Morgunblaðið - 18.01.2007, Blaðsíða 18

FJÖLMARGAR tillögur hafa borist
í samkeppni um nafn á menningar-
húsið sem nú rís á Akureyri, en
frestur til þess að skila inn hug-
myndum rennur út næsta mánudag.
Byggingin er að formi til hringur
þannig að í raun er hvorki á henni
bakhlið né framhlið. Gengið verður
um það að sunnan- og norðanverðu
og í gegnum það liggur eins konar
„fljót“ eða göngugata. Húsið verður
klætt að utan með íslensku stuðla-
bergi.
Í húsinu verður 500 manna salur
fyrir tónlist, leiklist og ráðstefnuhald
og annar minni fjölnota salur sem
rúma mun um 200 manns. Við „fljót-
ið“ verður upplýsingamiðstöð ferða-
manna og á þriðju hæð verður Tón-
listaskólinn á Akureyri til húsa.
Það eru stjórn Akureyrarstofu og
byggingarnefnd hússins sem efna til
samkeppninnar. Í dómnefnd um
nafn á menningarhúsið eiga sæti þau
Bragi Bergmann, ráðgjafi, Margrét
Jónsdóttir, leirlistakona, og Sverrir
Páll Erlendsson, menntaskólakenn-
ari. Þau velja þrjár tillögur en stjórn
Akureyrarstofu hefur svo síðasta
orðið og velur eina þeirra sem verð-
launatillögu.
Fjöldi tillagna borist um
nafn á menningarhúsið
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Grunnur Unnið að því að steypa
grunn menningarhússins.
18 FIMMTUDAGUR 18. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
HÖFUÐBORGARSVÆÐIÐ
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
FYRSTA opinbera samkoman í Iðnó
við Vonarstræti í Reykjavík var hald-
in laugardaginn 30. janúar 1897, eða
fyrir nær 110 árum. Allt frá upphafi
hefur samkomuhúsið á tjarnarbakk-
anum í hjarta Reykjavíkur hýst
margvíslega menningar- og lista-
starfsemi.
Hugmyndin að því að reisa Iðnó
var fyrst viðruð á félagsfundi í Iðn-
aðarmannafélaginu í Reykjavík 1.
febrúar 1891. Þar lögðu þeir Matth-
ías Matthíasson verslunarmaður,
Arnbjörn Ólafsson trésmiður og Þór-
arinn B. Þorláksson bókbindari og
listmálari til að félagið reisti sér fund-
arhús sem einnig gæti hýst leiksýn-
ingar, söngskemmtanir og fleira.
Kosin var nefnd í málið og samþykkt
einróma að hefja söfnun fjár til bygg-
ingarinnar. Magnús Benjamínsson
lagði til í árslok 1893 að félagið fengi
lóð undir húsið sem næði út í Tjörn-
ina. Þetta var samþykkt og einnig að
félagsmenn myndu vinna að því að
fylla upp á fyrirhugaðri lóð. Bygging-
arnefnd Reykjavíkur samþykkti 16.
desember 1893 að leyfa byggingu á
12 x 14 álna húsi á þessum stað. Áður
hafði samkomuhús Góðtemplararegl-
unnar verið reist á landfyllingu úti í
Tjörninni. Bæjarstjórnin hafði
ákveðið að leggja veg á landfyllingu
þvert yfir Tjarnarendann. Vegurinn
fékk fljótlega nafnið Vonarstræti því
það þótti fyrst óhugsandi að vegar-
gerðin tækist og eins hve lengi hún
dróst.
Landfyllingin var tilbúin í upphafi
árs 1896 og teikning Einars J. Páls-
sonar yfirsmiðs að húsinu ásamt
kostnaðaráætlun tilbúin. Iðnaðar-
mennirnir voru stórhuga og stækk-
uðu áformin um húsið eftir því sem á
leið. Byggingarframkvæmdir hófust
sumarið 1896 og húsið svo langt kom-
ið um jólaleytið að Iðnaðarmanna-
félagið gat haldið þar fyrsta fundinn
29. desember. Meðan húsið var í
byggingu tók m.a. hússtjórnarskóli
til starfa á efri hæð hússins.
Fljótlega hófust leiksýningar í
Iðnó og fyrstu stykkin á fjölunum
voru Jómfrúin eftir Bögh og Hjóna-
leysin eftir Heiberg í uppfærslu
Thorvaldsensfélagsins. Árið 1897,
meðan unnið var að lokafrágangi
hússins, voru haldnar þar ýmsar
skemmtanir, dansleikir, söng-
skemmtanir og upplestur auk leik-
sýninganna. Smíði hússins lauk í árs-
lok 1897 og var þá heildarkostn-
aðurinn kominn í 36 þúsund krónur
og kemur fram í bók Guðjóns Frið-
rikssonar að húsið hafi kostað 400
kýrverð. Þá var algengt árskaup
verkamanns í Reykjavík 500 krónur
og landshöfðingi og biskup, tveir
æðstu embættismenn landsins, höfðu
hvor um sig 6.000 krónur í árslaun.
Leikfélag Reykjavíkur var stofnað
að frumkvæði iðnaðarmanna 1897 og
hóf starfsemi sína í Iðnó þegar það
frumsýndi tvo danska gamanleiki 18.
desember sama ár. Leikfélagið hafði
aðsetur í húsinu allt til ársins 1989, er
það flutti í Borgarleikhúsið.
Iðnaðarmannafélagið seldi húsið
Frans Haakanson bakarameistara
árið 1918. Hann rak þar veitingasölu
til 1929 að Fulltrúaráð verkalýðs-
félaganna keypti húsið. Hlutafélagið
Alþýðuhús Reykjavíkur eignaðist
húsið 1940. Reykjavíkurborg eignað-
ist meirihluta í húsinu 1992 en Sjó-
mannafélag Reykjavíkur, Verka-
mannafélagið Dagsbrún og
Verkakvennafélagið Framsókn
leystu til sín eignir Alþýðuhúss
Reykjavíkur hf. og áttu húsið á móti
borginni.
Heimildir:
Guðjón Friðriksson. Iðnó við Tjörnina.
Hundrað ára saga. Reykjavík 1997.
Kvosin. Byggingarsaga miðbæjar Reykja-
víkur. Ritstjóri Hjörleifur Stefánsson.
Reykjavík 1987.
Leikminjasafn Íslands, heimasíða.
Menningarmiðstöð við Tjörnina
Morgunblaðið/Sverrir
Merkishús Iðnó var mikið endurnýjað á síðasta áratug 20. aldar og var miðað við að færa húsið sem mest til upp-
runalegs horfs. Þar er nú Veitingahúsið Iðnó og einnig boðið upp á leiksýningar og aðrar uppákomur.
Þjms/Sigfús Eymundsson
Nýbyggt Hús Iðnaðarmannafélagsins í Reykjavík skömmu eftir að það var
reist árið 1896 á landfyllingunni sem iðnaðarmenn gerðu í Tjörninni.
110 ár frá fyrstu
samkomu í Iðnó
Í HNOTSKURN
»Reykvískir iðnaðarmennreistu Iðnó 1896–97 og var
fyrsta skemmtunin í húsinu
30. janúar 1897.
» Iðnaðarmannafélagið íReykjavík hafði forgöngu
um stofnun Leikfélags Reykja-
víkur 11. janúar 1897 og hafði
það aðsetur í Iðnó í 92 ár.
AKUREYRI
GESTIR Minjasafnsins á Akureyri
árið 2006 voru 33.610 talsins og
gestir Iðnaðarsafnsins á Akureyri
5.785. Samtals tóku söfnin því á móti
39.395 gestum. Það samsvarar því
að hver einasti íbúi Akureyrar hafi
heimsótt söfnin rúmlega tvisvar á
árinu.
Gestum safnanna fjölgaði um
10.393 frá árinu 2005. Er hér átt við
gesti á sýningar og viðburði á veg-
um Minjasafnsins í Aðalstræti 58 á
Akureyri, gamla bænum og Gamla
prestshúsinu í Laufási, og á mið-
aldakaupstaðnum á Gásum í Hörg-
árbyggð. Einnig gesti Iðnaðarsafns-
ins, en Minjasafnið hefur umsjón
með því samkvæmt þjónustusamn-
ingi, skv. upplýsingum frá safninu.
Laufás er fjölsóttastur þessara
staða en þar tekur Laufáshópurinn
virkan þátt í sýningum á gömlum
vinnubrögðum. Þangað komu 18.766
gestir í fyrra og var meirihluti
þeirra erlendir ferðamenn í hópferð-
um. Íslendingar koma mun meira en
erlendir ferðamenn í Minjasafnið og
Iðnaðarsafnið og nemendur af öllum
skólastigum eru stærsti gestahóp-
urinn á sýningar Minjasafnsins. Í
fyrra voru þeir 3.933 talsins, lang-
flestir úr Eyjafirði.
Iðnaðarsafnið og hollvinafélag
Húna II tóku að gera út skipið Húna
II til skemmti- og sögusiglinga sum-
arið 2006, en mikil gróska var á síð-
asta ári í viðburðadagskrá safnanna.
Viðburðir voru þá fleiri en nokkurn
tíma áður, eða 60 talsins, sem þýðir
að söfnin stóðu fyrir rúmlega einum
viðburði á viku allt árið eða einum
viðburði á dag yfir tveggja mánaða
tímabil. Með viðburðum er átt við
sögugöngur, söngvökur, starfsdaga
og tyllidaga, en þá eru notaðar ýms-
ar aðferðir til miðlunar á sögulegu
efni. Stærsti einstaki viðburðurinn í
fyrra var miðaldamarkaður á Gás-
um. Þangað komu 1.400 gestir en
það eru um 6% af íbúafjölda Eyja-
fjarðar eða liðlega 8% íbúa Akureyr-
ar.
Aðrir fjölsóttir viðburðir voru
sumardagurinn fyrsti, Jónsmessu-
hátíð og draugaganga á Akureyr-
arvöku, ásamt dagskrá um sr.
Matthías Jochumsson sem Stoð,
vinafélag Minjasafnsins, sá um.
Minjasafnið veitir margs konar
þjónustu aðra en sýningar og við-
burði. Nægir þar að nefna úrlausnir
fyrirspurna um ljósmyndir, gamla
muni og byggingar.
Gestir Minjasafnsins
aldrei fleiri en í fyrra
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Vinsæl Þessi brúðkaupsföt og margvíslegir aðrir munir frá ýmsum tímum
voru meðal þess sem var á vinsælli sýningu á Minjasafninu á síðasta ári.
Tæplega 19 þús-
und manns komu
í Laufás í fyrra
Í HNOTSKURN
»Aðsókn að starfsstöðvumMinjasafnsins á Akureyri í
fyrra samsvarar því að hver
Akureyringur hafi heimsótt
söfnin tvisvar á árinu.
»Stærsti einstaki viðburð-urinn í fyrra var mið-
aldamarkaður á Gásum. Þang-
að komu 1.400 gestir, um 6%
af íbúafjölda Eyjafjarðar.
Samvera eldri borgara
fimmtudaginn 18. janúarkl. 15:00
Gestur samverunnar er Þórarinn Hjartarson.
Kaffiveitingar, söngur og helgistund að venju.
Verið velkomin til okkar í Glerárkirkju.
Ath: Bíll við Lindasíðu kl. 14:50.
Glerárkirkja
GLERÁRKIRKJA