Morgunblaðið - 15.05.2007, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. MAÍ 2007 23
okknum
jórn-
a sínum.
, formað-
st þá ekki
rflokkum
num í
ftur 1995
nn kaus
msókn-
tjórnin
avíð
tæð-
Baldvin
i tekið
m sem
Sjálf-
u því frá
og vegna
alda sam-
rir hendi
skorti
t traust
na. Það
f sam-
hugi á
g traust
r líkleg-
yðja
ær að sá
als að
ðu minni-
Fram-
tastjórn-
num
afa slíkar
stjórnir verið afar fáar. Alþýðu-
flokkurinn studdi að vísu stjórn
Framsóknarflokks, sem sat að
völdum 1927-1930, án þess að taka
sæti í ríkisstjórninni. Síðan hafa
verið myndaðar minnihlutastjórnir
sem störfuðu í skamman tíma til að
ljúka tilteknum verkefnum.
Helgi Skúli sagði að slíkt fyr-
irkomulag væri háð því að tiltekinn
flokk langaði ekki í stjórn, heldur
væri hann tilbúinn til að semja um
tiltekin mál án þess að fá ráðherra-
stóla. Árið 1978 hefði Framsókn-
arflokkurinn fengið fyrirspurn um
hvort hann væri tilbúinn til að
styðja minnihlutastjórn Alþýðu-
flokks og Alþýðubandalags. Hann
hafnaði því en fór síðan í stjórn með
þeim og fékk meira að segja for-
sætisráðherraembættið.
„Ef það hefði einhvern tímann
verið ástæða fyrir flokk að veita
stuðning frekar en aðild þá hefði
það verið eftir kosningarnar 1978.
Framsóknarflokkurinn mat þetta
svona, að ráðherrastólarnir væru
þess virði og flokkurinn ætti ekki
að standa að stjórnarmyndun upp á
önnur skipti. Það hafa allir flokkar
hugsað þetta eins.“
Við stjórnarmyndunina 1978
gerðist það einnig að Benedikt
Gröndal, formaður Alþýðuflokks-
ins, fékk tilboð frá Geir Hallgríms-
syni, formanni Sjálfstæðisflokks-
ins, um að endurnýja
Viðreisnarsamstarf í ríkisstjórn
undir forsæti Benedikts. Benedikt
hafnaði þessu og samkvæmt heim-
ildum Morgunblaðsins bar hann
þetta tilboð frá Geir ekki einu sinni
undir þingflokk Alþýðuflokksins.
Benedikt var mjög andvígur
slíku samstarfi. Hann fékk aftur
tækifæri til að mynda slíka stjórn
eftir kosningarnar 1979. Þá var al-
varleg stjórnarkreppa í landinu.
Þegar þing kom saman hafði náðst
samkomulag milli Framsókn-
arflokks og Alþýðubandalags um
kosningu í efri deild, en þingið
starfaði þá í tveimur þingdeildum.
Þetta samkomulag tryggði flokk-
unum 10 þingmenn af 20 í deildinni.
Þetta hefði girt fyrir möguleikann
á Viðreisnarstjórn. Innan þing-
flokks Alþýðuflokksins voru uppi
raddir um að bjóða fram sameig-
inlega lista til efri deildar til halda í
það minnsta þeim möguleika opn-
um að mynda Viðreisnarstjórn ef
ekki næðist samkomulag um aðra
kosti. Benedikt Gröndal beitti sér
hins vegar gegn því að Alþýðu-
flokkurinn og Sjálfstæðisflokk-
urinn hefðu samstarf um kosningu í
efri deild, enda var hann algerlega
andvígur því að endurvekja slíka
stjórn. Þessi afstaða Benedikts
sýnir vel að því fer fjarri að kosn-
ingaúrslit ráði því hvers konar
stjórn er mynduð. Afstaða forystu-
manna skiptir einnig miklu máli.
Frjálslyndir tilbúnir til að
styrkja stjórnarmeirihlutann?
Guðjón Arnar Kristjánsson, for-
maður Frjálslynda flokksins, sagði
í umræðum í sjónvarpi eftir að úr-
slitin lágu fyrir að sá möguleiki
væri fyrir hendi að núverandi
stjórnarflokkar styrktu meirihlut-
ann með því að Frjálslyndi flokk-
urinn kæmi í ríkisstjórnina.
Helgi Skúli sagði, að slík stað
væri ekki óþekkt og rifjar upp að
ríkisstjórnin sem mynduð var 1988
undir forsæti Steingríms Her-
mannssonar hefði lagt af stað með
eins þingmanns meirihluta og
stuðning frá Stefáni Valgeirssyni.
Borgaraflokkurinn hafði náð kjöri
eftir kosningarnar 1987 en sam-
staða innan hans var ekki nægileg
og svo fór að hluti flokksins gekk til
liðs við ríkisstjórnina.
Helgi Skúli sagði að Borg-
araflokkurinn og Frjálslyndi flokk-
urinn hefðu báðir orðið til eftir
klofning í Sjálfstæðisflokknum. Í
þingflokki Frjálslynda flokksins
væru þar að auki menn sem kæmu
úr mjög ólíkum áttum (Kristinn H.
Gunnarsson frá vinstri og Jón
Magnússon og Guðjón Arnar frá
hægri) og því hlyti að reyna mjög á
samstöðu í flokknum ef gerð yrði
tilraun til að koma á slíku sam-
starfi.
Það hefur áður gerst að for-
menn flokka nái ekki kjöri
Jón Sigurðsson, formaður Fram-
sóknarflokksins, náði ekki kjöri á
Alþingi í kosningunum á laugardag.
Slík staða er ekki einsdæmi. Geir
Hallgrímsson, formaður Sjálfstæð-
isflokksins, náði ekki kjöri á Al-
þingi 1983 og Ólafur Ragnar
Grímsson var kjörinn formaður Al-
þýðubandalagsins 1987 en náði
ekki kjöri í kosningunum sem fram
fóru það ár. Bæði Geir og Ólafur
Ragnar urðu ráðherrar í rík-
isstjórnum sem flokkar þeirra
mynduðu í kjölfarið. Það virðist því
ekki draga neitt úr líkum á að
flokkur fari í ríkisstjórn að formað-
ur hans sé utan þings. Jafnvel má
velta fyrir sér hvort slík staða
stuðli að því að flokkur fari í rík-
isstjórn. Það getur a.m.k. verið
mjög erfið staða fyrir formann
flokks að vera utan þings og í
stjórnarandstöðu, ekki síst vegna
þess að hann skortir þá vettvang til
að takast á um pólitík við þingmenn
annarra flokka.
ast til þess að skipt var um stjórn
u fyrir því að
standi í 16 ár
Morgunblaðið/Arnaldur
1991 hefur tekið stuttan tíma að mynda rík-
Ragnar Grímsson forseta Íslands á Bessastöð-
knarflokkur myndu starfa áfram saman.
ningarnar 1978 fór ríkisstjórnin frá þrátt fyrir
num. Hér ræða þeir Benedikt Gröndal, formað-
istján Eldjárn, forseti Íslands, um stöðu mála.
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
Minknum verða ekki gefingrið á næstunni þvíbæði umhverfisráð-herra og Skotveiðifélag
Íslands (Skotvís) hafa efnt til minka-
veiðiátaka. Veiðst hafa vel á annað
hundrað minkar í átaki umhverfis-
ráðuneytisins og fólk sendir Skotvís
myndir af veiðinni.
Jónína Bjartmarz umhverfisráð-
herra hratt minkaveiðiátakinu af
stað fyrr í vor. Umhverfisstofnun
var falin framkvæmd átaksins og dr.
Arnór Þ. Sigfússon fuglafræðingur
ráðinn verkefnisstjóri. Arnór sagði
að veiðiátakið hefði byrjað í mars sl.
Um tíu veiðimenn stunda veiðarnar
á Eyjafjarðarsvæðinu og 6-7 á Snæ-
fellsnesi. Síðastliðið haust gerði
Náttúrustofa Vesturlands í Stykk-
ishólmi sérstakt átak í að fanga lif-
andi minka á Snæfellsnesi, merkja
þá og sleppa aftur. Var það gert til
að kanna afdrif þeirra, m.a. hve víða
þeir ferðast. Hræ dýra sem veiðast
verða rannsökuð.
Hefðbundnum veiðiaðferðum
verður beitt en reynt að auka veiði-
álagið frá því sem áður hefur verið,
að sögn Arnórs. Í byrjun mars var
farið að leggja út minkagildrur.
Veiðar með minkahundum byrjuðu
heldur fyrr í ár en áður og fyrr á
Snæfellsnesi en í Eyjafirði. Arnór
sagði veiðimennina yfirleitt stunda
veiðarnar með öðrum störfum og
mismikið eftir árstíma.
„Það veiðist alltaf mest á haustin
þegar hvolparnir fara á stjá, þá er
langmest af mink og auðveldast að
veiða hann. En minkarnir sem
veiddir eru að vori eru dýrmætastir
fyrir átakið. Sérstaklega læðurnar
því þá tímgast þær ekki,“ sagði Arn-
ór. „Veiðarnar hafa gengið þokka-
lega. Sérstaklega hefur komið þægi-
lega á óvart að það hefur veiðst
heldur meira af læðum en maður
átti von á. Fengitími minka byrjar í
mars og þá eru högnarnir mikið á
ferðinni og talið að þeir veiðist ágæt-
lega þá. Læðurnar hafa verið erf-
iðari og margir búnir að spá því að
erfitt yrði að ná þeim.“
Árangurinn verður varinn
Veiðisvæðin, Snæfellsnes og
Eyjafjörður, eru mjög ólík. Er ekki
erfitt að hreinsa Eyjafjarðarsvæðið
sem að stórum hluta er landlukt?
Leita ekki nýir minkar stöðugt í yf-
irgefin óðulin á svæðinu?
„Það er tvennt ólíkt að verja nes
og heilan fjörð. Aðkomuleiðirnar inn
í Eyjafjörðinn eru mun fleiri en á
Snæfellsnes. Ef við náum árangri í
vor og sumar, sem við stefnum að,
verður stærsti hluti átaksins í haust
að verja þann árangur. Þá munu
menn beita sér meira að landamær-
um svæðanna og innflutningsleiðum
minka,“ sagði Arnór.
Ætlun umhverfisráðuneytisins er
að nýta niðurstöður átaksins til að
áætla kostnað og skipuleggja að-
gerðir við hugsanlega útrýmingu
minks á landsvísu. En er það raun-
hæft meðan minkabú eru í landinu?
„Ég tel að það muni sleppa ein-
hverjir minkar meðan það eru
minkabú, sagan segir okkur það,“
sagði Arnór. „Það er hægt að gera
sérstakt átak til að stemma stigu við
því. Fyrst eftir að aliminkar sleppa
eru þeir frekar auðveiddir. Þeir eiga
ábyggilega erfitt uppdráttar í sam-
keppni við villta minka. Helsta hætt-
an er ef alihögnar parast við villtar
læður því þeir eru frjósamari en þeir
villtu. Það eru gildrur í minkabúun-
um og mér skilst að minkar fari
gjarnan í þær ef þeir sleppa úr búr-
unum.“ Arnór vissi ekki hvort ein-
hver alidýr hefðu veiðst nú í átakinu.
Minkar voru fyrst fluttir hingað
1931 og sluppu fljótlega út í náttúr-
una. Nú er villta minka að finna
hringinn í kringum landið og inn til
landsins. Minkurinn veldur miklum
usla í fuglavarpi og er einnig kræfur
í fiskadrápi. Arnór segir að menn
hafi skoðað áhrif minksins á lífríkið
hér, en ekki hafi farið fram margar
rannsóknir á því.
„Vissulega hefur minkurinn haft
áhrif, líkt og öll dýr hafa áhrif á um-
hverfi sitt. Sérstaklega eru í hættu
fuglategundir eins og teista og
lundi, sem búa í holum. Þær voru
óhultar þar til það rándýr kom, sem
komst í holurnar. Eins má nefna æð-
arfugl sem verpir í eyjum og hólm-
um til að verjast refnum. Allt í einu
er komið rándýr sem syndir út í
varpið. Þegar minkurinn kom í Mý-
vatnssveitina hafði hann fyrst og
fremst áhrif á útbreiðslu andavarps-
ins, en kannski ekki eins á fjölda
anda. Í Mývatnssveit náðist mjög
góður árangur í minkaveiðum og
hún hefur verið að mestu laus við
mink frá því á 9. áratug síðustu ald-
ar,“ sagði Arnór.
Skotvís einnig með átak
Skotveiðifélag Íslands hefur einn-
ig efnt til minkaveiðiátaks árin 2007
og 2008 og er þátttaka öllum heimil.
Félagið bendir á að minkurinn hafi
verið mikill vágestur í náttúrunni.
Tilgangur átaksins er að veiða eins
marga minka og unnt er á hverju ári
til þess að halda stofninum í skefjum
og helst að útrýma honum alveg,
a.m.k. á viðkvæmustu stöðum. Eru
allir Íslendingar hvattir til að veiða
mink.
Skotvís bendir á að ekki þurfi
veiðikort til minkaveiða með gildru
eða minkahundi. Til skotveiða þarf
skotvopnaleyfi og í öllum tilvikum
þarf leyfi landeiganda til veiðanna.
Átakinu er skipt í veiðar með
skotvopni, veiðar í gildru og veiðar
með hundi. Þeir sem veiða mink og
senda mynd af sér með bráðina til
Skotvís fá barmnælu með mynd af
mink í verðlaun. Myndirnar eru
birtar á heimasíðu félagsins. Þá fara
nöfn veiðimanna í pott sem dregið
verður úr og þeir heppnu fá vegleg
verðlaun.
Sigmar B. Hauksson, formaður
Skotvíss, sagði myndir af fólki með
veidda minka berast nánast á hverj-
um degi. Einnig leiti margir upplýs-
inga um minkaveiðar, t.d. hvar hægt
sé að fá minkagildrur.
„Margir vita ekki að það má veiða
mink án þess að hafa veiðikort. Í
haust ætlum við að vera með nám-
skeið í minkaveiði, jafnvel víða á
landinu. Menn verða mjög áþreifan-
lega varir við mink í umhverfi sínu
og hafa áhuga á að veiða hann. Þetta
er mikið sumarbústaðafólk og sil-
ungsveiðimenn,“ sagði Sigmar. Fólk
er að rekast á minka á ólíklegustu
stöðum. T.d. var kona nýlega að
viðra hundinn sinn í Nauthólsvík í
Reykjavík þegar hundurinn rakst á
mink. Hundurinn náði minknum og
lagði sitt fram til veiðiátaksins.
Ljósmynd/Jóhann Óli Hilmarsson
Skaðvaldur Minkurinn er boðflenna í íslenskri náttúru og hefur reynst vera mikill vargur í véum. Nú er hvatt
til veiða á mink til þess að draga úr neikvæðum áhrifum hans í náttúrunni.
Sótt verður að minkn-
um sem aldrei fyrr
Í HNOTSKURN
»Minkaveiðiátak umhverf-isráðuneytisins er gert í
tilraunaskyni með það í huga
að ráðast síðar í landsátak
gegn minknum.
»Kanna á möguleika á aðútrýma mink af 3.900 km2
svæði í Eyjafirði og 1.300 km2
svæði á Snæfellsnesi. Varið
verður 135 milljónum til
verkefnisins 2007-2009.
»Skotvís skorar á almenn-ing að veiða mink til að
halda stofninum í skefjum.