Morgunblaðið - 25.03.2007, Blaðsíða 32

ferðalög
32 SUNNUDAGUR 25. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
þorpi og láta ekki gott heita fyrr en
við sólsetur.
Að nóttu til vonaðist ég alltaf eftir
smáandblæ en aldrei kom hann. Þótt
sól hefði hnigið til viðar var svo heitt
að oft var erfitt að festa svefn.
Þegar við gengum upp klettavegg-
inn komst ég líka að því að það var
mun erfiðara en röltið á jafnsléttunni.
Ég var kófsveitt og andstutt þegar ég
var komin klettinn á enda, með
myndavélina í annarri hendi og
barðastóra hattinn minn í hinni. Eitt
sinn hafði ég lokið við eina brekku í
hlíðinni og numið staðar til að safna
kröftum þegar kona á aldur við mig
arkaði tignarlega fram úr mér með
barn bundið við bak sér og um það bil
fimmtíu kíló af korni í leirkeri á höfð-
inu. Um leið og ég dáðist að því skildi
ég varla hvernig konur gátu borið svo
miklar byrðar í öllum hitanum og
samt sýnt af sér allan þennan þokka.
Forboðna borgin
Þótt ferðamenn sæki Dogon-hérað
heim umfram aðra staði í Malí hefur
annar og enn afskekktari hluti lands-
ins lengi verið sveipaður enn meiri
dulúð á Vesturlöndum.
Timbúktú var mikilvæg miðstöð á
hinum fornu verslunarleiðum um Sa-
haraeyðimörkina. Á sextándu öld
voru 150 skólar múslima í borginni og
þremur árhundruðum síðar reyndu
evrópskir landkönnuðir að ferðast
þangað, ákafir í að sjá hvort sögur um
gullslegnar götur og torg væru sann-
ar í raun. Þá var Timbúktú ekki svip-
ur hjá sjón og sá fyrsti sem komst alla
leið svo vitað sé var Gordon Laing.
Það var árið 1826 og liðsmenn súlt-
ansins myrtu hann á heimleiðinni.
Nú til dags getur maður flogið til
Timbúktú að morgni, haldið í ferð um
borgina og nágrenni á fjórhjóla-
drifnum jeppa með loftkælingu, sötr-
að te með hirðingjum af ættbálki
Túarega eftir pöntun og drifið sig aft-
ur til Bamako að kvöldi. En það er
bara alls ekki nógu heillandi leið til
þessarar fornfrægu borgar! Nafnið
eitt krefst þess nánast að maður verði
að leggja eitthvað á sig til að komast á
leiðarenda.
Frá borginni Mopti á bökkum Níg-
er, um 550 kílómetra frá Timbúktú,
eru tveir kostir í boði. Hægt er að
taka dagsferð í jeppa um landslag
sem minnir helst á umhverfi gljúfr-
anna miklu í Arizona. Þessi leið tekur
aðeins um tíu klukkustundir en er
hættuleg ef dekk springur eða bíllinn
bilar í miðri auðninni. Svo er hitt að
halda eftir Nígerfljóti í þrjá daga með
pinasse (yfirbyggðum smábátum með
utanborðsmótor), gista í smáþorpum
við árbakkann og fylgjast með flat-
magandi flóðhestum.
Ferðalangurinn verður oft að láta
takmarkaða fjármuni ráða og sú var
raunin í þetta sinn. Á netkaffihúsi í
Mopti hitti ég par frá Ottawa, minni
gömlu heimaborg, og við ákváðum að
leigja saman jeppa fyrir ferðina til
hinnar dulúðarfullu borgar. Síðan
myndum við halda heim á leið í pi-
nasse og njóta félagsskapar flóðhest-
anna.
Við hefðum varla getað valið betri
dag til dvalar í Timbúktú. Eid al-Fitr-
hátíðin, sem er haldin við lok Ramad-
an og telst til helstu hátíða múslíma,
stóð sem hæst. Borgarbúar gengu um
sendin strætin í sína fínasta pússi, í
litríkum kaftönum og með glæsilega
túrbana á höfði. Meira að segja brá
fyrir ungum telpum á háum hælum og
með farða í framan. Hátíðahöldin
þýddu sömuleiðis að prangararnir,
sem sitja að öllu jöfnu um hvern
ferðamann, voru nær hvergi sjáan-
legir.
Í Timbúktú eru ýmis söfn og fal-
legar moskur en mestu skipti að hafa
einfaldlega komist til þessa sögu-
fræga staðar. Lágreist húsin voru öll
úr sandsteini og borgin verður seint
sögð fögur; göturnar rykugar, hálf-
tómir svartir plastpokar fuku um þær
og opin ræsin réðu því að við gættum
vel að því hvar við gengum. En ég
sannaði fyrir sjálfri mér og vinum að
einangrun Timbúktú er ekki söm og
áður með því að senda tölvuskeyti
heim úr netkaffihúsi í borginni.
Að loknum friðsælum degi í útjaðri
Sahara var kominn tími til brottfarar.
En við vorum í Timbúktú og ekkert
var eins auðvelt og það virtist vera við
fyrstu sýn. Stýrimaður bátsins sem
við höfðum bókað lét ekki sjá sig fyrr
en klukkan fjögur og þá var orðið aug-
ljóst að við myndum ekki geta lagt af
stað þann daginn. Til að bæta gráu of-
an á svart krafðist hann tvöfalt hærri
þóknunar en rætt hafði verið um og
þóttist þurfa að standa straum af
kostnaði við „aukaeldsneyti“.
Ég hafði heyrt þann söng áður. Að
vissu leyti skildi maður vel að hann
skyldi reyna að herja út dálítið auk-
reitis frá ríkum ferðamönnum. En við
höfðum ekki á okkur þá upphæð sem
hann fór núna fram á. Við þrefuðum
en maðurinn lét sig ekki, og því síður
var ég til í að láta undan. Það fór því
svo að við urðum að gefa upp á bátinn
öll okkar áform um rómantísku fljóta-
siglinguna frá Timbúktú.
Þá var að finna aðra leið aftur til
Mopti og eftir samningaviðræður við
hina og þessa í nokkrar klukkustundir
tókst okkur að finna ökumann jeppa
sem féllst á að keyra okkur þangað
fyrir hóflegt gjald morguninn eftir.
Tvö dekk sprungu á leiðinni en að lok-
um komumst við á leiðarenda og gát-
um státað af opinberum stimplum í
vegabréfunum sem staðfestu að við
hefðum vissulega haldið til „forboðnu
borgarinnar“.
Minjagripaleit
Það er ekki heiglum hent að prútta
við prangara í Vestur-Afríku. Þeir
finna um leið á sér hvort maður velk-
ist í vafa um verð hlutanna og ef mað-
ur er ekki á varðbergi er búið að leika
mann verr en hægt var að sjá fyrir.
Ég þóttist hafa þjálfað mig í þessu
sporti í Dakar og Timbúktú en þegar
ég var komin í Bobo-Dioulasso í Búrk-
ína Faso stóð ég frammi fyrir erfiðara
viðfangsefni en ég hafði áður fengist
við; að tryggja mér klæðskerasniðna
skyrtu fyrir manninn minn.
Kvöldið áður hafði ég farið til Bobo
frá Malí með rútu sem var sein fyrir –
eins og venjulega – en annars hafði
ekkert borið til tíðinda á leiðinni. Bobo
er næststærsta borg Búrkína Faso á
eftir höfuðborginni Ouagadougou
(borið fram Wagadúgú). Sagt er að í
Bobo séu menn rólegri í tíðinni en í
höfuðstaðnum. Ferðamenn hvíla sig
gjarnan þar í nokkra daga og safna
kröftum fyrir frekari afrek.
Eða þá að þeir reyna að kaupa
minjagripi og þvíumlíkt. Ég hóf leik-
Veggurinn Flestar byggingarnar í Bandiagara í útjaðri Dogon-héraðs eru
með ytra lagi úr leir eða sementi, sem þarf að gera í lok hins árlega regn-
tímabils. Stundum eru börnin í fötum, sem vestræn hjálparsamtök hafa gefið.
Auga fyrir smáatriðum Skraddari á markaðnum í
Bobo-Dioulasso saumar af alúð skæra, nýja afríska
skyrtu fyrir eiginmann minn, sem situr heima.
Í Ségou iðar strætisvagnastöðin af
lífi. Ég er komin þangað klukkan sjö
að morgni, kaupi bagettu með rist-
uðum banönum og nýgrilluðum kjöt-
strimlum, og mjaka mér svo að
miðasölunni til að kaupa farmiða
fyrir 5.500 CFA (730 krónur) aðra
leiðina til Sevaré, um 350 kílómetra í
burtu.
Þegar í rútuna er komið spjalla ég
við bílstjórann og samferðamennina.
Einn farþeginn býðst til að senda
manni mínum í Reykjavík 60 kam-
eldýr gegn því að ég verði um kyrrt
með honum. Ég þykist móðguð og
hann hækkar boðið upp í 80.
Annars er farkosturinn dæmi-
gerður. Framrúðan er sprungin hér
og þar og hægra megin er búið að
líma upp mynd í stærðinni A3 af
Amadou Toumani Touré, forseta
Malí, og ekki bætir það útsýni bíl-
stjórans. Úr hátölurum hljómar
vestur-afrísk popptónlist.
Góðlátlegt spjallið borgaði sig því
mér er boðið að sitja við ganginn í
miðri rútunni. Þar ku vera best að
vera ef eitthvað kemur upp á og sæt-
ið er einnig við eina af loftlúgunum
litlu sem er haldið opnið þannig að
dálítill andblær leikur um mann í
steikjandi hitanum.
Bjórflöskur og pokar fullir af lauk
fylla ganginn. Í sætinu hinum megin
gangsins muldrar maður í kaftan í
barm sér og handleikur bænafestina
sína. Veit hann eitthvað sem ég veit
ekki?
Ferðin til Sevaré, sem átti að hefj-
ast klukkan níu, hefst stundvíslega
tíu mínútur fyrir tíu. Við höldum
sem leið liggur austur á bóginn eftir
helsta þjóðveginum í Malí. Bílstjór-
inn þeytir flautuna af miklum krafti
þegar hann fer fram úr hægfara
sendibíl þar sem fólk situr uppi á
þaki eða kerru sem asni er spenntur
fyrir.
Í baksýnisspeglinum get ég vel
virt fyrir mér bílstjórann góða. Ég
sé þegar hann borar í nefið eða klór-
ar sér í eyrunum og þegar hann
geispar og nýr augun. Ég sé þegar
hann beygir sig eftir einhverju á
gólfinu eða þegar hann snýr sér við
til að tala við félaga sína.
Við nemum staðar í flestum þorp-
anna á leiðinni. Yfirleitt eru þau smá
og ekkert að sjá þar nema mold-
arkofa og eina mosku. Konur og
börn flykkjast að rútunni og falbjóða
varning sinn; sólgleraugu, kúta með
óhreinu vatni, hnetur og deig-
klumpa löðrandi í feiti. Ég kaupi
nokkra slíka og gef strákhnokka
sem situr nærri mér tvo þeirra.
Hann brosir feimnislega og þiggur
þá með þökkum.
Svo höldum við ferðinni áfram.
Rykug flatneskjan virðist ná eins
langt og augað eygir hér eins og
annars staðar í Malí. Á stöku stað
ber fyrir augu gildvaxin baobab-tré
(sem nefnast apabrauðstré á
íslensku), risavaxnar mauraþúfur
sem eru á annan metra, kræklótta
runna og örmjóa stöngla á korn-
ökrum.
Ég finna svitann í taumum niður
bakið á mér.
Mohammed er starfsmaður rútu-
fyrirtækisins. Hann hafði fengið sér
far með okkur og klifrar með reglu-
legu millibili yfir pokana á gang-
inum til mín og spyr hvernig mér
líði. Er mér of heitt? Er ég orðin
þreytt?
Neibb. Allt er í þessu fína,
Mohammed. Ég nýt hvers augna-
bliks til hins ýtrasta.
Almenningssamgöngur og sjö stundir í Malí
Malí
Fólksfjöldi: 11,7 milljónir
Höfuðborg: Bamako
Opinber tunga: franska en margir tala bambara
Trúarbrögð: múhameðstrú (90%)
Lífslíkur við fæðingu: 49 ár
Þótt Timbúktú sé frægasta kennileiti Malí gera fæstir sér grein fyrir
því að borgin tilheyri því landlukta ríki. Í janúar ár hvert er Eyðimerk-
urhátíðin svokallaða haldin í vin í auðninni nálægt Timbúktú. Ástsælustu
tónlistarmenn Malí taka þátt í hátíðinni sem nýtur alþjóðahylli. Tónlist-
arlífið í Malí er víðþekkt og þeir sem hafa haldið nafni þess á lofti á þeim
vettvangi eru til dæmis Ali Farka Touré sem lést í fyrra, Salif Keita og
þau Amadou og Mariam Bagayogo sem eru bæði blind og hafa lengi leik-
ið saman.
Búrkína Faso
Fólksfjöldi: 13,9 milljónir
Höfuðborg: Ougadougou
Opinber tunga: franska en flestir mæla á einhver hinna mörgu afrísku mála sem fyr-
irfinnast í landinu
Trúarbrögð: múhameðstrú (50%), ýmis frumbyggjatrú (40%), kristni (10%)
„Búrkína Faso“ þýðir „land hinna heiðvirðu“. Frekar fáir ferðamenn
sækja það heim nema þeir séu á leið um fleiri lönd á þessum slóðum en
samt hefur það upp á margt að bjóða. Að sunnanverðu er landið gróð-
ursælt og þar eru margir afar fallegir fossar. Í norðri má hins vegar
finna fyrstu sandöldur Saharaeyðimerkurinnar og fá nasaþef af lífi far-
andsölumannanna sem ferðast um þá miklu auðn.
Vestur-Afríka


       

 



    
  
    


    
   

 
  


  
  

 



 
  
  
  





!

!








 "#
  



$ 
 %
&'





  
»Nú til dags getur
maður flogið til Tim-
búktú að morgni, haldið
í ferð um borgina og ná-
grenni á fjórhjóladrifn-
um jeppa með loftkæl-
ingu, sötrað te með
hirðingjum af ættbálki
Túarega eftir pöntun og
drifið sig aftur til Ba-
mako að kvöldi.
Fylgið mér Barou, leiðsögumaður minn í Dogon-héraði, vís-
ar veginn í síðdegissólinni. Hann er með hefðbundinn hatt
Dogona á höfði og þegar hann hreyfir höfuðið slæst kögrið
til og bægir frá flugum. Á undan hleypur burðarmaður með
bakpokann minn og vistir til ferðarinnar og er úr sjónmáli.