Morgunblaðið - 10.06.2007, Blaðsíða 34

menning
34 SUNNUDAGUR 10. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
S
víinn Max Dager tók við
sem forstjóri Norræna
hússins í janúar síðast-
liðnum. Þau skipti hafa
ekki farið ýkja hátt ennþá
en brátt líður að því að landsmenn
verði áþreifanlega varir við nýjar
áherslur í rekstri hússins.
Norræna húsið var reist árið 1968
og verður því 40 ára á næsta ári. Það
var mikil lyftistöng í mannlíf og
menningarlíf borgarinnar í fyrstu en
síðustu áratugi hefur það kannski
einkum haft á sér yfirbragð hins
fróma og friðsæla, jafnvel tíðindalitla
norræna samfélags. Það yfirbragð
gæti að nokkru leyti breyst á næstu
misserum.
Bakgrunnur Max Dagers er fjarri
því að vera dæmigerður fyrir for-
stjóra Norræna hússins. Hann var í
hópi ungra fullhuga í Svíþjóð sem á
sínum tíma stofnsettu fjöllistaleik-
húsið Cirkus Cirkör sem hér hefur
meðal annars komið með sýningar.
Sú litla stofnun er nú orðin að miklu
fjölþjóðlegu fyrirtæki. Dager sjálfur
er stór og kraftmikill maður í við-
kynningu, liggur mikið á hjarta og
víkur sér fljótt úr einu í annað. Við-
talið leiðist raunar brátt úr sænsku
yfir í ensku. Á einhvern hátt virðist
það henta umræðuefninu betur. En
kannski er það misskilningur.
Húsið lagi sig
að breyttum tíma
„Ég kem vissulega úr öðru um-
hverfi en fyrri forstjórar,“ segir Da-
ger. „Ég lagði líka áherslu á það er ég
sótti um starfið að ef Norræna ráð-
herraráðið réði mig yrði fólk að gera
sér ljóst að því fylgdu breytingar. Því
fólki virtist bara líka það vel og það
virtist um leið skilja mikilvægi þess
að gera slíkar breytingar.
Ég hef unnið út um allan heim,
einkum við ýmiss konar sviðs-
uppfærslur. Ég var fyrst í hópnum
sem kom á fót Cirkus Cirkör. Hann
hefur farið um allan heim og komið á
fót útibúum í t.d. Suður-Afríku og
annað er í bígerð í Kína. Ég var líka
ráðinn af menningarráðuneyti Víet-
nams til að kynna víetnamska menn-
ingu erlendis. Hér á Íslandi hef ég
síðan farið fyrir menningarverkefn-
inu Gardarsholm á Húsavík.“
Dager er kvæntur íslenskri konu,
Guðrúnu Garðarsdóttur, skrif-
stofustjóra í Þjóðmenningarhúsinu.
Hann hefur komið hér oft síðan árið
1981.
„Á þeim árum lagði ég alltaf leið
mína fyrst af öllu í Norræna húsið,“
segir Dager. „Þá komu allir rithöf-
undar og listamenn hingað; á kaffi-
stofunni var stöðugt verið að kynna
mig fyrir hinum og þessum andans
manni. Þetta er ekki svo lengur og
þar er ekki við Norræna húsið að sak-
ast, framboðið er bara orðið svo miklu
meira af viðlíka stöðum. Það hafa orð-
ið stórkostlegar framfarir hér á því
sviði og öðrum. Þetta hús verður þá
að laga sig að hinum nýju lifn-
aðarháttum landsmanna. Og það er
það sem ég ætla að reyna.“
Iðandi líf
Dager vill slá nýjan tón í starfsemi
Norræna hússins. „Ég held að sýn
mín á menningarstarfsemi sé svolítið
önnur en forvera minna. Ég lít á hana
sem bissness eins og annan bissness.
Það verður að reka hana eins og fyr-
irtæki og afla tekna fyrir hana, því
tekjunum fylgir svigrúm fyrir fram-
tíðina. Norræna húsið hefur hingað
til fengið fast rekstrarframlag frá
Norrænu ráðherranefndinni. En til
dæmis laun hafa verið að hækka jafnt
og þétt og þannig hefur svigrúm til
starfseminnar sjálfrar minnkað. For-
verar mínir hafa reynt að leggja fé til
hliðar til hennar. En ég segi að við
getum ekki sparað meira, nú verðum
við að auka tekjurnar. Svo ég er að
leita nýrra leiða, m.a. til að fá nýja
gesti í húsið.
Ég hef til dæmis unnið nýtt skipu-
rit fyrir húsið með virtri sænskri
arkitektastofu. Þar er grunn-
forsendan sú að Ísland sé í miðju
heimsins og þetta hús í miðju Reykja-
víkur. Jú, auðvitað má segja að allir
staðir í heiminum séu í miðju heims-
ins þannig séð … en við gáfum okkur
sem sagt þennan útgangspunkt. Og
því fylgir að líta á húsið sem fjölþjóð-
legan fundar- og ráðstefnustað.“
– Þú vilt að þetta verði allt annars
konar hús en verið hefur?
„Já. Þetta er viss eðlisbreyting á
starfseminni.Til dæmis hafa mynd-
listarsýningar verið tíðar hér niðri í
kjallara. Ég tel að slík starfsemi eigi
fremur að fara fram í þeim fjölmörgu
listasöfnum sem hér eru risin. Ef við
verðum með myndlistarsýningar vil
ég að áhersla sé fremur lögð á að nota
það sem Norræna húsið hefur um-
fram önnur listasöfn hér og það er
svæðið utanhúss. Í kjallaranum verða
sýningar en einnig vinnustofur þar
sem fólk getur gert kvikmyndir og
þar verður lögð sérstök áhersla á
æskuna. Í bókasafninu verður einnig
það sem kallað er demótek, sem þýðir
að fólk getur komið hér með eigin af-
urðir, til dæmis rokktónlist á geisla-
diski, og gefið öðrum kost á að fá þær
að láni. Eða kvikmyndir. Þarna er
byggt á fyrirmynd úr Kulturhuset í
Stokkhólmi.
Að auki stendur til að koma hér
upp útbúnaði fyrir fullkomnar staf-
rænar kvikmyndasýningar. Þá væri
kvikmyndum hlaðið niður til að sýna
hér og einnig má sýna hér atburði
eins og t.a.m. óperuuppfærslur frá
Metropolitan-óperunni í New York;
við getum þá séð Pavarotti á sviði í
hæstu gæðum og á breiðtjaldi. En
einnig má nýta þessa tækni við ráð-
stefnur. Til dæmis tökum við þátt í
næstu Bókmenntahátíð í Reykjavík. Í
því samhengi má nefna að mikið hef-
ur verið reynt að fá mann eins og
Salman Rushdie til að koma hingað.
Slíkt er hins vegar miklum ann-
mörkum háð vegna öryggismála. En
með hinni nýju tækni er ekkert því til
fyrirstöðu að hann geti verið í beinu
sambandi hingað um gervihnött og
tekið þátt í slíkri hátíð með þeim
hætti. Möguleikarnir eru óþrjótandi.“
Dager kveðst í raun vilja skipta
starfsárinu upp í þemu. „Í haust verð-
ur hér til dæmis dagskrá sem tengist
100 ára afmæli Landgræðslunnar.
Einnig verður hér sýning um íslenska
iðnhönnun, sem er mjög vaxandi at-
vinnuvegur hér og gleymist oft í
stjórnmálaumræðu um framtíð
landsins. Einnig verður dagskrá um
sérstöðu kristni á Íslandi og tengsl
við önnur trúarbrögð. Og þannig
mætti áfram telja.
Annars vil ég ekki einskorða
áherslur í húsinu við Norðurlöndin;
ég kýs fremur að tala um norðurhvel
jarðar og innifela þá lönd eins og
Kanada og Japan. Þarna er Rússland
kannski undanskilið enn um sinn. En
á þessum hluta jarðarinnar er vissu-
lega komin á tiltekin velferð, viss lífs-
gæði og um leið aukin vitund um um-
hverfismál. Við höfum því talsvert að
selja, nú eða gefa heiminum. En ég vil
að sú miðlun fari í gegnum hið nor-
ræna samhengi, norræn tungumál og
menningu út til heimsins. Og ég vona
að þetta geti orðið sterkur valkostur
við hin valdamiklu framleiðslufyr-
irtæki í menningariðnaðinum.“
– Hvers konar upplifun viltu þá að
það verði fyrir fólk að koma í Nor-
ræna húsið?
„Það veltur raunar alfarið á þeim
sem hér koma. Því hér mun innihald
starfsins byggjast á gagnkvæmum
samskiptum þeirra sem standa fyrir
uppákomum og hinna sem mæta.
Auðvitað verður hér eitthvað um
„hefðbundna“ menningarviðburði,
tónlistarflutning, leiklist og myndlist.
En hér á líka margt að vera ögrandi.
Það get ég lagt til og húsið líka, og
síðan er það fólksins sem kemur að
velja eða hafna. En það sem skiptir
hér mestu er húsið sjálft og það sem í
því er. Því þetta er einstakt hús.“
Perla sem þrengt er að
Verið er að undirbúa breytingar á
innviðum hússins í náinni samvinnu
við Alvar Aalto-akademíuna í Finn-
landi. Þar er auðvitað gengið fram af
nærfærni við höfundarverk Aaltos en
fyrst og fremst leitast við að liðka fyr-
ir nýtingarmöguleikum hússins. Til
dæmis stendur til að opna anddyri
þess, minnka fatahengi en koma upp
móttökuskenk. Einnig verði lagðir
stigar ofan í kjallara bæði vestan- og
austanmegin í húsinu sem skapi
gegnumstreymi umferðar um húsið.
Loks verða gerðar endurbætur á
kaffiteríunni og þar verður lögð
áhersla á norrænan mat. „Pítsurnar
hverfa,“ segir Dager og brosir við.
„Til að leysa vandann við smæð
hússins verður í haust farin áþekk
leið og við Serpentine Gallery í Hyde
Park í London og reistur 700 fer-
metra glerskáli vestan við húsið sem
standa mun meðan sérstök menning-
arhátíð stendur yfir í húsinu. Þar
verða fjölbreyttar uppákomur, mark-
aður og fleira.
Markmið mitt er tvíþætt. Fyrir ut-
an breytingar á starfseminni þá vil ég
að Íslendingar séu afar stoltir af
þessu húsi í sjálfu sér. Enda er þetta
hús hvað arkitektúr varðar áhuga-
verðasta bygging á Íslandi. Hingað
koma hópar arkitekta frá New York,
Japan og París bara til að skoða hús-
ið. Hér er líka allt innanstokks verk
Sirkusstjórinn í Vatns
Perlan í Vatnsmýrinni Max Dager, forstjóri Norræna hússins: „Eftir fáein ár mun hver einasti ferðamaður sem kemur til Reykjavíkur vilja láta taka
mynd af sér fyrir utan Norræna húsið, rétt eins og ferðamenn til Parísar fá mynd af sér við Eiffelturninn.“
Max Dager er nýr for-
stjóri Norræna hússins.
Hann ætlar að umbylta
bæði starfsemi og ásýnd
hússins. Hallgrímur
Helgi Helgason ræddi
við Dager.
Morgunblaðið/Kristinn
» Ég vil fyrir alla muni eiga gott samstarf við
Háskóla Íslands en við hliðina á þessu húsi mun
Norræna húsið nánast verða eins og bílskúr.