Lesbók Morgunblaðsins - 08.12.2007, Blaðsíða 6

6 LAUGARDAGUR 8. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Ásgeir H Ingólfsson
asgeirhi@mbl.is
Jason Reitman sló í gegn í fyrrameð satírunni Thank You for
Smoking og var af mörgum kall-
aður föðurbetr-
ungur, þótt hörð-
ustu aðdáendur
Ghostbusters
(sem Ivan pabbi
hans leikstýrði)
muni sjálfsagt
þræta fyrir það.
En nú er rétt
ófrumsýnd ytra
nýjasta mynd
hans, Juno, sem
fjallar um táningsstúlku sem verður
ófrísk og ákveður að sjá alfarið sjálf
um að finna verðuga foreldra til
þess að ættleiða krógann. Myndin
hefur þegar farið góðan kvik-
myndahátíðarhring og fengið góðar
viðtökur þar en svo er bara að sjá
hvort áhorfendur muni taka þetta
nýjasta barn Reitman í fóstur.
  
Bandaríski rithöfundurinn Jonat-han Lethem var í viðtali í síð-
ustu Lesbók, en það má gleðja –
eða hræða – aðdáendur skáldsins
með þeim frétt-
um að kvik-
myndagerðir
tveggja þekkt-
ustu skáldsagana
hans, Móðurlaus
Brooklyn og For-
tress of Solitude,
eru í burð-
arliðnum. Þeirri
fyrrnefndu mun
Edward Norton
leikstýra og leika aðalpersónuna
Lionel Essrog í en það er Joshua
Marston sem mun leikstýra virki
einsemdarinnar, en hann er hvað
þekktastur fyrir María full náðar
(Maria Full of Grace). Afskaplega
lítið er þó enn komið á hreint með
ræmurnar annað en það hverjir
leikstýra.
Áðurnefndir Reitman og Mar-ston eru hins vegar bráðlega
að fara að leikstýra saman ásamt
um tug annarra leikstjóra. Aðdá-
endur stutt-
myndasafnsins
Paris, je’taime,
þar sem fimmtán
leikstjórar leik-
stýrðu fimmtán
stuttmyndum um
mismunandi
hverfi borg-
arinnar, hafa
vafalaust margir
hugsað með sér
hvort þetta mætti ekki gera með
fleiri borgir og nú er ljóst að ást-
arbréf til New York er næst, New
York, I Love You. Leikstjórahóp-
urinn er afskaplega fjölþjóðlegur
líkt og borgin en aðrir leikstjórar
eru Zach Braff (Garden State), hin
indversk-ættaða Mira Nair, hinn
þýsk-tyrkneski Fatih Akin sem átti
meistaraverkin Himnabrún (Auf
der anderen Seite) og Beint áfram
(Gegen die Wand) á nýliðnum kvik-
myndahátíðum, Chan-Wook Park
hinn kóreski leik-
stjóri Oldboy,
hinir kínversku
Weng Jian og
Wang Xiaoshuai,
hinn franski Yv-
an Attal, Hug-
hes-bræðurnir
bandarísku, hinn
rússneski Andrei
Zvyagintsev,
hinn ítalski Em-
anuele Crialese (Respiro), Anthony
Minghella leikstjóri The English
Patient og loks Brett Ratner, af öll-
um mönnum. Leikstjóralistinn mun
þó ekki vera alveg endanlegur, ein-
hverjir kunna að hrökkva úr skaft-
inu og enn er von að einhverjir
bætist við. Þá er útlit fyrir að Tók-
ýó verði næst í þessari póstkortaröð
en svo er spurning hvort það sé
ekki ástæða til þess að Reykvík-
ingar taki sig til og verði með. Frið-
rik Þór með Vogana og Baltasar
með 101 …
KVIKMYNDIR
Jason Reitman
Mira Nair
Zach Braff
Edward Norton
Eftir Björn Þór Vilhjálmsson
vilhjalmsson@wisc.edu
Frábær kvikmyndatökustaður“ segir ífyrirsögn á heimasíðunni Film in Ice-land en vefsíðunni, sem haldið er útiaf Kvikmyndamiðstöð Íslands og hef-
ur yfir sér afskaplega fagmannlegt yfirbragð,
er beint til erlendra kvikmyndagerðamanna í
von um að auka áhuga þeirra á upptökum á
kvikmyndum hér á landi. Síðan er haldið
áfram: „Þar sem ég flaug yfir svartar sand-
strendur og hraunlagðar víðáttur sá ég að Ís-
land hafði til að bera það harðgerða og óvenju-
lega útlit sem við leituðum að fyrir kvikmynd
okkar, Flags of our Fathers. Skömmu síðar
komst ég að því að Íslendingar eru vinalegir
og vinnusamir og láta fátt standa í vegi fyrir
sér. Hinir opnu vegir og óáreitt náttúran
minna mig á hvernig Bandaríkin voru fyrir
fimmtíu árum. Þegar tillit er tekið til þessa
frábæra landslags, gómsætra sjávarréttanna
og golfvallanna er óhætt að telja Ísland frá-
bæran kvikmyndatökustað.“ Þetta lætur sem
sagt sjálfur Clint Eastwood hafa eftir sér á
síðunni. Betri auglýsingu er vart hægt að
hugsa sér.
Á vefsíðunni eru einnig taldar upp nýlegar
kvikmyndir sem teknar hafa verið að hluta eða
í heild hér á landi og ber þar ýmislegt á góma
sem er kannski ekki í sjálfu sér fréttnæmt en
uppröðun sem þessa er engu að síður athygl-
isvert að virða fyrir sér. Nýleg fantasíumynd
byggð á myndasögum Neils Gaimans, Stardust,
var til að mynda tekin að einhverju leyti hér á
landi. Fleiri Hollywood-myndir hafa reyndar
staldrað við, eins og alkunna er, allt frá Bat-
man Begins til James Bond-myndarinnar Die
Another Day.
Nýlega bárust svo fréttir ofan af Mið-
nesheiði sem gætu falið í sér aukningu við
ofangreindan lista. Í ljós kemur að Hallur
Helgason og Kvikmyndafélag Íslands hafa fjár-
fest í húsnæði á gamla varnarstöðvarsvæðinu
og stofnað fyrirtækið Atlantic Studios. Þar er
um að ræða uppbyggingu þriggja kvikmynda-
vera sem ætlað er að styrkja innlenda kvik-
myndagerð en ætlunin er ekki síður að gera
þeim kvikmyndagerðarmönnum sem koma er-
lendis frá hægara um vik í starfsemi sinni hér
á landi, þannig að þeir geti t.d. nýtt tímann
þegar ekki gefst veður fyrir tökur utandyra í
hinni stórbrotnu en umhleypingasömu náttúru
Íslands.
Og ekki er vanþörf á. Kvikmyndagerð-
armenn geta lent í kröppum dansi þegar reynt
er að vinna að stórum verkefnum, eins og hin
ágæta heimildamynd Jóns Gústafssonar, Reiði
guðanna, sýnir svo vel. Myndin fjallar um gerð
Bjólfskviðu eftir Sturlu Gunnarsson, en eins og
frægt er orðið var hún tekin að öllu leyti upp
hér á landi. Reiði guðanna veitir afskaplega
fróðlega og skemmtilega innsýn í erfitt fram-
leiðsluferli þar sem allt virðist bókstaflega hafa
gengið á afturfótunum. En af hverju gekk
svona illa má spyrja. Jú, hetjan (eða andhetj-
an) í mynd Jóns er vitanlega íslenska náttúran.
Orð Clints Eastwood um „harðgert“ landslag
fá alveg nýja merkingu þegar horft er á mynd
þessa og skilaboðin sem heimildamyndin kem-
ur á framfæri, öðrum fremur, eru þau að það
séu aðeins sannir víkingar og berserkir sem
láti sér detta í hug að taka upp kvikmynd af
þessari stærðargráðu hér á landi, einkum ef
halda á út fyrir höfuðborgarsvæðið. Þannig
virkar heimildamyndin að sumu leyti sem eins
konar útúrsnúningur á ímyndinni sem áð-
urnefnd heimasíða, Film in Iceland, leitast við
að skapa landinu. Hins vegar mætti líka benda
á að ákvörðun Sturlu um tökur á Íslandi hafi
að mörgu leyti reynst borga sig – hráslagalegt
útlit myndarinnar og veðurbarðir leikararnir
eru tvímælalaust meðal kosta hennar. En þótt
Bjólfskviða hefði kannski ekki verið tekin í
kvikmyndaveri jafnvel þótt sá kostur hefði ver-
ið fyrir hendi – ákvörðunin um útitökur lá list-
rænni sýn Sturlu til grundvallar – er heim-
ildamynd Jóns sýnidæmi og sönnunargagn um
að sá valkostur sem gott kvikmyndaver býður
upp á getur komið í afskaplega góðar þarfir.
Reiði veðurguðanna
SJÓNARHORN »… skilaboðin sem heim-
ildamyndin kemur á framfæri
eru þau að það séu aðeins sannir
víkíngar og berserkir sem láti sér
detta í hug að taka upp kvikmynd
hér á landi …
Eftir Björn Þór Vilhjálmsson
vilhjalmsson@wisc.edu
Veröld tölvuleikjanna á sérþó margar hliðar, sumaróvæntar. Óhætt er tildæmis að halda því fram
að tölvuleikir hafi tekið stakkaskipt-
um og stökkbreytingum á síðustu
tveimur áratugum en þrátt fyrir það
finnast enn ástríðufullir tölvu-
leikjaspilarar sem hafa að mestu
leitt framþróunina hjá sér. Þetta eru
áhugamenn um „klassíska“ tölvu-
leiki, leikina sem voru gefnir út á
fyrstu árum tölvuleikjakassa, og
þeim dettur ekki í hug að spila nokk-
uð annað en gömlu leikina, enda þótt
grafík og hljóð séu frumstæð á nú-
tímamælikvarða. Sjálf leikjaspilunin
á í raun á hættu, skyldi maður ætla,
að teljast einhæf ef miðað er við
sýndarveruleikaheima nútímatölvu-
leikja. Hér er ekki ferðast að vild um
þrívíddarumhverfi, hér er aldrei
boðið upp á fyrstu persónu sjón-
arhorn, fjölbreytilegt vopnabúr eða
flókinn söguþráð, hvað þá að flakkað
sé um raunsæislegt borgarlands-
lagið með það að markmiði að verða
stærsti glæponinn á svæðinu. Í leikj-
um á borð við Asteroid, Space In-
vaders, Pac-Man, Galaxians, og
Donkey Kong var það í raun hrein
heppni ef litirnir voru fleiri en fjórir
og hægt var að aðgreina á skýran
hátt ólíka hluti á tvívíðum fleti. En á
þessum leikjum hefur fólk enn
áhuga, í raun brennandi áhuga og
um það fjallar heimildarmyndin The
King of Kong: A Fistful of Quarters
eftir leikstjórann Seth Gordon.
Stjarnan í tölvukassaheimum
Ef hægt er að tala um stjörnukerfi í
leikjakassaheiminum, utan við það
sem ber fyrir augu í leiknum Astero-
id, þá trónar Billy Mitchell þar á
toppnum. Billy þessi varð fyrst
frægur árið 1982 þegar um hann var
fjallað í grein um tölvuleikjaraspil-
ara í bandaríska tímaritinu Life. Á
þessum tíma var hann einmitt ötull í
því að setja heimsmet í ýmsum
þekktum leikjum, þ. á m. Donkey
Kong, en margir muna vafalaust eft-
ir hinum seinheppna Mario sem þar
klöngrast upp endalausa stillansa og
hoppar yfir tunnur til að bjarga
prinsessu úr hrömmum risavaxinnar
górillu. En til viðbótar við hæfni sína
í leikjum hafði Billy útlitið með sér
og það hefur sennilega ekki spillt
frægðargöngunni. Þarna var á ferð-
inni hávaxinn og grannur maður
með sítt dökkt hár og kúrekalegt al-
skegg. Kannski ekkert sjarmatröll
en miðað við suma aðra heimsk-
lassaspilara var hann hálfgerður
Marlboro-maður. Billy varð þannig
andlit spilakassaheimsins út á við,
lifandi goðsögn í leikjabransanum og
þegar Alþjóðlegt samband tölvu-
leikjaspilara var stofnað (en það var
stofnað öðrum þræði til að halda á
skipulegan hátt um heimsmet í ólík-
um leikjum) var Billy þar innsti
koppur í búri. Hann var spilamað-
urinn sem aðrir spilamenn báru
ómælda virðingu fyrir.
Áskorandi úr ólíklegri átt
Billy er önnur af tveimur aðal-
persónum heimildarmyndarinnar.
Umtalsverðu rými er varið í að gera
grein fyrir ferli hans og stórkostleg-
um metum sem staðið hafa óhögguð
um áratugaskeið. Og þótt Billy reyn-
ist eilítið dulur verður áhorfanda
snemma ljóst að hér er á ferðinni
maður sem lítur bæði spilakassa og
eigin met afar alvarlegum augum.
Þessir hlutir eru uppistaðan í sjálfs-
mynd hans og þótt um afmarkaðan
menningarkima sé að ræða leggur
hann rækt við ímynd sína og nýtur
greinilega frægðarinnar. Steve
Wiebe er gjörólíkur Billy. Hann er
menntaður í raunvísindum en er
nýbúinn að missa vinnuna þegar
myndin hefst. Þetta er maður sem
þekkir ósigra í lífinu betur en sigra,
hann nýtur stuðnings fjölskyld-
unnar en er einhvern veginn á reiki,
veit ekki hvað hann á af sér að gera.
Þar til hann kaupir sér gamlan Don-
key Kong spilakassa og kemur fyrir
í bílskúrnum og einsetur sér að slá
tveggja áratuga gamalt heimsmet
Billys. Sem hann gerir. Hér er rétt
að taka fram að ýmsir aðilar koma
fram í myndinni til að útskýra af
hverju það er í raun gríðarleg
áskorun að takast á við þessa gömlu
leiki, einkum Donkey Kong sem
þykir sá erfiðasti. Þeir verða nefni-
lega alveg hreint óstjórnlega flóknir
þegar fram í sækir, hraðinn eykst
og eykst og allt fyllist af óvinum þar
til nær ógjörningur er að meðtaka
allt sem fram fer á skjánum. En
Steve býr að fleira en vera snöggur
á stýripinnanum. Hann notar raun-
vísindabakgrunn sinn til að teikna
upp algórythma og stærfræðiform-
úlur sem gera honum kleift að sigr-
ast á leiknum. Þegar hann svo slær
metið tekur hann það upp á mynd-
band og sendir sönnunargagnið inn
til Sambandsins. Frægðarsól Billys
virðist við það að setjast.
En þetta er þó bara upphafið. Í
raun er hálflygilegt að horfa upp á
það hagsmunapot og þá pólitísku
refskák sem fylgir í kjölfarið. Billy
svífst einskis til að viðhalda sínu
gamla meti og Sambandið stendur
með honum. Og Steve er allt í einu
staddur í hálf-kafkaískum heimi þar
sem engu er að treysta, hvatir eru
óljósar og „kerfið“ reynist gjör-
spillt. Þannig fjallar myndin í raun
og veru um vegferð hans eftir að
hann hefur slegið met Billys og til-
raunir hans til að fá nýja heims-
metið viðurkennt. Þetta er allt sam-
an listilega fram sett af Seth
Gordon sem tekst draga upp ljóslif-
andi mynd af afskaplega sérkenni-
legum og forvitnilegum menning-
arheimi en líka að skapa dramatík
og spennu úr ólíkindalegum efni-
viði. Eftir að hafa horft á þessa
mynd verður áhorfanda það deg-
inum ljósara að það er enginn leikur
að spila Donkey Kong.
Kóngurinn í Donkey Kong
Því hefur verið haldið fram að
tölvuleikjabransinn sé núorðið mið-
lægasti þáttur hins alþjóðlega af-
þreyingarveldis, að hér sé um að
ræða iðnað sem taki bæði kvik-
myndum og tónlist langt fram í vin-
sældum og áhrifum. Aðalrokk-
stjarnan í dag sé þannig Rockstar,
fyrirtækið sem sendir frá sér
Grand Theft Auto-leikina, en ekki
sú sem oftast er spiluð á MTV.
» Billy er kóngurinn í Kong, enginn dirfist að
skora hann á hólm … Þar til ólíklegur keppi-
nautur kemur fram á sjónarsviðið.