Morgunblaðið - 21.01.2007, Blaðsíða 17

Sennilega var Ísabella Peron
flestum gleymd utan Argentínu en
eftir handtökuna í Madríd hefur
áhugi á henni vaknað á ný, einkum í
hinum spænskumælandi heimi.
María Estela Martínez tók sér lista-
mannsnafnið „Isabelita“ („Elísabet
litla“) er hana dreymdi um frægð og
frama sem dansari í Argentínu og á
spænsku er oftast vísað þannig til
hennar.
Örlögin ætluðu Isabelitu annað
hlutverk og öllu dramatískara á leik-
sviði stjórnmálanna. Hún varð
þriðja eiginkona Juans Perons
(1895-1974), forseta Argentínu og
eins áhrifamesta stjórnmálamanns
Rómönsku-Ameríku á síðustu öld.
Við andlát eiginmannsins varð hún
forseti Argentínu, fyrst kvenna í álf-
unni, og ríkti í tæpa 20 mánuði.
María Estela Martínez fæddist 4.
febrúar 1931 í La Rioja í norðvest-
urhluta Argentínu. Foreldrar henn-
ar töldust til millistéttarinnar. María
Estela var listhneigð og hélt til náms
í höfuðborginni, Buenos Aires.
Hún gekk til liðs við leiklistarhóp
sem dansari 23 ára gömul. Hópur
þessi tróð meðal annars upp í Pa-
nama og þar kynntist hún Juan Pe-
ron 23. desember 1955. Peron, sem
var 35 árum eldri, dvaldist þar í út-
legð eftir að hafa verið steypt af stóli
á öðru kjörtímabili sínu sem forseti
Argentínu (1951-1955).
Parið flutti til Venesúela, þaðan til
Dóminíska lýðveldisins en árið 1960
ákváðu þau Peron og María Estela
að setjast að í Madríd á Spáni. Þar
gengu þau í hjónaband 5. janúar
1961. Ísabella tók þá að hvetja eig-
inmann sinn til að snúa aftur til Arg-
entínu og sjálf fór hún þangað oft og
gaf Peron skýrslur um ástand mála.
Árið 1973 féllst Peron loks á að
halda aftur heim til Argentínu.
Hann kom til Buenos Aires 20. júní
1973 og er fullyrt að meira en þrjár
milljónir manna hafi tekið á móti
honum á Ezeiza-flugvellinum. Þar
voru og staddar leyniskyttur sem til-
heyrðu herflokkum hægri manna.
Þær hófu skothríð á mannfjöldann,
drápu 13 menn, hið minnsta, og
særðu 365. Er þetta jafnan nefnt
Ezeiza-fjöldamorðið.
Varaforseti eiginmannsins
Algjör upplausn ríkti á stjórn-
málasviðinu og í júlímánuði 1973
sagði Hector Campora af sér emb-
ætti forseta sem hann hafði þá haft
með höndum í rúma tvo mánuði.
Margir bundu vonir við að Juan Pe-
ron gæti tryggt stöðugleika í land-
inu og var honum heimilað að bjóða
sig fram. Hann fór með sigur af
hólmi, hlaut um 62% greiddra at-
kvæða og tók í þriðja skiptið við
embætti forseta í októbermánuði
1973.
Peron skipaði Ísabellu varafor-
seta. Svo virðist sem þetta fyrir-
komulag hafi ekki kallað fram telj-
andi mótmæli. Er það athyglisvert í
ljósi þess að ekki þótti koma til álita
að hin goðsagnarkennda Eva Peron
(1919-1952), sjálf „Evita“, önnur eig-
inkona Perons, yrði skipuð varafor-
seti árið 1952 þegar eiginmaður
hennar tók öðru sinni við embætti
forseta.
Peron reyndist ekki fær um að
tryggja frið og stöðugleika í landinu.
Þvert á móti urðu átök vinstri og
hægri manna víðtækari og blóðugri.
Að auki var hann harðfullorðinn er
hann tók við forsetaembættinu og
átti við veikindi að stríða.
Juan Peron lést 1. júlí 1974 og Ísa-
bella varð forseti. Varð hún þannig
fyrst kvenna til að sinna þessu emb-
ætti í Rómönsku-Ameríku og önnur
í sögunni á eftir hinni mongólsku
Sühbaataryn Yanjmaa (1893-1963).
Ísabella Peron hafði enga reynslu
sem stjórnmálamaður og missti
fljótlega öll tök á efnahagsmálunum.
Á stjórnmálasviðinu ríkti nánast
stríðsástand. Ísabella Peron setti
allt traust sitt á ráðherra velferð-
armála, Jose Lopez Rega, sem varð í
raun valdamesti maður landsins.
Í garð gekk eitt myrkasta tímabil
í sögu Argentínu.
Argentínskur Raspútín
Lopez Rega (1916-1989) var
furðufugl, áhugamaður um galdra
og dulspeki enda hlaut hann viður-
nefnið „galdrakarlinn“ (sp. „El
Brujo“). Hafa margir líkt honum við
hinn rússneska Raspútín sökum
þess valds sem hann virtist hafa yfir
Ísabellu Peron.
Lopez Rega bar ekkert skyn-
bragð á stjórnmál og hafði áður ver-
ið þjónn og bílstjóri Juan Peron. Lo-
pez Rega var hins vegar hallur undir
mykraöflin og gekk þeim á hönd.
Hann var stofnandi dauðasveita
hægri manna, Alianza Anticomun-
ista Argentina, sem betur eru þekkt-
ar sem AAA eða „Triple A“ („þre-
falda a-ið“) á spænskri tungu.
Sveitir þessar, sem voru stofnaðar
árið 1973, létu mjög til sín taka í
valdatíð Ísabellu Peron og tengist
framsalskrafan óbeint glæpaverkum
þeirra. Sveitirnar beittu sér einkum
gegn hópum trotskýista og svo-
nefndum „Montoneros“ sem gripið
höfðu til ofbeldisverka eftir að
Peron hafði rekið þá úr flokki sínum.
Opinber rannsóknarnefnd komst
síðar að þeirri niðurstöðu að sveit-
irnar hefðu myrt 428 menn í Argent-
ínu en margir telja að fórnarlömbin
séu mun fleiri eða 1.000–1.500.
Her Argentínu batt enda á valda-
feril Ísabellu Peron 26. mars 1976 án
þess að blóði væri úthellt. Við tók
stjórn herforingjanna Jorge Videla
og Roberto Eduardo Viola sem ríkti
til ársins 1983 þegar lýðræði var
endurreist í landinu.
Hroðaleg grimmdarverk voru
unnin í tíð herforingjastjórnarinnar
og er talið að allt að 30.000 stjórn-
arandstæðingar og vinstri sinnar
hafi verið myrtir í „skítuga stríðinu“
svonefnda í Argentínu.
Jose Lopez Rega var á flótta er-
lendis í tíu ár eftir valdaránið árið
1976. Hann var handtekinn í Banda-
ríkjunum og framseldur til Argent-
ínu þar sem hann lést árið 1989 án
þess að mál hans kæmi fyrir dóm-
stóla.
Í útlegð til Spánar
Ísabella Peron var sökuð um spill-
ingu og stungið í fangelsi. Síðar var
hún dæmd í stofufangelsi í úthverfi
Buenos Aires. Þann 6. júlí 1981 var
henni sleppt úr haldi eftir að hún
hafði fallist á að halda í útlegð til
Spánar. Síðustu 25 árin hefur hún
búið í Villanueva de la Cañada, einu
af úthverfum Madríd, auk þess sem
hún mun eiga hús í Marbella í Anda-
lúsíu.
Að sögn spænskra fjölmiðla um-
gengst hún fáa en haft er fyrir satt
að ættmenni einræðisherrans
Francisco Franco séu í þeim hópi.
Hún mun að undanförnu hafa haldið
sig á heimili sínu í Madríd. Að sögn
dagblaðsins El País þjáist hún af
erfiðum skjaldkirtilssjúkdómi.
Þann 28. fyrra mánaðar var Ro-
dolfo Almiron, einn leiðtoga AAA,
handtekinn í Valencia á Spáni. Hann
er sakaður um hroðaleg illvirki og
verður leiddur fyrir rétt í Argentínu
ákærður um glæpi gegn mannkyni.
Almiron, sem er sjötugur, var náinn
samstarfsmaður Jose Lopez Rega
og yfirmaður lífvarðarsveita hans og
Ísabellu Peron.
Í febrúarmánuði árið 1997 kallaði
Baltasar Garzon, þekktasti rann-
sóknardómari Spánar, Ísabellu Pe-
ron til yfirheyrslu þar sem hún var
spurð um starfsemi AAA í forsetatíð
sinni. Þegar hún kom að dómshúsinu
gerði hópur Argentínumanna hróp
að henni og sagði hana „morðingja“.
Er hún hélt á brott eltu mótmæl-
endur bifreið hennar og grýttu.
Ekki varð af frekari málarekstri
þá og framsalskrafan sem nú vofir
yfir forsetanum fyrrverandi er í
raun ótengd rannsókn Garzons.
Í skugga „Evitu“
Ísabella Peron stóð jafnan í
skugga „Evitu“ og naut aldrei al-
þýðuhylli á borð við hana. Rúmri
hálfri öld eftir að „Evita“, sem hét
raunar María Eva Duarte, gekk á
fund feðra sinna aðeins 33 ára gömul
er hún enn dýrkuð og dáð í Argent-
ínu.
Ísabella Peron reyndist skelfileg-
ur forseti og ófær með öllu um að ná
tökum á ástandinu í landinu. Arg-
entínumenn tengja stjórn hennar of-
beldi og upplausn sem gat af sér ein-
ræði og grimmdarverk. Verði
Isabelitu gert að snúa aftur heim
bíða hennar erfiðir dagar.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. JANÚAR 2007 17
Allt um rafræn skil á rsk.is/gagnaskil
Síðasti skiladagur:
RAFRÆN SKIL - 6. febrúar
PAPPÍRSSKIL - 26. janúar
?
ER BÚIÐ AÐ
SKILA
...launamiðum
... bifreiðahlunnindamiðum
... verktakamiðum
... hlutafjármiðum
ATVINNUREKENDUR . . .
. . . HLUTAFÉLÖG
ekki líta á þá staðreynd sem birt-
ingarmynd fordóma og mismun-
unar. Sabuni kveðst telja það nei-
kvætt viðhorf og skaðlegt að líta
svo á að allt sem úrskeiðis fer
megi rekja til kynþáttamismun-
unar. Hún talar sænsku reiprenn-
andi og segir að henni hafi ekki
reynst erfitt að læra málið en fyrir
er hún jafnvíg á swahílí og
frönsku.
En aðstæður í Svíþjóð hafa að
sönnu breyst frá því að Sabuni-
fjölskyldan fékk þar hæli fyrir 25
árum. Um 12% þjóðarinar eru
fædd í útlöndum og um 450.000
múslímar búa í landinu. Svíar taka
ekki innflytjendum fagnandi sem
áður. Kannanir sýna að félagsleg
staða þeirra er um margt erfið.
Á jaðrinum
Sabuni, sem hlaut ekki trúarlegt
uppeldi, segir mikilvægt að efna til
samræðu við minnihlutahópa og
hafnar því að málflutningur henn-
ar stuðli ekki að aðlögun þeirra.
Hún telur múslíma í Svíþjóð eiga
við ákveðinn „ímyndarvanda“ að
glíma. Þeir hafi tekið sér stöðu á
jaðrinum og margir Svíar telji að
afstaða þeirra feli í sér skort á
umburðarlyndi og andstöðu við
breytingar. Hún kveður yfir allan
vafa hafið að múslímar sem hagi
lífi sínu samkvæmt Kóraninum
fækki þar með tækifærum sínum í
samfélaginu. Margir múslímar telji
hins vegar, líkt og hún, að trúin sé
einkamál manna og eigi ekki að
móta samfélagslega stöðu þeirra.
Hún kveður það einnig mikið
áhyggjuefni að ungar múslíma-
stúlkur beri blæju. „Mig fýsir að
vita hvað það er í samfélaginu sem
fær fjölskyldur til að hylja börn
sín. Ef til vill er ekki þörf á sér-
stökum lögum um þetta. Ef til vill
er annarra úrræða þörf til þess að
fólk finni ekki fyrir slíku örygg-
isleysi að það þurfi að nota börnin
til að opinbera trú sína.“
Ráðherrann leggur áherslu á að
nú sé það verkefni hennar að
hrinda í framkvæmd stefnumálum
ríkisstjórnarinnar. Telja verður
harla ólíklegt að sjónarmið hennar
verði tekin upp sem opinber stefna
stjórnvalda í Svíþjóð. Af viðtölum
við Sabuni verður ráðið að hún
geri sér þetta ljóst en hún tekur
fram að hún hafi ekki horfið frá
skoðunum sínum og enn hafi ekki
verið tekið á þeim vanda sem fólg-
inn sé í andstöðu margra innflytj-
enda við að laga sig að samfélags-
mynstrinu í Svíþjóð.
» Vilji þeir búa hér
verða þeir að leggja á
sig að aðlagast því sam-
félagi sem þeir tilheyra.