ Og sunnudag-
rfir hann til framtíðar í viðtali við Frétta-
onum finnist íslenska tónlistarsenan
nnilega til lífsins og að nýtt og ferskt
Það er eitthvað virkilega spennandi núna
uvísi viðmót í tónlistarmönnunum.“
óð virðist ekki taka sig jafnalvarlega sem
r frekar fram í hlutverki skemmtikrafta.
r sjá ekkert athugavert við það að hljóta
ðum eins og Bylgjunni og FM 957 eða að
æki eins og Senu um útgáfu. Krúttin gáfu
f eða á smærri útgáfufyrirtækjum og það
ninga ef lögin ómuðu í útvarpi, sér-
ðvum sem „bolurinn“ hlustar á. Því virð-
ðin sjái ekkert athugavert við að daðra
lóðin á undan rembdist við að loka á.
verið um tilraun til andstöðu innan frá að
þekkt í póstmódernískri listsköpun – til-
a áhrif á hugmyndafræðina innan frá og
úrunum með því að nota þeirra eigin rás-
rt þær tilraunir takist mun tíminn einn
hvort þær sveitir sem hér eru nefndar
i eftir hálft ár er með öllu óljóst. Því verð-
neitað að ferskir vindar blása um íslenskt
undir, einhverjir þeir ferskustu sem hafa
g því er ærin ástæða til að fagna.
þá krúttin? Eigum við ekki að segja að
st, þegar Sigur Rós sneri aftur heim í
ymdi íslenskunni í útlandinu og jarðaði
rpsviðtali. Landlausir mennirnir höfðu
ð líta aftur fyrir sig áður en nýtt fólk
fána.
s Fuck“, 2005. http://www.pitchforkmedia.com/
wee-as-fuck/
ukvöld Músíktilrauna“, Morgunblaðið 23. mars
Blóð og gredda [Viðtal við Mugison]“, Monitor, 2.
Undir himninum. Bjartur, Reykjavík, 2006. Bls 56
Stöngin inn“, Monitor, 2. tbl. 2007. Bls. 46.
tir, Blótgælur. Bjartur, Reykjavík, 2007. Bls. 27-28.
tkynslóðin“, Mannlíf, 2002. Bls. 39-44.
son, „Meira en bara eitthvert krútt“, Fréttablaðið 4.
ímar í íslensku poppi“, Fréttablaðið 10. október
nlistargagnrýnandi og hljómborðsleikari
nnar.
Eftir Arnar Eggert Thoroddsen
arnart@mbl.is
D
agur íslenskrar tónlistar var hald-
inn hátíðlegur öðru sinni í gær
og því algert lágmark að maður
leggist nú aðeins yfir þessi mál.
Og það er ekki til betri vett-
vangur til að taka „vísindalega“
stikkprufu á stöðu íslenskrar dægurtónlistar en á
Airwaves. Þá stikkprufu á því hvað er mest
spennandi, hvar hlutirnir eru að gerjast. Í þessu
ljósi er nauðsynlegt að koma því frá strax, að
Airwaves fylgir ákveðnum áherslum í vali sínu
inn á hátíðina. Þannig að öll íslensk dægurtónlist
á þar ekki skjól, og það er ástæðan fyrir því að
þú sérð og heyrir ekki ballsveitir eða þá svart-
þungarokksbandið frá Garðabænum sem póstaði
þremur lögum á myspace-svæðið sitt í síðustu
viku. Með fullri virðingu fyrir þeim ágætu geir-
um. Fókusinn, eins og hann kemur greinarhöf-
undi a.m.k. fyrir sjónir, er á framsækna og ferska
tónlist og löngum hefur verið bundið í hátíðina
(þó að það hafi slaknað ögn á þeim formerkjum í
seinni tíð) að hún er „showcase“ eða sýni- og
kynningarhátíð fyrir hljómsveitir sem hafa áhuga
á að stíga út fyrir landsteinana. Hin síðustu ár
hefur Airwaves hátíðin hins vegar þróast, stækk-
að og eflst með hverju ári og er orðin að
AIRWAVES, stendur undir sér sem vörumerki,
líkt og Hróarskelda. Það skiptir þannig ekki höf-
uðmáli hverjir eru að spila, það er hátíðin sjálf og
allt sem henni fylgir sem er orðið að aðalatriðinu.
Hún er ekki lengur lítil, athyglisverð tónlistar-
hátíð á Íslandi sem erlendum snápum og tónlist-
arlegum hausaveiðurum er smalað inn á heldur
er þetta alvöru tónlistarhátíð – að fullu sambæri-
leg við aðrar viðlíka hátíðir erlendis – þar sem
fram koma íslenskar jafnt sem erlendar hljóm-
sveitir, og einkennist síðari flokkurinn jafnan af
sveitum sem eru bubblandi, zizzlandi, kraumandi
heitar.
Ein sena eða margar
Meginuppistaðan er eftir sem áður íslensk tónlist.
Og hvað einkenndi hátíðina í ár? Hvaða áherslur
voru, hvaða stílar mest áberandi, með öðrum orð-
um ... hvaða tónlistarstefna er hvað mest móðins
nú um stundir? Hið fúla svar er: Fjölbreytileikinn
er móðins. Engin ein stefna var meira áberandi
en önnur. Getur það verið að aðstandendur
Airwaves gæti það vel að hæfilegri dreifingu á
milli stílbrigða að hátíðin blekki? Að hún sé
kannski ekki réttur mælikvarði á hvað er að ger-
ast almennt í íslensku dægurtónlistarlífi eins og
ég nefndi hér að ofan? Að tuttugu þungarokks-
sveitir hafi verið að knýja kröftuglega á dyr og af
því að þeim var ekki hleypt inn hafi gestum
Airwaves dulist að það sem er mest móðins á Ís-
landi í dag sé þungarokk? Persónulega tel ég
ekki svo vera og Airwaveshátíðinni hefur vel tek-
ist að varpa ljósi á hvar vaxtarbroddarnir eru.
Þungarokkssenan á Íslandi er annars í sæmi-
legu standi í dag og vel það, en stefnan er ekki
það sem er að „gerast“ akkúrat núna. Ekki frek-
ar en krúttpopp, kántrí eða rapp. Það er af sem
áður var, þegar einhver ein stefna keyrði yfir allt,
eins og gerðist um 2000 þegar mikil rapp-
sprenging varð. Og um svipað leyti varð reyndar
mikil sprenging í því sem kallað hefur verið harð-
kjarnarokk. Ýmsir þættir virðast vera að valda
því að margar og ólíkar senur geta þrifist – og
þrifist vel – samhliða hver annarri. Nokkuð
merkileg þróun þar sem íslenskt samfélag hefur
verið nokkuð viðkvæmt fyrir svona bylgjum eins
og þeim sem snerust um rapp og harðkjarna.
Eins og þegar talað er um að lítil hagkerfi séu
viðkvæm fyrir alþjóðlegum gengissveiflum má
það sama segja um tónlistarlífið hér. En ég
árétta þó, þannig var það a.m.k. Þegar pönkið hóf
innreið sína á Íslandi (fimm árum of seint, en það
er önnur saga og önnur pæling) var það málið. Þó
að tiltölulega fáir, þannig séð, væru að fljúga fán-
anum og stunda pönkið voru öll augu samfélags-
ins á þessum illa hirtu ræflarokkurum sem gáfu
skítt í „vandaða“ tónlist og voru svo borubrattir
að halda því fram að illa spilandi ruslið þeirra
væri miklu merkilegra. Þegar Greifarnir sigruðu
Músíktilraunir árið 1986 varð allt vaðandi í gleði-
poppsveitum næstu þrjú árin (sem virðist vera
meðallíftími allra sena) og árið 1992 var ekki
þverfótað fyrir rymjandi dauðarokkurum og tugir
slíkra hljómsveita spruttu upp eins og gorkúlur
um land allt.
Gleði og gáski
En. Við sættum okkur ekki við að málið sé af-
greitt með því að tala á óljósan hátt um fjöl-
breytileika er það? Hvað var samt að gerast á
Airwaves í ár, þó að fimmtíu dauðarokkssveitir
hafi vantað?
Miðlægt á hátíðinni hafa alltaf verið alls kyns
afbrigði af neðanjarðarrokki og –poppi, íslenskar
bílskúrssveitir eða svefnherbergislistamenn sem
er að vaxa ásmegin. Slíkar sveitir, hvort heldur
það er varfærið og kántrískotið indírokk Seabear,
rafpopp Motion Boys, pönkrokk Ælu eða mel-
ódískt nýbylgjupopprokk Leaves, eru langmest
áberandi á hátíðinni og hafa alltaf verið. Á
ákveðnum kvöldum, á ákveðnum stöðum, kemur
svo fyrir að sérstökum stefnum er hrúgað inn
saman. Í ár leiddu þannig þungarokkssveitir sam-
an hesta sína á Grand Rokk á meðan rappararnir
hópuðust saman á Gauknum. Plötusnúðarnir hafa
þá átt skjól á Barnum, auk þess sem þeir troða
oft upp í teitum og sérstökum uppákomum sem
tengjast hátíðinni.
Ein er þó sú þróun í neðanjarðarrokkinu sem
er að verða meira áberandi með hverju árinu, og
mætti segja að þessi þróun sé að verða móðins.
Þetta er þó óræðara en svo að hægt sé að tala
um eiginlega stefnu. Það var nokkuð klárt og nið-
urneglt hvað var í gangi þegar harðkjarninn eða
dauðarokkið hóf innreið sína, fagurfræðin strang-
fræðileg hvað útlit, lífssýn og tónlist varðaði, þá
sérstaklega hvað síðarnefndu stefnuna varðaði.
Gáska- og gleðirokkið sem ég er að fara að tala
um (hér með auglýsi ég eftir heiti) er þó öllu loft-
kenndara. Sem dæmi um þessa þróun mætti taka
íslensku sveitirnar Benna Hemm Hemm og Hjal-
talín, en erlendis frá má líta til Arcade Fire og
Architecture in Helsinki, og jafnvel of Montreal,
sem lék á hátíðinni í ár. Þessar sveitir einkenna (í
mismiklum mæli) óvanaleg hljóðfæraskipan,
ákveðin óvissa um hvað er að fara að gerast á
sviðinu (og hver er að fara að spila á hvað. Hér
má tiltaka múm sem mikla brautryðjendur á því
sviðinu) og nánast hressandi og heilbrigt öng-
þveiti. Nettur kommúnubragur fylgir þessu líka
einatt. Það er búið að henda klassísku hljóm-
sveitauppröðuninni (gítar, bassi, trommur
o.s.frv.) út um gluggann og í tilfelli Hjaltalín,
spila strengja- og blásturshljóðfæri jafnmik-
ilvæga rullu og gítar og bassi. Þetta er ekki leng-
ur til skrauts, eins og hefur verið lenskan, heldur
er lagt upp með þetta frá upphafi sköpunarferils-
ins. Ágætur vinur minn, íslenskur tónlistarmaður
sem er eldri en tvævetur hvað íslenska bransann
varðar, sagði mér að fyrir tuttugu árum hefði
þetta verið talið óhugsandi og hljómsveit eins og
Hjaltalín hefði ekki verið tekinn alvarlega, þetta
hefði verið talið eitthvað spaug.
Myspace-væðing
Gleðin – eins einkennilega og það kann að hljóma
– er þá í miklum mæli hjá þessum sveitum. Ekki
að það geti verið að slíkt sé ákveðið á hljómsveit-
arfundi, að nú eigi gleðin að ráða ríkjum, en það
er einhver tilfinnanlegur losarabragur yfir, ekki
kæruleysi þó. Sumar sveitanna láta allt vaða tón-
fræðilega séð og lítil áhersla er á nótnalestur á
meðan að Hjaltalín og Benni Hemm Hemm hafa
á að skipa sprenglærðu tónlistarfólki. Nýjar ís-
lenskar sveitir, skipaðar kornungum meðlimum,
eins og <3 Svanhvít og Naflakusk smellpassa inn
í þennan ramma. Eins mætti segja um Ultra
Mega Teknóbandið Stefán! og Jakobínurínu, all-
tént hvað almennt öngþveiti og gríðarlegan
hressleika varðar.
Fyrir um sjö árum, þegar kanadíska síðrokks-
sveitin Godspeed you Black Emperor!, Sigur Rós
og Radiohead fóru mikinn einbeittu sporfararnir
sér að því að líkjast þessum sveitum; horfa niður
á gólf; vera þungar á brún og dramatískar. Þessi
nýja „bylgja“ ef svo mætti kalla leggur meira upp
úr gáskanum. Einhverra hluta vegna.
En það er best að slá allnokkra varnagla í end-
ann á þessari greiningu. Það myndi kalla á djúp-
sálfræðilega samfélagsgreiningu ef við ættum að
komast að því hvað það er sem veldur þessu ná-
kvæmlega. Af hverju er allt í einu í tísku að vera
glaður en ekki súr? Stundum er þetta sama fólk-
ið, einu sinni var það í hljómsveit þar sem málið
var að vera alvarlegur, en nú er málið að vera
hress.
Að endingu vil ég benda á ákveðna þróun sem
hefur ekkert með tónfræði að gera, heldur með
dreifingu tónlistarinnar og kynningu á henni.
Þetta er hin svokallaða myspace-væðing, sem
hefur verið gríðarlega umfangsmikil á rétt tæp-
um tveimur árum. Allar hljómsveitir eru með slík
vefsetur í dag, og það eru undantekningartilfelli
ef svo er ekki. Þessi mikli sýnileiki og þetta auð-
velda aðgengi að kynningarmálum hefur m.a.
valdið því að það er erfitt fyrir einhverja eina
senu að yfirtaka athygli almennings. Í gegnum
þessi svæði kynnist fólk tónlist hljómsveitanna
(hægt er að hlusta á lög, hlaða þeim niður frítt
eða kaupa), kynnist öðrum viðlíka sveitum (og
ólíkum) og getur skoðað myndir og lesið sér til
um viðkomandi hljómsveitir. Þannig var helsta
frétt Airwaves hátíðarinnar í ár þegar íslenska
sveitin Bloodgroup, sem hafði kynnt sig á öflugan
hátt í gegnum myspace, gerði samning um al-
þjóðlega dreifingu á tónlist sinni – á svig við öll
stórfyrirtæki. Það er því ekki lengur svo að
hljómsveitir þurfi að bera sig skjálfandi eftir
mönnunum með taglið. Valdahlutföllin eru að
breytast. Hvernig ætli hlutirnir hefðu þróast ef
myspace hefði verið til þegar Sigur Rós lék í Frí-
kirkjunni árið 2000? Hefðu útgáfurisarnir þá far-
ið sneypuför?
„Ert’ekki með
myspace síðu?“
Kommúnubragur „Það er búið að henda klassísku hljómsveitauppröðuninni út um gluggann og í til-
felli Hjaltalín, spila strengja- og blásturshljóðfæri jafn mikilvæga rullu og gítar og bassi.“
NÝLIÐIN Airwaves hátíð gaf ærið tilefni til að
spá aðeins og spekúlera. Sá mikli fjöldi íslenskra
sveita sem þar kemur fram veitir áhugasömum
frábært tækifæri til að átta sig á því hvað er að
gerast í íslenskri dægurtónlist í dag. Hvaða stefnu
er hún að taka, og hvar er mesti straumþunginn?
Eða er kannski ekkert eitt meira áberandi en ann-
að og hátíðin bara einföld regnhlíf yfir margar
sveitir og mismunandi?
Höfundur er tónlistargagnrýnandi
við Morgunblaðið.