Morgunblaðið - 09.05.2007, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 9. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
F
ramtíð Reykjavík-
urflugvallar er mál sem
eingöngu varðar borg-
ina sjálfa, íbúa hennar
og yfirvöld. Það er á
valdi þessara aðila að taka ákvörðun
um að fjarlægja völlinn úr Vatns-
mýrinni. Það er meira að segja líka á
valdi þessara aðila að taka ákvörðun
um að setja völlinn niður að mestu í
landi annars sveitarfélags, Mosfells-
bæjar, uppi á Hólmsheiði.
Borgin hefur með öðrum orðum
rétt til að losa sig við vandamálið og
leggja það á herðar annarra.
Einhvern veginn svona er í raun
og veru málflutningur undarlegra
samtaka sem kenna sig við betri
byggð og snúast um það eitt að fjar-
lægja flugvélar og annað fuglalíf úr
Vatnsmýrinni og setja þar í staðinn
mikið af húsum með tilheyrandi um-
ferðarþunga og mengun.
Á þessu öllu saman á að græða svo
og svo mikið. Talsmaður ofan-
greindra samtaka sagði í ein-
hverjum fjölmiðli á laugardaginn
eitthvað á þá leið að nýbirt skýrsla
um framtíðarkosti vallarins sýndi að
ekki mætti bíða eitt andartak með að
fjarlægja hann og fara með upp á
einhverja af nærliggjandi heiðum.
Að vísu benti nýgerð Capacent-
Gallup könnun til að yfirgnæfandi
mikill meirihluti landsmanna vilji
hafa völlinn í Vatnsmýrinni. Þegar
sú könnun var gerð höfðu þegar bor-
ist fregnir af helstu niðurstöðum
rannsóknarhópsins, þannig að gera
verður ráð fyrir að þátttakendur í
könnuninni hafi haft vitneskju um
hvað það myndi græðast mikið á því
að fjarlægja völlinn og reisa í stað-
inn hús í Vatnsmýrinni, með allri
þeirra bílaumferð sem slíku til-
heyrir.
Ég hef mikinn áhuga á að flugvöll-
urinn verði áfram í Vatnsmýrinni.
Fyrir því eru margar ástæður, en
hér og nú ætla ég að láta duga að
nefna þá, að mig hryllir við því að
mýrin verði troðfyllt af íbúðarhúsum
með allri umferðinni sem því myndi
fylgja.
(Var nokkuð í skýrslunni tekið
með í reikninginn hversu mikið
mengun í miðborginni myndi aukast
af völdum aukinnar umferðar, eða
reiknað með að ómengandi almenn-
ingssamgöngukerfi, eins og til dæm-
is rafknúnar jarðlestir, yrði reist í
tengslum við nýja byggð í Vatns-
mýrinni?)
Af hverju liggur svona mikið á að
græða á Vatnsmýrinni peninga? Er
ekki mikils um vert að hafa stórt, op-
ið svæði í borginni? Hvers vegna
ætli yfirvöld í New York hafi ekki
fyrir löngu rutt Central Park og
byggt þar háhýsi? Ætli sé til dýrara
ónotað byggingarland í heiminum en
það sem þar liggur?
Það verður að segjast eins og er,
að þau rök fyrir brottflutningi
Reykjavíkurflugvallar að landið
undir honum sé svo verðmætt bygg-
ingarland eru einhver þau haldlaus-
ustu sem heyrst hafa í nokkru máli.
Gagnrökin eru auk þess óteljandi,
auk þeirra sem nefnd eru hér að of-
an að byggð í mýrinni myndi valda
aukinni mengun í miðborginni, sem
nú þegar er orðin mengaðri en við-
unandi getur talist.
Sturla Böðvarsson samgöngu-
ráðherra skrifaði ágæta grein í
Morgunblaðið á laugardaginn þar
sem hann nefndi meðal annars að
flugvallarmálið er ekki eingöngu
spurning um að borgarsjóður fitni
svo og svo mikið, heldur er þetta
einnig (og ég myndi bæta við, fyrst
og fremst) réttlætismál. En ég ætla
að reyna að forðast að fara út í það
hér og nú, heldur horfa einungis á
málið frá sjónarhorni höfuðborg-
arbúans.
Þetta sem ég nefndi hér að ofan
um Central Park í New York hefur
verið mér hugleikið lengi, og væri
gaman að sjá útskýringar á því
hvers vegna borgaryfirvöld þar hafa
ekki byggt á svæðinu í stað þess að
láta það liggja ónotað og vera þar að
auki kjörlendi glæpamanna.
Einnig hef ég hugleitt hvers
vegna yfirvöld í borgum eins og
London og París hafa ekki þegar
fært lestastöðvar út fyrir borg-
armörkin í stað þess að láta þær
sitja á verðmætu byggingarlandi
inni í borgunum.
En hættum nú að hugsa um hvað
fólk er að gera í útlöndum. Hvað
varðar okkur um langa reynslu ann-
arra? Við ráðum okkur sjálf.
Vatnsmýrarvöllurinn er eitt
helsta einkenni Reykjavíkur, ásamt
húsunum sem brunnu við Lækj-
artorg um daginn, Hallgríms-
kirkjuturni, Bernhöftstorfunni,
Perlunni og svo mætti lengi telja.
Völlurinn er einfaldlega hluti af
sjálfsmynd Reykjavíkur og þannig í
raun menningarverðmæti sem halda
þarf í rétt eins og götumyndina á
horni Austurstrætis og Lækjargötu.
Eða eru hús merkilegri manna-
verk en samgöngumannvirki? Eru
hús mikilvægari þáttur í umhverfi
mannsins en flugvélar? Ég hef satt
að segja aldrei heyrt rök fyrir því, en
það er nú kannski af því að ég er
ekki arkitekt, og á þar af leiðandi
engra hagsmuna að gæta að byggð
verði hús. Aftur á móti nota ég flug-
vélar mikið, sem og Vatnsmýrarvöll-
inn, og á þar hagsmuna að gæta.
Kannski heldur einhver að mér sé
ekki alvara þegar ég segi að Vatns-
mýrarvöllur sé menningarverðmæti
og hluti af borgarmyndinni. En mér
er fúlasta. Manngert umhverfi er
ekki eingöngu hús. Borg er ekki
bara hús. Borg er líka götur, gang-
stéttir og garðar. Við þetta má bæta
að borg er líka bílar, hvort sem
manni líkar betur eða verr. Og sam-
göngumannvirki og samgöngutæki,
eins og til dæmis lestarstöðvar og
lestar. Og flugvellir og flugvélar.
Reyndar finnst mér fullmikið af
bílum í borginni minni, ekki síst í
miðborginni og Vesturbænum, og ég
skil ekki hvers vegna menn vilja
stuðla að fjölgun bíla á þessu svæði
með því að reisa byggð í Vatnsmýr-
inni. Geta samtökin um betri byggð
útskýrt það fyrir mér?
Borg
er ekki
bara hús
»Er ekki mikils um vert að hafa stórt, opið svæðií borginni? Hvers vegna ætli yfirvöld í New
York hafi ekki fyrir löngu rutt Central Park og
byggt þar háhýsi? Ætli sé til dýrara ónotað bygg-
ingarland í heiminum en það sem þar liggur?
BLOGG: kga.blog.is
VIÐHORF
Kristján G. Arngrímsson
kga@mbl.is
Það hefur vakið furðu mína og
hneykslan hvernig sumir fjöl-
miðlar hafa matreitt umfjöllunina
um veitingu ríkisborgararéttar til
ungrar stúlku frá Guatemala.
Kastljós reið á vaðið með svo
dæmalausum hætti að ekki varð
annað séð en ætti að svipta um-
hverfisráðherra, verð-
andi tengdamóður
stúlkunnar, ærunni í
beinni útsendingu.
Ýmsir hafa svo
bætt í og nú síðast
DV (7. maí) með sjö
uppsláttum og frétt-
um, á forsíðu, bak-
síðu, nánast heilli
opnu inni í blaðinu og
tveimur „Sand-
kornum“ á leið-
araopnu af málinu á
einum degi (7. maí) í
alkunnum stíl ofsókn-
arblaðamennsku. Er
mér til efs að íslenskur fjölmiðill,
sem segist óháður og frjáls, hafi
gengið jafn langt í hlutdrægni ör-
fáum dögum fyrir kosningar. Þar
við bætast þrjár áberandi nei-
kvæðar fréttir í sama blaði um
Framsókn. Að öðru leyti eru í
blaðinu lítið annað en íþróttafrétt-
ir – fimm dögum fyrir kosningar.
Það er blindur maður sem sér
ekki að hér er skipulögð aðför að
Framsókn.
Fréttamenn hlæja gjarnan að
slíkum staðhæfingum. Þeir eru
vissulega eins misjafnir og þeir
eru margir en oft finnst mér sem
engin stétt í landinu sé eins við-
kvæm fyrir gagnrýni og einmitt
fréttamenn og eigi afskaplega erf-
itt með að viðurkenna mistök sín.
Látið er í veðri vaka að ráð-
herrann hafi misbeitt valdi sínu og
störf allsherjarnefndar eru gerð
tortryggileg og gert lítið úr því
fólki sem þar situr, það sagt ljúga
og að það hafi misbeitt valdi sínu
til að þóknast umræddum ráð-
herra.
Hér er auðvitað fyrst og fremst
vegið að ráðherranum, Jónínu
Bjartmarz.
En það er um leið vegið að
starfsheiðri allsherjarnefndar og
þeim nefndarmönnum sem um mál
þetta fjölluðu þar. En eins og svo
oft í fjölmiðlum er það Framsókn-
arflokkurinn sem er gerður að
blóraböggli.
Umhverfisráðherra
tók engan þátt í af-
greiðslu málsins,
gætti þess vandlega.
Hún leiðbeindi
vissulega tengdadótt-
ur sinni um þennan
lagalega möguleika,
eins og hún hefur
upplýst. Er það virki-
lega glæpur? Hver
leiðbeinir ekki fjöl-
skyldu sinni? Það er
auðvitað út í hött að
það sé orðin máls-
ástæða í þessu máli.
Fram hefur komið að formaður
allsherjarnefndar, þingmaður
Samfylkingar og varaformaður
allsherjarnefndar hafi ekki vitað
um tengsl ráðherrans og um-
ræddrar stúlka. Af hverju er þeim
ekki trúað? Sjálfri finnst mér
þetta fólk allt trúverðugt og
Bjarni Benediktsson, formaður
nefndarinnar, fór rækilega yfir
málið í Kastljósþætti og hrakti
hverja ásökunina á fætur annarri,
lið fyrir lið.
Þá hefur verið látið að því liggja
að þetta mál sé einstakt í sinni röð
og önnur eins afgreiðsla hafi aldr-
ei þekkst. Sú fullyrðing hefur ver-
ið hrakin með upplýsingum frá
allsherjarnefnd um fjölda veitinga
ríkisborgararéttar.
Fram kemur að 30 einstaklingar
hafa fengið ríkisborgararétt eftir
dvöl hér á landi skemur en eitt ár
og 144 einstaklingar fengið rík-
isborgararétt á kjörtímabilinu sem
ekki uppfylla lögbundin skilyrði,
en dvalartími er eitt af skilyrð-
unum. Þá hafa Útlendingastofnun
og dómsmálaráðuneytið upplýst að
það sé ekkert einsdæmi að af-
greiðsla taki þennan tíma. Alþingi
hefur með lögum veitt ein-
staklingum ríkisborgararétt tvisv-
ar á ári. Umsóknir sem seint koma
fram liggja einfaldlega skemur en
þær sem fyrr eru á ferðinni.
Blaðamenn eiga vissulega að
spyrja spurninga og leita mál-
efnalegra svara við þeim. Stað-
reyndir skipta öllu máli og þeirra
bera að afla áður en „frétt“ er sett
í loftið og dómur er kveðinn upp
af fjölmiðlum. Í þessu máli finnst
mér mjög margir þeirra hafa
brugðist þeim skyldum sínum.
Vald fjölmiðla, ekki síður en
annarra, er vandmeðfarið. Per-
sónuleg málefni eru í eðli sínu við-
kvæm og standa ber vörð um frið-
helgi einkalífsins. Í þessu tiltekna
máli var aflað trúnaðargagna, um
persónulega hagi einstaklings og
þeim gögnum veifað framan í
landsmenn. Sá aðili sem lak þeim
gögnum gerðist brotlegur við lög.
Líkja má þessu við að skatt-
skýrsla manns sé tekin út úr kerf-
inu og henni veifað framan í lands-
menn. Þetta er ótrúlegur
málflutningur, þar sem brotið er á
mannréttindum viðkomandi ein-
staklings, í því skyni eða þeim til-
gangi að koma höggi á umhverf-
isráðherra og
Framsóknarflokkinn.
Makalaus aðför að
umhverfisráðherra
Guðrún Helga Brynleifsdóttir
skrifar um veitingu ríkisborg-
araréttar til ungrar stúlku frá
Guatemala
» Í þessu tiltekna málivar aflað trún-
aðargagna, um persónu-
lega hagi einstaklings
og þeim gögnum veifað
framan í landsmenn
Guðrún Helga
Brynleifsdóttir
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Þegar fulltrúalýðræðið var fundið
upp, fyrir ekki svo löngu síðan, voru
aðstæður allt aðrar en nú. Í þá daga
var það einungis á færi
örfárra manna að öðlast
næga menntun og
þekkingu til þess að
geta haft skoðanir á og
tekið ákvarðanir um
það hvernig þjóðfélag
væri best að byggja
upp. Þess vegna var
það fullkomin lausn að
ómenntaður lýðurinn
gæti valið sér menntaða
fulltrúa til þess að sjá
um alla ákvarðanatöku.
Í dag er öldin önnur.
Við sem tilheyrum
lýðnum erum alls ekk-
ert ómenntuð og vitlaus lengur. Ís-
lenska þjóðin er á meðal menntuð-
ustu þjóða heims. Í nútímasamfélagi
höfum við öll aðgang að sömu upplýs-
ingunum og getum aflað okkur allrar
þeirrar vitneskju sem við þurfum.
Mikil umræða hefur verið um það á
meðal íslenskra og erlendra fræði-
manna, að fulltrúalýðræðið sé að
renna sitt skeið á enda. Það eru til
aðrar útgáfur af lýðræði sem eru lík-
ari því lýðræði sem kom fyrst til sög-
unnar í Grikklandi til forna. Þar
þýddi lýðræði einfaldlega það að lýð-
urinn sjálfur færi með völdin. Á síð-
ustu áratugum hafa komið fram nýjar
hugmyndir um lýðræði, hugmyndir
um svokallað rökræðulýðræði. Þar er
gert ráð fyrir mun meiri þátttöku al-
mennings í ákvarðanatöku heldur en
í hinu hefðbundna fulltrúalýðræði.
Slíkt rökræðu-og íbúalýðræði hefur
verið reynt í löndum eins og Sviss þar
sem það hefur gefið
mjög góða raun.
Helsta vandkvæði
sem kenningar um opn-
ara rökræðulýðræði
hafa þurft að kljást við
er hvernig það sé mögu-
legt í milljónasam-
félögum að koma skoð-
unum allra íbúanna á
framfæri. Þetta er
vandamál sem við Ís-
lendingar þurfum ekki
að hafa áhyggjur af.
Heildarfjöldi Íslendinga
er á við frekar smáa
borg í öðrum Evr-
ópulöndum.
Það er lítið því til fyrirstöðu að taka
upp mun opnara lýðræði hér á Ís-
landi. Því ekki að kanna þann mögu-
leika ítarlega áður en honum er hafn-
að?
Það er leiðinlegt að þær raddir
skuli heyrast að almenningur sé ekki
nógu hæfur til þess að taka afstöðu í
stórum og flóknum málum. Þetta við-
horf ber ekki vott um mikla virðingu
fyrir vitsmunum almennings.
Það eina sem þarf til þess að geta
tekið afstöðu til stórra og flókinna
mála er vilji til að fræðast og kynna
sér mismunandi hliðar málsins. Það
gerðu Hafnfirðingar af miklum áhuga
í allan vetur, lifandi umræða fór af
stað í samfélaginu þar sem allar radd-
ir fengu að heyrast. Það skiptir fólk
e.t.v. meira máli að kynna sér stór og
flókin mál til hlítar þegar það veit að
það getur haft áhrif á ákvarðanatök-
una. Ef því er sagt að það sé búið að
taka ákvörðunina og ekki orð um það
meir, þá skiptir það engu máli hvaða
afstöðu það tekur. Af hverju þá að
leggja það á sig að kynna sér málið?
Ættum við ekki frekar að hvetja
fólkið í landinu til þess að hafa skoð-
anir frekar en að letja það?
Samtökin Sól á Suðurnesjum efna
til umræðufundar um lýðræði og rök-
ræðu í safnaðarheimilinu Sæborgu í
Garði á miðvikudagskvöld kl. 20. Þar
gefst okkur gott tækifæri til þess að
setjast niður og fræðast um hvaða
möguleika við höfum á því að taka
aukinn þátt í lýðræðinu í framtíðinni.
Samtökin hvetja alla Suðurnesja-
menn og aðra sem vilja taka þátt í
opnum umræðum um lýðræðismál til
að mæta. Nánari upplýsingar á sa-
sudurnesjum.blog.is
Hvert viljum við
stefna í lýðræðismálum?
Ekkert er því til fyrirstöðu að
taka upp opnara lýðræði hér-
lendis segir Guðbjörg Rannveig
Jóhannesdóttir
»Mikið hefur breystsíðan fulltrúa-
lýðræðið var fundið upp,
er kominn tími fyrir
opnara lýðræði?
Guðbjörg Rannveig Jó-
hannesdóttir
Höfundur er M.A. í heimspeki og tals-
kona samtakanna Sól á Suðurnesjum.