Morgunblaðið - 25.03.2007, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 25. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
P
áll Magnússon hóf störf hjá Ríkisútvarp-
inu árið 1983 og hætti þremur árum síð-
ar þegar Stöð 2 var stofnuð. Fyrst var
hann í hlutastarfi, sá annars vegar um
þingfréttirnar og hins vegar seinni fréttir, sem
voru stuttar „talandi hausfréttir“ í dagskrárlok
á kvöldin. Ingvi Hrafn Jónsson gerði hann að
varafréttastjóra árið 1984.
„Þá var ég enn blautur á bakvið eyrun, ný-
kominn inn, þegar Ingvi Hrafn veiktist og ég
nýgræðingurinn, sem var innan við þrítugt, var
skyndilega orðinn starfandi fréttastjóri. Ög-
mundi Jónassyni, Helga E. [Helgasyni] og Helga
H. [Jónssyni] þótti sjálfsagt ekki mikið til koma.
Þetta var sérkennileg staða; ég svona reynslu-
lítill, þó að ég hefði starfað dálítið við blaða-
mennsku, að stýra fréttastofu sem var uppfull
af miklum reynsluboltum. Atvikin höfðu hagað
því þannig. Og ég barðist í því daginn langan að
láta taka mark á mér. Ég vona að mér hafi tek-
ist það, þó að ég væri litinn hornauga.“
Lítill stofnanalegur mótþrói
Páll var orðinn mun reyndari þegar hann
sneri aftur frá Stöð 2 eftir viðburðaríkan tíma
og settist í stól útvarpsstjóra. „Ég bjóst við að
mæta þekktu fyrirbrigði, sem útleggst á ís-
lensku stofnanalægur mótþrói. Oft á tíðum eru
jafnvel meiri líkur á því að stofnun á borð við
þessa breyti manni sjálfum en að manni takist
að breyta stofnuninni. En ég var mér meðvit-
andi um þessa tilhneigingu og vona að mér hafi
tekist að halda sjó. Það er mjög auðvelt að
lokast bara af á þessari hæð á þessari skrifstofu
og hugsa: Flýtur meðan ekki sekkur.“
Hann segir að það hafi komið sér á óvart
hvað stofnanalegi mótþróinn var lítill. „Allir
virtust tilbúnir og finna fyrir því að þessari
stofnun er lífsnauðsynlegt að breytast, þó að
ekki væru allir sammála um hvernig það ætti að
gerast og hvernig lagaramminn ætti að vera.
En mér kom satt að segja á óvart þessi mikli
skilningur og vilji þeirra sem vinna hér til að
breyta.“
Tilgangurinn fólginn í dagskránni
Tækifærin sem fylgja breyttu rekstrarformi
Ríkisútvarpsins voru ástæðan fyrir því að Páll
sótti um starf útvarpsstjóra. „Allar þær breyt-
ingar sem við stefnum að og þær sem við kynnt-
um yfirstjórninni í síðustu viku hafa þegar allt
kemur til alls aðeins einn tilgang, – að búa til
eins góða og mikla íslenska dagskrá fyrir þá
miðla sem við rekum og hægt er fyrir þær
tekjur sem félagið hefur. Við gerum það með
ýmsum hætti, s.s. einföldun á yfirstjórn, sem
verður skilvirkari, fámennari og ódýrari en áð-
ur. Með því sendum við jafnframt skilaboð um
að þetta verði ekki eins og ég sá hjá stjórn-
málamönnum sem blogga að nú verði byrjað á
að reka ræstingafólkið. Það er ekki okkar nálg-
un.“
Eftir breytingarnar eiga skipuritið og stjórn-
skipulagið að endurspegla rekstur Rík-
isútvarpsins. „Við erum ekki bara að spara og
gera það skilvirkara. Gamla skipuritið var ekki
dagskrárdrifið. Þar voru átta yfirmenn sem
heyrðu beint undir útvarpsstjóra og afar fáir af
þeim hreinræktaðir dagskrármenn. Nú end-
urspeglar það allt annan veruleika og er meira
lýsandi fyrir þann tilgang sem félagið hefur,
fjórir af fimm yfirmönnum undir útvarpsstjóra
eru dagskrármenn og fimmti kassinn auðvitað
rekstur og fjármál. Forgangsröðunin er rétt.“
– Hvernig skynjaðir þú andrúmsloftið á föstu-
daginn fyrir viku?
„Það er ekki átakalaust að gera svona hluti,“
segir Páll. „Ég get alveg játað það. Ég tek
svona hluti oft nærri mér og það er ekki auð-
velt að ganga í gegnum þetta. En ég hef sann-
færingu fyrir þessu og finn ekki annað innan-
dyra en að fólk skilji að þetta hafi verið
nauðsynlegt skref til þess að ná markmiðum
okkar, eitt af mörgum skrefum til að uppfylla
skyldur okkar við þjóðina. En það er alveg rétt
að þetta var ekki sársaukalaust.“
– Verða stigin fleiri sársaukafull skref?
„Það standa ekki fyrir dyrum neinar hóp-
uppsagnir eða neitt slíkt. Við erum í þeirri
stöðu að um fjörutíu hafa tekið ákvörðun um að
nýta sér þann biðlaunarétt sem myndast við yf-
irganginn frá stofnun til félags. Við erum að
vonast til þess að hluti af hagræðingunni geti
falist í því að ráða ekki í öll þau störf, heldur
fylla að einhverju leyti upp í þau göt sem mynd-
ast með tilfærslum og tilflutningi innandyra.
Þannig að vegna þessarar náttúrulegu fækk-
urnar, sem kann að vera kaldhæðnislegt orða-
val, þá er ekki sama þörfin á uppsögnum.“
Stjórnendur gangi sjálfir til verkanna
Páll segist gera þá kröfu til stjórnenda, eins
og hann geri til sjálfs sín, að þeir séu virkir í
sinni stjórnun. „Ég tel það ekki til of mikils
mælst að þeir gangi sjálfir til verkanna sem
stjórnendur og get nefnt sem dæmi, þó að ég í
litlu sé, að ég tel það ekki ofverkið mitt að lesa
fréttir stöku sinnum. Stjórnendur verða að end-
urraða sínum tíma, það er í fleiri horn að líta,
og það gildir líka um mig, það gildir um alla.“
Stundum hefur kveðið rammt að pólitískum
ákvörðunum um rekstur og ráðningar innan
Ríkisútvarpsins, en Páll segist telja að hann fái
frið fyrir stjórnmálamönnum.
„Það er liður í þessum breytingum að félagið
er komið í meiri fjarlægð frá pólitíkinni en
stofnunin var. Það ræðst fyrst og fremst af því
að það var ekki bara útvarpsstjórinn sem var
skipaður af menntamálaráðherra, heldur einnig
þrír næstráðendur, framkvæmdastjórar sjón-
varps, útvarps og fjármála. Vissulega voru
þetta undirmenn útvarpsstjóra, en hann gat
hvorki rekið þá né ráðið. Þetta fyrirkomulag
hefur nú verið aflagt og útvarpsstjóri ræður
alla starfsmenn félagsins. Nú er félaginu kosin
stjórn, sem vakir fyrst og fremst yfir rekstr-
inum, en hefur ekkert með dagskrá eða manna-
ráðningar að gera, fyrir utan að ráða eða reka
útvarpsstjórann eftir atvikum.“
Aldrei verið í stjórnmálaflokki
Páll segir því dagskrárákvarðanir og manna-
ráðningar komnar á hreinan faglegan grunn, ef
menn gefi sér að útvarpsstjóri sjálfur sé fagleg-
ur, og pólitíkin heyri sögunni til. „Auðvitað eru
fulltrúar eigandans áfram á endanum og þingið
kýs stjórnina. Ég geri enga athugasemd við
það, því eigandinn, sem er þjóðin sjálf, verður
að eiga sína fulltrúa og því er best að þingið
kjósi stjórnina.“
– Varst þú ráðinn á faglegum forsendum?
„Ég verð að líta svo á. Ég á mér engar aðrar
forsendur en faglegar, hef aldrei verið í stjórn-
málaflokki og aldrei bendlaður við stjórn-
málaflokk, nema þá á sínum tíma kratana, því
karl faðir minn heitinn var á sínum tíma þing-
maður og ráðherra Alþýðuflokksins. Það háði
mér í starfi sem þingfréttamaður á sínum tíma.
Ég lá undir ámæli frá krötunum fyrir að láta þá
gjalda þess á hverjum degi í þingfréttunum að
ég væri að afsanna flokkshollustuna, og hinir
ásökuðu mig um að vera krati af því að pabbi
var krati. En ég hef sjálfur aldrei verið í nein-
um stjórnmálaflokki. Þannig að ég veit ekki
hvernig skipan mín í þetta embætti ætti að geta
talist pólitísk og man ekki til þess að nokkur
hafi haldið því fram. Ég spurði mennta-
málaráðherra einnar spurningar áður en ég
sótti um, hvort skipað yrði á faglegum eða póli-
tískum forsendum. Þegar hún sagði faglegum
tók ég ákvörðun um að sækja um og þóttist
standa nokkuð vel að vígi.“
Það þyngist brúnin á Páli.
„Það er mikill misskilningur að draga þá
ályktun af stuðningi mínum við breytt rekstr-
arform að ég væri sérstakur stuðningsmaður
ríkisstjórnarinnar eða Sjálfstæðisflokksins. Það
er sama hver hefði borið frumvarpið fram – ég
hefði stutt það. Sumir gagnrýndu mig fyrir það
að beita mér með svo afgerandi hætti á op-
inberum vettvangi. Ég hugsaði um það vel og
lengi hvort ég ætti að gera það. Ég hafði djúpa
sannfæringu fyrir því að það þyrfti að breyta
rekstrarforminu til að stofnunin gæti þróast
með eðlilegum hætti og uppfyllt þær skyldur
sem hún hefur. Ef ég hefði ekki stutt frum-
varpið opinberlega hefði ég verið að bregðast
þeim skyldum sem ég tókst á hendur með því að
veita stofnuninni forstöðu. Þessi stuðningur
hefði verið jafn eindreginn hver sem hefði borið
fram frumvarpið, enda var þetta ekki stuðn-
ingur við flokk heldur breytingar á Rík-
isútvarpinu.“
TRYGGIR MEIRI FJARLÆGÐ
OG FRIÐ FRÁ PÓLITÍKINNI
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Bindishnúturinn Páll Magnússon á leið í útsendingu. Hann telur það ekki ofverkið sitt að lesa fréttir stöku sinnum.
»Ef ég hefði ekki stutt frum-
varpið opinberlega hefði ég
verið að bregðast þeim skyldum
sem ég tókst á hendur með því að
veita stofnuninni forstöðu.
yfir skeytingarleysi yngri starfs-
manna um söguna. Einn gengur svo
langt að segja að RÚV hafi löngum
einkennst af skandanivískum sósíal-
ískum hroka, þannig sé karakter
RÚV og það eigi að vera þannig.
Kvartað hefur verið undan því að
Páli Magnússyni hafi verið falið al-
ræðisvald yfir RÚV, hann hafi vikið
gömlu Rúvurunum til hliðar og tekið
inn fólk af Stöð 2. Fyrir vikið sé Rík-
isútvarpið orðið sálarlaust, nokkurs
konar Stöð 2, 2. Einn viðmælandi
segir: „Sjónvarpið hélt upp á 40 ára
afmæli. Ég vissi ekki að síðan kæmi
punktur.“
Fangaskiptin miklu
Með þessu er vísað í það þegar út-
varpsstjóri fékk Þórhall Gunnarsson
yfir af Stöð 2 í Kastljósið ásamt Jó-
hönnu Vilhjálmsdóttur sl. haust. Páll
Magnússon svarar slíkri gagnrýni
með því að innanhússmaður hafi
fyrst verið settur yfir magasínþátt-
inn, en óskyld atburðarás hafi orðið
til þess að „fangaskiptin miklu“ hafi
komist á. „Og út úr þeim skiptum
kom RÚV með ótrúlegum hagnaði.
Vel hefur tekist til með Kastljósið,
áhorfið hefur tvöfaldast og er komið
upp undir sjálfar fréttirnar. Ég held
að það þurfi að fara býsna langt aft-
ur í tímann í íslensku sjónvarpi til að
finna aðra eins velgengni eftir breyt-
ingu á þætti og hjá Kastljósinu.“
Sjálfur segist Þórhallur aldrei
hafa velt því fyrir sér hvernig það
væri að aðlagast nýjum fjölmiðli með
langa sögu. „Ef einhver er ósáttur,
þá hefur hann farið leynt með það,“
segir hann. „Það finnast eflaust ein-
hverjir og það er þeirra vandamál í
sjálfu sér. Það er nóg af fólki að
glíma við úti í samfélaginu, án þess
að ég stundi það innan stofnunar-
innar. Ég hef aldrei upplifað neinn
móral en kannski er ég svona ómeð-
vitaður um það,“ segir hann og hlær.
„Ég sé aðeins góða samstarfsmenn
alls staðar, vinnugleði og stemn-
ingu.“
Gullmolarnir í Kastljósi
Deildamúrar eru frekar háir á
RÚV, enda voru útvarpið og sjón-
varpið til langs tíma ekki í sama húsi
og starfsmenn vissu varla hver af
öðrum. Sigrún Stefánsdóttir hóf
fyrst störf á sjónvarpinu árið 1974.
„Ég var náttúrlega hinumegin,“ seg-
ir hún kankvíslega. „Þá var mikill
rígur milli útvarps og sjónvarps og
enn eimir eftir af því. Kannski er það
bara hollt.“
Nokkur pirringur er á milli frétta-
stofanna og Kastljóssins. Sumum
finnst of mikið lagt í „gullmolana“ í
Kastljósi samanborið við aðra og
svíður að ekki sé meiri áhersla á
fréttamennsku, en slíkrar reynslu er
ekki krafist af fólkinu sem vinnur
þáttinn.
Á 5. hæðinni, stjórnendahæðinni,
er vel tekið á móti gestum. Guðrún
Eyberg, ritari útvarpsstjóra, segir
þegar hún heyrir nafn blaðamanns:
„Við erum vön postulunum, Pétri,
Markúsi og Páli. Heimir slapp af því
að hann var prestur.“
Talað hefur verið í hálfkæringi um
5. hæðina innan RÚV, þar sem allt
týnist og margir vinni lítið starf, og
einn viðmælandi segir: „Nú er verið
að taka þar til og það hlýtur að opna
tækifæri fyrir fólk. Ég skil því ekki
að það gefi því ekki séns. Það eru all-
ir sammála um að það þurfi breyt-
ingar, bara ekki hvaða breytingar.“
Allir þreyttir á pattstöðunni
Almennt kokgleypir starfsfólk
RÚV ekkert breytingarnar, eins og
viðmælandi lýsti því, en er ekkert
neikvætt heldur. Það voru allir orðn-
ir þreyttir á pattstöðunni enda hefur
fátt markvert gerst hjá stofnuninni í
mörg ár. Hugur er í unga fólkinu en
eldri starfsmaður sem lifað hefur
tímana tvenna leggst aftur í sófann,
setur fæturna upp á borð og segist
alvanur endalausum breytinga-
tilraunum og upphlaupum af ýmsu
tagi og kippa sér lítið upp við það.
Einn fréttamaður segir talsverða
bjartsýni ríkja hjá fréttastofu út-
varps en fólk sé skeptískt upp að
ákveðnu marki. „Þetta er náttúrlega
fólk sem vinnur við að vera skept-
ískt, þannig að það er eiginlega óum-
flýjanlegt.“
RÍKISÚTVARPIÐ Á TÍMAMÓTUM