Morgunblaðið - 18.01.2007, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. JANÚAR 2007 27
ar úr 14% í
samkomulagi
gerðinni til
a lán og að
ram 100 millj-
rbúningi að
ldun Vest-
einu jarð-
m krafist er
n ár hafa
un að eðlilegt
ða fella það
ðað við sam-
agerðarinnar
ð ekki verður
ækkun sem
ukaskatts.
arformaður
við núverandi
héldi áfram að
grúm til að
5–20%, um-
rður á virð-
Einnig mætti
ti lokið við að
4 eða 2015 en
rnir gerðu ráð
ki árið 2018
ur kostur. Að-
m fjárhæðum
afna með þess-
það væri ekki
eftir því
ði um göngin.
Það væri hins vegar ljóst að rík-
issjóður yrði væntanlega að leggja
fram verulegar fjárhæðir.
Aðspurður sagðist Gísli meðvitaður
um að margir væru þeirrar skoðunar
að lækka ætti veggjaldið eða fella það
niður en ákvörðun um það væri í
höndum stjórnmálamanna. Hann
væri hins vegar þeirrar skoðunar að
það væri auðvelt að réttlæta að áfram
yrði innheimt veggjald enda væri
ávinningurinn gríðarlegur, bæði
myndi öryggið aukast og ávinning-
urinn væri mikill, einkum fyrir byggð-
ir norðan Hvalfjarðar. Menn yrðu að
spyrja sig hvort það væri ekki lækk-
unarinnar virði að halda veggjaldinu
óbreyttu að verðgildi, gegn því að
flýta fyrir tvöföldun ganganna og
Vesturlandsvegar en þessi verkefni
hengju saman. Benti hann á að flestir
greiddu lægsta gjald fyrir ferð um
göngin eða 270 krónur. Með því að
halda verðgildi gjaldsins óbreyttu
yrðu menn af 30–50 krónum í hverri
ferð en í staðinn myndu þeir liðka
verulega fyrir framkvæmdum.
Aðspurður sagði Gísli að einnig
væri gert ráð fyrir að rukkað yrði of-
an í nýju göngin til 2018, þegar verk-
efni Spalar lyki. Væri þetta ekki gert,
sagði Gísli, yrðu vegfarendur að bíða
þess að tvöföldunin kæmist inn á
vegaáætlun sem Alþingi samþykkir.
Flóttaleiðir milli ganganna
Samkvæmt upplýsingum frá Vega-
gerðinni er gert ráð fyrir að nýju
göngin muni liggja innar í firðinum en
þau sem fyrir eru og er miðað við að
um þau verði einstefna í norður en ek-
ið verði í suður um eldri göngin. Einn-
ig er gert ráð fyrir að með 250 metra
millibili verði tengigöng á milli veg-
ganganna tveggja sem hægt verður
að nota sem flóttaleiðir.
Hreinn Haraldsson, fram-
kvæmdastjóri þróunarsviðs Vega-
gerðarinnar og helsti sérfræðingur
hennar í jarðgangamálum, benti á að
tvöföldunin væri ekki einungis til að
auka afköst vegakerfisins heldur
einnig til að auka öryggið en besta
leiðin til þess væri að hafa tvenn sam-
hliða veggöng með tengigöngum á
milli. Á milli vegganganna verða
nokkrir tugir metra, hugsanlega að-
eins 20 metrar.
Á tímabili var ræddur sá möguleiki
að grafa aðeins ný göng sunnan frá og
niður í botn og tengja göngin síðan
saman þar en þau eru þreföld norð-
anmegin. Hreinn sagði þó líklegast að
ráðist yrði í að tvöfalda göngin alla
leið, m.a. vegna þess að ef göngin
væru aðeins tvöfölduð hálfa leið feng-
ist ekki sama öryggi og tvöföld göng
veita.
Gert er ráð fyrir að frumdrög að
kostnaðaráætlun liggi fyrir snemma á
þessu ári. Gísli Gíslason hefur sagt að
kostnaðurinn gæti numið 3½–4 millj-
örðum. Aðspurður um þetta sagði
Hreinn að af hálfu Spalar væri oft tal-
að um verð án virðisaukaskatts og
minnti hann á að Hvalfjarðargöng
hefðu á sínum tíma verið undanþegin
virðisaukaskatti af framkvæmdinni
en í staðinn er skatturinn tekinn af
framkvæmdinni. Vegagerðin gæfi
hins vegar ávallt upp verð með virð-
isaukaskatti.
Til samanburðar benti Hreinn á
Fáskrúðsfjarðargöngin sem tekin
voru í notkun í fyrra en lengd þeirra
og þversnið er svipað og Hvalfjarð-
arganga. Kostnaður við Fáskrúðs-
fjarðargöng, á verðlagi í dag, væri um
4½ milljarður. Kostnaður við Hval-
fjarðargöng yrði meiri enda væru þau
neðansjávar auk þess sem gerð væri
krafa um tengigöng og fleira. Hreinn
sagði að gróflega mætti áætla að nú-
verandi Hvalfjarðargöng hefðu, á
verðlagi ársins 2006, kostað um 6,3
milljarða, fyrir utan fjármagns-
kostnað. Gert er ráð fyrir að rann-
sóknir sem unnar voru þá dugi að
mestu.
p í ný göng með
i veggjaldið
er að framkvæmdir taki um tvö og hálft ár
Morgunblaðið/Kristinn Benediktsson
nna umferðinni og auka öryggið er ætlunin að tvöfalda göngin á næstu árum.
"+# 
!(
*


Í HNOTSKURN
» Gísli Gíslason, stjórn-arformaður Spalar, vill
hefja framkvæmdir við ný
Hvalfjarðargöng árið 2009.
» Spölur ætlar ekki aðlækka veggjaldið, eins og
svigrúm er til, heldur safna í
sjóð til að flýta fyrir fram-
kvæmdum.
» Gísli segir auðvelt að rétt-læta þessa ákvörðum með
hliðsjón af auknu öryggi og
ávinningi.
Það var áhrifarík stundí hátíðarsal HáskólaÍslands síðastliðinnfimmtudag þegar
menntamálaráðherra, Þorgerð-
ur Katrín Gunnarsdóttir,
kynnti nýjan samning milli
menntamálaráðuneytis og Há-
skóla Íslands um kennslu og
rannsóknir. Með undirritun
samningsins hafa
stjórnvöld tekið
afgerandi póli-
tíska forystu, og
sumir hafa haldið
því fram, að
þetta sé ein
markverðasta
ákvörðun stjórn-
valda á kjör-
tímabilinu.
Þessi samn-
ingur byggist á
þeirri sýn að
sterkur háskóli
skapi sterkt sam-
félag. Undirrit-
unin fól í sér
sáttmála um að
byggja upp af
krafti starfsemi
Háskóla Íslands
á þeim trausta
grunni sem lagð-
ur hefur verið
undanfarin ár og
staðfest hefur
verið í þremur nýlegum úttekt-
um á starfsemi skólans. Sátt-
málinn hvílir á tveimur meg-
instoðum. Annars vegar
byggist hann á sýn stjórnvalda
um mikilvægi háskólamennt-
unar í fremstu röð og hins veg-
ar á meitlaðri framtíðarstefnu
Háskóla Íslands sem end-
urspeglar þessa sömu sýn. Í
skólanum hefur samhent lið
gengið að verki, unnið mark-
visst og af krafti. Ný stefna
hefur verið mótuð og hrint í
framkvæmd á einu ári með
þátttöku nær allra starfs-
manna skólans og fjölda stúd-
enta. Stefnan sjálf og aðgerða-
áætlun sem henni fylgir
einkennast af afdráttarlausum
markmiðum og mælikvörðum á
gæði og árangur í kennslu,
rannsóknum, stjórnun og stoð-
þjónustu. Rektor ber ábyrgð á
eftirfylgni stefnunnar og að-
gerðaáætlunum, en með rektor
starfar nefnd skipuð sérfræð-
ingum skólans í stefnumótun
og framkvæmd. Í sérhverri
deild skólans er nú unnið að
gerð nákvæmra aðgerðaáætl-
ana.
Árangurstenging
Grunntónn í samningnum
eru markmið og mælistikur
sem sett eru fram í stefnu Há-
skóla Íslands og í stefnu Vís-
inda- og tækniráðs. Gert er ráð
fyrir að árangur og gæði
starfsins séu metin reglulega,
enda sé það liður í kraftmikilli
og markvissri uppbyggingu há-
skólastarfs. Samkvæmt samn-
ingnum fær Háskóli Íslands
árlegt viðbótarframlag á næstu
fimm árum háð því að hann
uppfylli ströng skilyrði um ár-
angur. Mælikvarðar á árangur
eru þeir sömu og notaðir eru
við mat á háskólastarfi á al-
þjóðavísu, þar á meðal fjöldi
útskrifaðra doktorsnema (gert
ráð fyrir fimmföldun á samn-
ingstíma), fjöldi birtra vís-
indagreina í ritrýndum alþjóð-
legum tímaritum (tvöföldun á
samningstíma), fjöldi útskrif-
aðra meistaranema (tvöföldun
á samningstíma), styrkveit-
ingar úr erlendum samkeppn-
issjóðum (80% aukning á
samningstíma), fjöldi erlendra
afburðastúdenta í framhalds-
námi við skólann (verði 30%
doktorsnema við HÍ), menntun
kennara, afdrif nemenda að
loknu háskólanámi, o.fl. Jafn-
framt er skólanum ætlað að
efla samstarf um þróun og ný-
sköpun við fyrirtæki og rann-
sóknastofnanir utan skólans,
efla sérstaklega þær greinar
er snerta íslenskan menning-
ararf, auka aðgang að rafræn-
um tímaritum og gagna-
grunnum, efla starfsemi
Háskóla Íslands á landsbyggð-
inni, efla almenningsfræðslu,
o.fl. Þá er skól-
anum ætlað að
þróa mælikvarða
til að meta áhrif
skólastarfsins á ís-
lenskt atvinnulíf,
svæðisbundna þró-
un og rannsókna-
samstarf. Ef Al-
þingi samþykkir
lagafrumvarp um
sameiningu Kenn-
araháskóla Íslands
og Háskóla Íslands
verður unnið eftir
áætlun um samein-
ingu sem þegar
hefur verið gerð að
tilstuðlan mennta-
málaráðherra og
með fulltingi
beggja háskóla.
Markmið með sam-
einingu, ef af henni
verður, er að efla
kennaramenntun í
landinu á öllum
skólastigum, jafnframt því að
styrkja rannsóknir í mennta-
vísindum.
Langtímamarkmið
Á undanförnum einum til
tveimur áratugum hefur ver-
öldin tekið á sig nýja mynd.
Alþjóðavæðing á sviðum við-
skiptalífs, stjórnmála, menn-
ingarlífs og menntamála hefur
gríðarleg áhrif hvarvetna. Við
Íslandi blasa stórkostleg tæki-
færi í þessari nýju heimsmynd,
en að litlu tungumála- og
menningarsvæði geta vita-
skuld líka stafað hættur.
Við stefnumótun Háskóla Ís-
lands sem unnið var að skóla-
árið 2005–2006 lögðum við upp
með þá spurningu hvernig Há-
skólinn geti best þjónað ís-
lensku samfélagi í framtíðinni.
Viljinn til að þjóna samfélag-
inu, tryggja að við getum nýtt
tækifærin og staðið á sama
tíma vörð um samfélagsgerð
okkar og menningu knýr okk-
ur til verka.
Í stefnumótuninni lögðum
við mat á hvernig þyrfti að
efla vísindastarf, kennslu,
doktorsnám og aðra þætti sem
lagðir eru til grundvallar við
alþjóðlegt mat á gæðum há-
skólastarfs. Við skoðuðum
starf erlendra háskóla, og
veittum því athygli að í hópi
100 bestu háskóla samkvæmt
matslista, sem tekinn er sam-
an af Institute of Higher
Education við Shanghai Jia
Tong-háskólann, eru sjö nor-
rænir háskólar og Ísland eitt
Norðurlanda á ekki enn há-
skóla í þessum hópi. Að þess-
ari ítarlegu athugun lokinni
töldum við raunhæft að setja
okkur langtímamarkmið um að
koma Háskólanum í hóp
fremstu menntastofnana í
heimi. Stefna HÍ 2006–2011
skilgreinir hvað við teljum
þurfa að gera á næstu fimm
árum til að koma okkur áleiðis.
Alþjóðleg tengsl –
dýrmætur fjársjóður
Háskóli Íslands er í senn
þekkingarsmiðja og lifandi
orkuver sem hefur knúið
áfram uppbyggingu nútíma-
samfélags á Íslandi. Á sumum
sviðum standa vísindamenn
Háskóla Íslands í fremstu röð
í heiminum. Alþjóðleg tengsl,
sem deildir, kennarar og vís-
indamenn hafa byggt upp, eru
einhver dýrmætasti fjársjóður
skólans og munu sannarlega
greiða honum leið í sókn í
fremstu röð á næstu árum.
Samkvæmt nýgerða samn-
ingnum við menntamálaráðu-
neytið er Háskóla Íslands ætl-
að að auka samstarf við
erlenda háskóla í fremstu röð.
Á síðasta ári var skrifað undir
samstarfssamning við Col-
umbia-háskóla í New York á
sviðum jarðvísinda og hag-
fræði og við Harvard-háskóla
vegna námskeiðs um sam-
keppnishæfni sem meist-
aranemum við HÍ verður boðið
að taka í samvinnu við prófess-
or Michael E. Porter við Har-
vard. Í næstu viku verður und-
irritaður samningur við
Kaliforníuháskóla og í und-
irbúningi eru samstarfssamn-
ingar við aðra bandaríska og
evrópska háskóla sem og há-
skóla í Kína, Indlandi og Rúss-
landi. Gegnum samstarf Há-
skóla Íslands við innlendar
stofnanir, fræðasetur á lands-
byggðinni og erlendar stofn-
anir myndast frjótt tengslanet
sem allir aðilar samstarfsins
hagnast af.
Styrking háskóla-
samfélagsins
Um fátt virðist ríkja meiri
sátt í íslensku samfélagi en að
velsæld á 21. öldinni byggist á
því hve hratt og örugglega
þjóðin örvar þekkingarsköpun,
bætir menntun og nýtir sér
hana í atvinnu- og menningar-
lífi. Hér eru stjórnmálamenn
allra flokka, forystumenn í við-
skipta- og menningarlífi, for-
eldrar og uppalendur, kenn-
arar og stúdentar á einu máli.
Eins og gefur að skilja þarf
samþykki Alþingis um fjárveit-
ingar á ári hverju til að rík-
isvald geti staðið við nýgerðan
samning. Það var mjög
ánægjulegt að heyra fulltrúa
Samfylkingarinnar, þá Ágúst
Ólaf Ágústsson og Björgvin G.
Sigurðsson, og fulltrúa Vinstri
grænna, Katrínu Jak-
obsdóttur, lýsa því í fjöl-
miðlum síðastliðna helgi, að
þeirra flokkar muni standa við
samninginn verði þeir við
stjórnvölinn á næsta kjör-
tímabili. Þessi viðbrögð lýsa
skilningi á þörfum samfélags-
ins og hlutverki háskóla. Þá
fagna ég sérstaklega við-
brögðum þeirra háskólarekt-
ora sem haft hafa samband við
mig persónulega eða tjáð sig í
fjölmiðlum þess efnis að samn-
ingurinn við Háskóla Íslands
muni styrkja háskólasamfé-
lagið í heild. Við leggjum mik-
ið upp úr góðu samstarfi við
aðra háskóla og erum þegar í
viðræðum við flesta háskóla
landsins um aukið samstarf.
Samkvæmt samningnum er
menntamálaráðuneytinu ætlað
að vinna að því að auka fram-
lög til innlendra samkeppn-
issjóða sem allir íslenskir vís-
indamenn hafa aðgang að.
Við höfum skrifað undir
sáttmála sem markar upphaf
að nýjum kafla í sögu háskóla-
starfs á Íslandi. Okkur sem
störfum í Háskóla Íslands er
efst í huga þakklæti fyrir ein-
dreginn stuðning mennta-
málaráðherra og ríkisstjórn-
arinnar allrar. Háskóli Íslands
mun sýna þakkir í verki, góðu
verki á sviði kennslu, rann-
sókna og nýsköpunar í sam-
vinnu við erlenda sem innlenda
háskóla og fyrirtæki. Skólinn
einsetur sér að leggja sitt af
mörkum til að tryggja framtíð-
arvelsæld og lífshamingju
þjóðarinnar.
Sterkur alþjóðlegur
háskóli – Sterkara Ísland
Eftir Kristínu Ingólfsdóttur
» Við höfumskrifað und-
ir sáttmála sem
markar upphaf
að nýjum kafla í
sögu háskóla-
starfs á Íslandi.
Kristín Ingólfsdóttir
Höfundur er rektor
Háskóla Íslands.