Morgunblaðið - 28.03.2007, Blaðsíða 18

DAGSKRÁIN á tónleikum Val-
gerðar Andrésdóttur píanóleikara
á þriðjudagskvöldið var sumpart
helguð tiltölulega nýrri og spenn-
andi tónlist. Ýmislegt var ákaflega
vel gert hjá henni, eins og Lit-
anían eftir Takemitsu, sem var
sérlega fallega leikin, þrungin inn-
hverfri mýkt og dulúð, alveg eins
og tónlistin átti að hljóma. Hins
vegar var sónatan eftir Franz
Mixa, sem hér heyrðist í fyrsta
sinn, engan veginn sannfærandi í
meðförum Valgerðar. Þetta er
glæsilegt, margbrotið verk þar
sem allt mögulegt á sér stað, en
hún komst aldrei á flug á tónleik-
unum. Síðasti kaflinn bar t.d. yf-
irskriftina agitato, sem þýðir að
tónlistin á að vera óróleg, en það
var ekki að heyra í yfirveguðum
leik Valgerðar. Þvert á móti gerð-
ist ekkert í túlkun hennar, það var
engin spenna, enginn kraftur.
Svipaða sögu er að segja um
Chaconne eftir Gubaidulinu, sem
var fremur loðmulluleg, þótt hún
væri vel leikin tæknilega séð. Og
Dante-sónata Liszts var óttalega
daufleg, auk þess sem sónötuna
eftir Mozart skorti nauðsynlegan
tærleika.
Valgerður er vissulega fær pí-
anóleikari, en hún má alveg leyfa
sér að taka áhættu þegar hún spil-
ar. Annars sofnar fólk bara, og
það er ekkert gaman.
Daufleg spilamennska
TÓNLIST
Salurinn í Kópavogi
Franz Mixa: Sónata; Takemitsu: Litany;
Gubaidulina: Chaconne; Mozart: Sónata
KV 576 í D-dúr; Liszt: Dante-sónatan. Val-
gerður Andrésdóttir lék á píanó. Þriðju-
dagur 20. mars.
Píanótónleikar

Jónas Sen
ÞAÐ var magnað fyrir aðdáendur
Lesters Youngs að fá að hlusta á
Hauk Gröndal-kvartettinn leika lög
af efnisskrá Lesters heitins heilt
kvöld.
Það kom varla á óvart að Lester-
ópusinn fá Basie-tímanum; Lesters
Leaps In, væri blásinn í upphafi tón-
leika. Aftur á móti var lýríkin í
You’re Driving Me Crasy og sveiflu-
krafturinn í After You’ve Gone kær-
kominn. Svo var ballaða: These Fo-
olish Things.
Haukur blés í tenór þetta kvöld og
var með ótrúlega magnaðan tón í
ætt við nýklassíkistana: Scott Ha-
milton og Henry Allen. Hann er þó
þekktari fyrir altóblástur sinn og
klarínettuna í gyðingatónlist. Ef ég
mætti eiga augnabliksósk væri hún
sú að Haukur sneri sér að klarínett-
inu og héldi tónleika byggða á tónlist
Jimmy Giuffres. Hvað um það!
Hvert ljúflingslagið rak annað og
þrátt fyrir að spuninn nálgaðist snilli
Lesters var Haukur oft glettilega
skemmtilegar. Ásgeir átti hvern
sólóinn öðrum betri – en því miður
alla af boppættinni. Þorleifur Jóns-
son kom oft á óvart með göngubass-
anum en Qvik var heldur sveiflu-
hamlaður þetta kvöld.
Gröndal á
slóðum Lesters
Tónlist
Múlinn á DÓMÓ
Fimmtudaginn 22.3. 2007.
Kvartett Hauks Gröndals

Vernharður Linnet
Ljósmynd/Hallur Karlsson
Haukur Gröndal „Ótrúlega magn-
aður tónn,“ segir gagnrýnandinn.
SLAVNESKIR tónalitir flögruðu um
loft á fimmtudag. Fyrst í innblásnum
fantasíuforleik Tsjækovskíjs um
frægasta ástarharmleik heims-
bókmennta, einverju bezt samda
hljómsveitarverki rússneska snill-
ingsins. Þrátt fyrir loðinn tréblástur
og styrkrænt viðskila stef í „brotn-
um“ rithætti höfundar (þar verður að
kunna á lélegan sal!) kom ungi finnski
stjórnandinn flestu vel fyrir horn. Sif
Tulinius lék síðan snarpan og glans-
mikinn einleik í Offertorium, litríkum
en varla jafneftirminnilegum fiðlu-
konsert Gubaidulinu þar sem tilvitn-
anir í konungsstef Tónafórnar Bachs
héldu efninu saman.
SÍ var þá komin í form, og leik-
gleðin kastaði tólfum í meitlaðri or-
kestrunarorgíu Prokofjevs úr Ball-
ettsvítunum um fyrrnefnt leikrit
Shakespeares. Komst túlkunin á
gæsahúðarstig þegar í upphafi með
mögnuðum andstæðum, og restin var
eftir því.
Magnaðar andstæður
TÓNLIST
Háskólabíó
Tsjækovskíj: Rómeó og Júlía. Gubaidul-
ina: Fiðlukonsert. Prokofjev: Þættir úr
1.–2. svítu R&J. Sif Tulinius fiðla; Sinfón-
íuhljómsveit Íslands. Stj.: Pietari Ink-
inen. Fimmtudaginn 22. marz kl. 19:30.
Sinfóníutónleikar
Ríkarður Ö. Pálsson
SÚ VAR tíðin að listamenn sköpuðu eingöngu list guði
til dýrðar. Með tímanum tóku heimspekilegir og sam-
félagslegir þættir að spila æ meiri rullu. Samt gengu
menn lengi að því sem vísu að myndlist væri ann-
aðhvort smíðisgripir eða myndir. Myndlistin er nú búin
að sprengja utan af sér öll hlutlæg mörk og algengt er
að listamenn skapi aðstæður og/eða innsetningar sem
kunna að leiða til upplifunar á list.
Í Gallerí Boxi tekur Hlynur Hallsson myndlist-
armaður þessa þætti fyrir á sýningu sem ber heitið
Ljós-Licht-Light. Fyrst ber að nefna texta sem lista-
maðurinn skrifar á vegginn á íslensku, þýsku og ensku;
„Það er ljós“, og blasir við manni um leið og maður
gengur inn í salinn. Þar fyrir framan eru fjórir heima-
tilbúnir bekkir sem gestir geta tyllt sér á og gluggað í
sýningarskrár og blöð eða spjallað sín á milli. Bekkirnir
eru gerðir úr frauðplasti og gæruskinn liggja yfir sæt-
unum til aukinna þæginda og máski skreytingar. Inni í
sjálfu boxinu stendur svo fimmti bekkurinn einsamall.
Munurinn á bekkjunum fimm er í sjálfu sér enginn
nema að þeir eru settir inn í ólíkar aðstæður. Fjórir
hafa hversdagslegt notagildi en sá fimmti er sýndur
sem smíðisgripur og fær á sig háleitan blæ á bak við
gler í lokuðu rými. Og svei mér þá ef hann minnir ekki
á hvítpússaðan skúlptúr eftir James Lee Byars. Mínus
skinnið að sjálfsögðu. En frauðið og skinnið skapa vissa
spennu sín á milli sem manngert og náttúrulegt ein-
angrunarefni.
Textinn er hluti af aðstæðunum og þjónar bekkj-
unum hvort sem þeir eru settir fram til nytja eða sem
smíðisgripir. Hann hefur trúarlega tilvísun, en ljós er jú
það fyrsta í sköpunarverki guðs samkvæmt gamla
testamentinu, og kann textinn þar með að vísa til þess
að list sé í eðli sínu guði til dýrðar. En hann getur allt
eins vísað til flúrperanna sem lýsa listaverkið eða til
hugmyndar sem hefur kviknað og orðið að myndlist-
arsýningu. Fyrir þá sem sitja á bekkjunum er ekki
ósennilegt að textinn kveiki einhverja umræðu eða
vangaveltur í samhengi við sýninguna.
Hlynur er listamaður sem gengur jafnan hreint til
verks og er laus við tilgerð. Með sýningunni Ljós-
Licht-Light stígur hann örfínan línudans á milli upp-
hafningar og afhelgunar sem gengur fyllilega upp þar
sem listamaðurinn stýrir aldrei athygli manns á einn
veg. Heldur gefur hann ólík „leiðarljós“ og ruglar um
leið dálítið í manni. En þegar maður gefur þessum ólíku
leiðarljósum gaum ná þau saman í heilsteypta mynd,
vekja upp spurningar og upplifun á list.
Línudans
MYNDLIST
Gallerí BOX
Opið fimmtudaga og laugardaga frá kl. 14–17 eða eftir sam-
komulagi. Sýningu lauk 25. mars. Aðgangur ókeypis.
Hlynur Hallsson
Hlynur Hallsson Gengur hreint og hrátt til verks.
Jón B.K. Ransu
Hefur bókmenntaneysla ekkibreyst talsvert á und-anförnum árum? Hefur
lesturinn ekki breyst? Hefur um-
gengni við bækur ekki breyst? Hef-
ur umhverfi bóka ekki breyst?
Fyrir tveimur vikum var sagt frá
niðurstöðum könnunar í breska
dagblaðinu Guardian sem sýna að
fólk kaupir sér miklu fleiri bækur en
það kemst yfir að lesa. Sumum bók-
um er jafnvel hættara við að standa
ólesnar uppi í hillum hjá fólki en
aðrar. Og það voru ekki neinar smá-
bækur sem hljóta oftast þau örlög.
Efstar á listanum voru Vernon God
Little eftir DBC Pierre, Harry Pot-
ter og eldbikarinn eftir JK Rowling
og Ódysseifur eftir James Joyce.
Meðal annarra höfunda ofarlega á
listanum voru Salman Rushdie og
Dostojevskí.
Tveimur dögum eftir að fréttin
birtist í Guardian játaði Víkverji að
hann væri einn af þeim sem keyptu
bækur til þess eins að hafa þær uppi
í skáp. Hann sagðist ekki lesa nema
30% af bókunum sem hann keypti.
Sjálfur get ég viðurkennt að lesa
ekki allar bækur sem ég kaupi. Ég
held þó að nýtingin sé meiri en 30%!




Þetta er nokkur breyting frá þvísem áður var. Undirritaður las
yfirleitt allar bækur sem hann
keypti. Eða: Hann keypti bara þær
bækur sem hann ætlaði að lesa.
Hluti ástæðunnar er sú að hann
átti litla peninga þegar hann var
yngri, til dæmis á námsárunum.
Meginástæðan er þó sennilega sú að
hann fer nú oftar í bókabúðir en áð-
ur. Bókabúðir eru einfaldlega
skemmtilegri staðir en þær voru.
Það eru fleiri bækur í þeim. Það er
líka hægt að fá kaffi í þeim. Og kök-
ur. Það er eiginlega upplifun að fara
í bókabúð. Að minnsta kosti allt
öðruvísi upplifun en það var. Stund-
um fer maður í bókabúð bara til þess
að fá sér kaffi en kemur út hlaðinn
bókum.
Og auðvitað hefur aðgengi að
bókum líka aukist með tilkomu net-
bókabúða.
Veröld bókarinnar er allt önnur
en hún var.




En hefur lesturinn ekki líkabreyst?
Lesendur hafa allt frá upphafi
prentsins verið aldir upp við línu-
legan lestur. Sjálfur er ég alinn upp
við það að byrja á upphafi bókar og
enda á öftustu síðunni. Og lengi var
það markmið og reyndar sjálfsögð
krafa að klára allar bækur sem mað-
ur byrjaði á. Það var eiginlega
kappsmál.
En síðan kom Netið til sögunnar.
Þar er textinn ekki línulegur. Á net-
inu er ekkert upphaf, engin miðja
og enginn endir. Maður hoppar ein-
faldlega frá einni síðu til annarrar.
Úr verður manns eiginn stiklutexti.
Manns eigin slóð.
Og sjálfur hef ég staðið mig að því
að lesa bækur með sama hætti. Byrj-
unin er ekki lengur heilög. Endirinn
ekki heldur. Maður bara opnar ein-
hvers staðar og byrjar að skanna,
renna yfir eina og eina síðu, einn og
einn kafla. Á endanum hefur allur
textinn hugsanlega verið lesinn. Og
sumar bækur ákveður maður að
lesa frá upphafi til enda eftir skönn-
un. Það eru helst skáldverk.




Þetta bendir hugsanlega til þessað kenningar fræðimanna frá
miðri síðustu öld um að lesandinn
taki meiri þátt í merkingarsköpun
textans en menn héldu hafi ræst
með áþreifanlegri hætti en búist var
við.
Virðing fyrir texta hefur líka
minnkað á sama tíma. Um það
fjallaði Jón Karl Helgason í viðtali
hér í Morgunblaðinu sl. fimmtudag.
Hann sagði að endurvinnsla á text-
um væri mun meiri en við gerðum
okkur almennt grein fyrir. Slík end-
urvinnsla væri ekki ný af nálinni
eins og bókmenntir fyrri alda væru
gott dæmi um en Netið hefði hins
vegar fjölgað tækifærum til að nota
annarra manna texta. Og líklega
hefði það einnig aukið ritstuld.
Fagurfræðileg viðhorf hafa líka
breyst. Í tvö hundruð ár hafa höf-
undar verið krafðir um frumleika í
verkum sínum. Nú felst frumleikinn
miklu frekar í því hvernig við lesum
og þá er ekki aðeins átt við mismun-
andi túlkun á textanum. Sem dæmi
má nefna að kanadíski miðla-
sérfræðingurinn Marshall McLuhan
byrjaði ávallt á blaðsíðu 69 í hverri
bók. Ef hún vakti athygli hans skoð-
aði hann næstu blaðsíður á undan og
eftir og renndi síðan yfir efnis-
yfirlitið. Ef hann hafði þá ekki fund-
ið neitt frekar sem vakti áhuga hans
lagði hann bókina frá sér. Að öðrum
kosti hélt hann áfram að blaða í bók-
inni og las þá hægri síður hennar og
þó aðeins hægri helming þeirra en
með þeim hætti kvaðst hann geta
náð megininntaki verksins, bækur
væru enda iðulega of orðmargar.
Lesendur geta verið listamenn.
Það er jafnklárt og að listamenn eru
umfram allt lesendur nú um stundir.
Lesendur geta
verið listamenn
» Bókabúðir eru ein-faldlega skemmti-
legri staðir en þær voru.
Það eru fleiri bækur í
þeim. Það er líka hægt
að fá kaffi í þeim. Og
kökur. Það er eiginlega
upplifun að fara í bóka-
búð. Að minnsta kosti
allt öðruvísi upplifun en
það var.
Morgunblaðið/Sverrir
Í bókabúð til að lesa Stundum fer maður í bókabúð bara til þess að fá sér
kaffi en kemur út hlaðinn bókum.
throstur@mbl.is
AF LISTUM
Þröstur Helgason
18 MIÐVIKUDAGUR 28. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING