Lesbók Morgunblaðsins - 22.12.2007, Blaðsíða 10

Rúa de Algalia de abaixo
Þessi gata þekur hörundið einsemd
smyrslin í apótekinu duga ekki
á hjartað
tónarnir af barnum
gera engan ástfanginn
það sem götusalinn býður eru lygar
í bland við hugleysi
skelkað hik andspænis ótvílráðri synjun
og hinn tímalausa þvætting
Söngurinn af neðstu hæð segir fyrir um eindrægni
og hugarins samspil
neyðarópin af efstu hæð bera vott um blygðunarleysi,
samþykkissöngl jarðhæðarinnar um sljóvgaða hugsun
Þessi gata þekur hörundið einsemd,
fyllir höfuðið blíðu og andardráttinn af heift
Hermann Stefánsson
Höfundur er rithöfundur.
10 SATURDAY 22. DECEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Guðna Elísson
gudnieli@hi.is
É
g ætla ekki að hafa
þetta langt enda
hefur loks runnið
upp fyrir mér að
það er til lítils að
rökræða við Hann-
es Hólmstein Gissurarson. Svar-
grein hans „Afhjúpun Guðna El-
íssonar“ sem birtist í Lesbókinni 15.
desember síðastliðinn kom mér á
óvart fyrir það hversu ómálefnaleg
hún var, en það er ómögulegt að
tengja svör Hannesar við röksemdir
mínar. Hér eru þó fáein atriði sem
mikilvægt er að árétta:
1) Hannes segir: „Ég hafði haldið
því fram, að skóglendi hefði ekki
minnkað síðustu hálfa öld. Guðni
spyr um heimild. Hún er bók Björns
Lomborgs, Hið sanna ástand heims-
ins. Þar segir hann, að skóglendi
heims hafi 1950-1994 aukist um
0,85%. Heimildir Lomborgs voru
skýrslur F.A.O., Landbúnaðar- og
matvælastofnunar sameinuðu þjóð-
anna. Guðni nefnir, að regnskógar
séu að minnka. Hann tekur ekki
nytjaskóga með í reikninginn.“
Þetta er ekki fullnægjandi heim-
ildanotkun hjá Hannesi enda vísar
hann hvorki í blaðsíðutal né ná-
kvæmlega í þær heimildir sem Lom-
borg hefur undir höndum. Því er
ómögulegt fyrir lesendur að sann-
reyna staðhæfingu hans án þess að
kemba verk Lomborgs, en það er
mikilvægt að gera vegna þess að
staðhæfingar Hannesar stangast á
við allar tölur sem ég hef séð um
efnið. Það er jafnframt rangt hjá
Hannesi að ég hafi ekki tekið nytja-
skóga með í reikninginn í svari mínu
í greininni „Exxon-málpípur og
vatnsmelónufræði: Vandi loftslags-
umræðunnar“. Þar segi ég: „Í
Fjórðu skýrslu Vísindanefndar
Sameinuðu þjóðanna um ástand
jarðar er bent á að ýmiss konar
mótvægisaðgerðir síðustu ár hafi
dregið úr [skógar]eyðingunni svo að
hún sé líklega núna um 20.000 fer-
kílómetrar á ári (sjá bls. 88-89).“1
2) Hannes segir það merkilegt að
ég skuli engu svara ábendingum
hans um að viðvörun „Rachelar Car-
sons við skordýramótefninu D.D.T. í
einu fyrsta umhverfisverndarritinu,
Raddir vorsins þagna, hefur reynst
röng“. Ég svara því heldur ekki
hvers vegna 364 breskir hagfræð-
ingar fullyrtu vorið 1983 „að stefna
Margrétar Thatchers í efnahags-
málum fengi ekki staðist“. Síðast en
ekki síst kem ég mér undan því að
ræða það hvers vegna þrír íslenskir
raunvísindamenn staðhæfðu vorið
1987, „að Tjörnin hyrfi innan
þriggja vikna, yrði tekinn grunnur
að ráðhúsi við eitt horn hennar“.
Hannes segir: „Guðni svarar þessu
engu. Ég fagna því, ef þögn hans
jafngildir samþykki.“ Ég svaraði
þessu ekki vegna þess að ég sá ekki
hvernig þetta tengdist umræðunni
um hlýnun jarðar. Ef tilgangur
Hannesar með dæmunum var sá að
sýna fram á að vísindamenn geti
haft rangt fyrir sér má benda hon-
um á að sú staðreynd er ekki rök
með eða á móti niðurstöðum lofts-
lagsvísinda nú. Eins gagnslaust er
að taka fjölmörg dæmi um hvernig
stjórnmálamenn hafa stofnað lífi al-
mennings í hættu með því að hunsa
niðurstöður vísindamanna. Að auki
er samanburðurinn villandi. Það er
rangt að leggja að jöfnu áratuga
rannsóknir á loftslagsbreytingum í
mörgum löndum og fullyrðingar
þriggja íslenskra raunvísindamanna
um vatnsyfirborð tjarnarinnar í
Reykjavík.
3) Í svargrein sinni eyðir Hannes
miklu rúmi í að rekja deilur sínar
við háskólaprófessorana Stefán
Ólafsson og Þorvald Gylfason um
tekjuskiptingu á Íslandi. Ég veit
ekki á hvaða hátt sú ritdeila Hann-
esar tengist umræðunni um lofts-
lagsmál. Það sama gildir um kaflann
sem snýr að fátækt á Kúbu og sam-
búð kynjanna. Hannes bendir á að
„nokkrir helstu menningarpáfar
okkar [gorti] af því að hafa skorið
upp sykur fyrir Kastró þar syðra“
og segir að „[s]amkvæmt hefð-
bundnum mælikvörðum á hamingju
[vegni] konum miklu betur í lífinu
en körlum“. Ég hef ekki hugmynd
um hvað Hannes er að fara í þessum
kafla. Telur hann að Stefán og Þor-
valdur séu ásamt mér að reyna að
klekkja á honum? Er hann að gefa í
skyn að ég sé Kúbukommi og nauð-
ungarfemínisti og að það skýri af-
stöðu mína til loftslagsmála? Ég
hreinlega veit það ekki. Mig langar
þó til þess að árétta að í öllum mín-
um skrifum um loftslags- og virkj-
anamál hef ég hamrað á því að um-
hverfisvernd sé ekki einkamál
vinstrimanna og að hægri armur
stjórnmálanna verði að taka málið
upp á sína arma eigi árangur að
nást.
4) Hannes segir mig beita alls
kyns rökbrellum í greinum mínum
(rökleiðslu eftir manninum, eftir
hagsmunum, eftir sálufélögum, eftir
fjölda og „grýlubrellunni“ sem er
það „að ráðast ekki á hina raunveru-
legu skoðun manns, heldur gera
honum upp aðra skoðun hæpnari og
ráðast á hana“). Þó styður Hannes
aldrei mál sitt með beinum tilvitn-
unum í greinar mínar eins og hann
veit væntanlega að hann verður að
gera. Og hér þýðir ekkert fyrir
Hannes að klípa orð og setningar úr
samhengi. Í grein minni „Exxon-
málpípur og vatnsmelónufræði:
Vandi loftslagsumræðunnar“ hef ég
þegar svarað þessum ásökunum
Hannesar í löngu máli. Hannes
svarar þeim rökum mínum engu, en
í greininni segi ég m.a.: „Skrif mín í
Lesbókina hafa ekki snúist um að
sýna fram á sannleiksgildi [gróð-
urhúsa]kenningarinnar (sem verður
sönnuð eða afsönnuð eftir kúnst-
arinnar reglum með tíð og tíma). Ég
segi það beinum orðum í grein minni
„Hannes gegn heiminum“ þegar ég
viðurkenni að „auðvitað kysi ég
fremur að þeir vísindamenn sem
halda því fram að jörðin sé orðin
hættulega heit reyndust hafa á
röngu að standa“. Það er því rangt
hjá Hannesi að ég hafi beitt ad hom-
inem rökum til þess að sýna fram á
réttmæti gróðurhúsakenning-
arinnar. Áhugi minn beinist miklu
fremur að því að benda á að Hannes
og skoðanabræður hans í hópi af-
neitunarsinna hafa líkast til rangt
fyrir sér, en ef þeir hefðu rétt fyrir
sér væri það alltaf á röngum for-
sendum.2 Hannes er augljóslega
orðinn örvæntingarfullur úr því
hann hangir í þessum rangfærslum
sínum: Hann vill koma í veg fyrir að
lesendur Lesbókarinnar átti sig á
því að hann sækir skoðanir sínar um
vísindi til harðlínumanna á hægri
væng bandarískra stjórnmála. Svip-
að gerðu margir kommúnistar á ár-
unum áður, nema hvað þeir horfðu
til Moskvu í öllum efnum. Hannes
hlýtur því að telja það rökbrellu að
halda því fram að pólitíska afstaðan
til vísinda sem mótuð var á flokks-
þingum kommúnista hafi verið vafa-
söm eða röng.
5) Hannes segir greinar mínar
fyrst og fremst afhjúpa þá stað-
reynd að ég telji að mönnunum beri
skylda til að hverfa til náttúrunnar.
Enginn fótur er fyrir þessu eins og
Hannes veit líklega sjálfur. Hvergi
er að finna vott af þessari hugmynd
í skrifum mínum og kann það að
skýrast af því að ég hef engan áhuga
á slíkum ráðahag. Hannes segir
jafnframt um þennan Guðna Elísson
sem hann býr til á síðum sínum:
„Við fyrstu sýn virðist hann aðeins
kontóristi með stimpla: Leyfð skoð-
un! Bönnuð skoðun! Bush vondur!
Gore góður! En í raun og veru er
hann enn einn síðskeggjaði spámað-
urinn úr Gamla testamentinu, sem
stendur ellimóður uppi á steini og
æpir á okkur, að við verðum að iðr-
ast synda okkar og gera yfirbót, áð-
ur en það er of seint. Sögu þessa
spámanns höfum við oft heyrt áður:
Mennirnir eru vondir. Það, sem okk-
ur finnst gott, getur ekki verið gott
fyrir okkur […] ef ég fæ einhverju
ráðið um líf mitt á nýbyrjaðri öld,
ætla ég að láta Guðna og hans líkum
eftir að lifa á fjallagrösum og munn-
vatni, en njóta sjálfur tækninnar,
menningarinnar, nútímans, kapítal-
ismans.“
Hvað get ég svo sem sagt um
þessa samantekt Hannesar annað
en að hún kemur mér ekki við? Í
skrifum mínum má víða sjá að mér
þykir afstaða hans til umhverf-
ismála óábyrg, en hvergi að ég vilji
banna hana. Ég er jafnframt ekki
eins mótaður af tvíhyggjunni sem
litar afstöðu Hannesar til allra mála
og ég mæni ekki upp í valdið. Ég
stilli til að mynda Bush og Gore ekki
upp sem andstæðum góðs og ills í
greinum mínum þótt Gore sé vissu-
lega fýsilegri kostur í umhverf-
isverndarumræðunni. Meginmun-
urinn á mér og Hannesi liggur þó í
því að ég útiloka ekki að kapítalism-
inn geti verið mikilvægur aflvaki í
baráttunni við loftslagsvandann.
Hannes á sér aftur á móti skoð-
anasystkini í flokki Vinstri grænna
sem trúa því ekki að hægrimenn
geti komið að lausninni.
Niðurlagsorð Hannesar Hólm-
steins hér að framan sýna glögglega
að hann treystir sér ekki til að rök-
ræða við mig málefnalega. Hannes
hefur lengi verið málpípa ráðandi
afla eins og hver sá veit sem fylgst
hefur með þjóðmálaumræðunni
undanfarin ár. Viðhorf Hannesar til
loftslagsmálanna bera þeim skoð-
unum vitni sem ráðandi voru í rík-
isstjórn Davíðs Oddssonar, en það
væri rangt hjá Hannesi að ætla að
ég geri mér ekki grein fyrir að hans
áhrifatími í íslenskri stjórnmálasögu
sé líklega liðinn.
Það er til hinna nýju afla í Sjálf-
stæðisflokknum sem ég tala í grein-
um mínum.
 1 Guðni Elísson: „Exxon-málpípur og vatns-
melónufræði: Vandi loftslagsumræðunnar“.
Lesbók Morgunblaðsins, 10. nóvember, 2007,
bls. 13.
2 Sama, bls. 13.
Inn og út um gluggann
Lokasvar til HHG
Morgunblaðið/RAX
Örvæntingarfullur „Hannes er augljóslega orðinn örvæntingarfullur úr því hann hangir í þessum rangfærslum
sínum: Hann vill koma í veg fyrir að lesendur Lesbókarinnar átti sig á því að hann sækir skoðanir sínar um vísindi
til harðlínumanna á hægri væng bandarískra stjórnmála,“ segir Guðni Elísson í svargrein sinni.
„Hvað get ég svo sem sagt um þessa samantekt Hannesar annað en að hún
kemur mér ekki við?“ segir Guðni Elísson í lokasvari sínu til Hannesar
Hólmsteins Gissurarsonar um hlýnun jarðar en um hana hafa þeir deilt
hér í Lesbók undanfarnar vikur. Guðni segir meginmuninn á sér og
Hannesi liggja í því að hann útiloki ekki að kapítalisminn geti verið
mikilvægur aflvaki í baráttunni við loftslagsvandann. „Hannes á sér aftur
á móti skoðanasystkini í flokki Vinstri grænna sem trúa því ekki að
hægrimenn geti komið að lausninni.“
Höfundur er dósent í almennri bók-
menntafræði við Háskóla Íslands.