Morgunblaðið - 13.06.2007, Blaðsíða 6

Morgunblaðið/Sverrir
Rannsókn Kolbrún Birna Árdal vann lokaverkefni um skýrslutökur af börnum í kynferðis-
brotamálum í ML-námi sínu í lögfræði. Hún segir margt geta farið úrskeiðis við skýrslutökur.
Eftir Gunnhildi Finnsdóttur
gunnhildur@mbl.is
„ÞAÐ er svo margt sem getur farið úrskeiðis
við skýrslutökur af börnum þannig að þær séu
ekki teknar gildar fyrir dómi, eins og nýleg
dæmi sýna,“ segir Kolbrún Birna Árdal. Hún
var að ljúka meistaranámi í lögfræði við Há-
skólann í Reykjavík, en hún er með BA-gráðu í
sálfræði. „Þegar ég lagði upp með rannsóknina
mína, þá langaði mig svo mikið að blanda sam-
an sálfræðinni og lögfræðinni og í skýrslutök-
um af börnum skarast þessar greinar.“
„Á áratugnum í kringum 1990 komu upp mál
í Bandaríkjunum þar sem starfsmenn leikskóla
voru ákærðir fyrir kynferðisbrot gegn börnum.
Þegar upptökur frá því þegar börnin sögðu frá
misnotkuninni voru skoðaðar sást að þau voru
spurð mjög leiðandi spurninga,“ segir Kolbrún.
„Nýjar aðferðir sem komið hafa fram síðan
eiga það sammerkt að fólk forðast að spyrja
lokaðra og leiðandi spurninga sem aðeins er
hægt að svara með jái eða neii. Jafnframt er
gott að minna barnið á að það sé í lagi að segj-
ast ekki vita svarið. Börn virðast oft vera hik-
andi við að segjast ekki vita svar við spurn-
ingum fullorðinna.“
Þörf á margs konar þekkingu
„Oftast kalla dómarar til sálfræðing eða sér-
fróðan rannsóknarlögreglumann sér til að-
stoðar við skýrslutökur af börnum og það kem-
ur vel út þegar þessir aðilar vinna saman.
Dómarinn hefur reynslu af réttarfari sem sál-
fræðingar hafa yfirleitt ekki, en þeir hafa aftur
á móti þekkingu á þroska barna sem nýtist vel í
þessu samhengi. Að sama skapi veit reyndur
rannsóknarlögreglumaður nákvæmlega hvað
þarf að koma fram til þess að skýrslan verði
gott sönnunargagn.“
Það hefur stundum komið upp ákveðin tog-
streita á milli Barnahúss og Héraðsdóms
Reykjavíkur um það hvor staðurinn sé heppi-
legri til þess að taka skýrslur af ungum þol-
endum kynferðisofbeldis. Kolbrún segir að
mörgum finnist að sérfræðiþekking starfs-
manna Barnahúss sé ekki nógu vel nýtt en aðr-
ir hafi áhyggjur af því að starfsfólkið þar eigi
erfitt með að nálgast kynferðisafbrotamál af
hlutleysi. „Ég get alls ekki tekið undir þessa
gagnrýni, konurnar þar eru mjög hæfar. En
það kom mér líka á óvart þegar ég fór niður í
héraðsdóm hvað það er vel staðið að málum
þar. Ég reyndi náttúrlega að vera hlutlaus í
rannsóknarvinnunni, en innst inni fannst mér
fyrirfram að skýrslutökurnar ættu að fara
fram í Barnahúsi. Eftir að hafa skoðað aðstöð-
una og rætt við starfsfólk er ég ekki viss, því að
á báðum stöðum starfar fólk með mikla
reynslu, þekkingu og vilja til að sinna þessum
málum vel. Best væri ef þarna gæti komist á
gott samstarf.“
Aldur barna hefur áhrif
„Eftir þriggja ára aldur fara fleiri börn að
segja frá kynferðislegu ofbeldi. Sumir hafa
túlkað það sem svo að yngri börn séu mjög
sjaldan misnotuð. En svo lítil börn geta mun
síður tjáð sig um misnotkunina. Brot gegn svo
ungum börnum komast því yfirleitt ekki upp
nema vitni verði að atburðinum, brotamað-
urinn játi eða ofbeldið skilji eftir líkamlega
áverka. Þetta þrennt er allt mjög sjaldgæft.
Tjáningargeta barna eykst svo jafnt og þétt
með aldrinum og við tólf ára aldur eru frásagn-
ir barna jafnáreiðanlegar og skýrar og
fullorðinna.“„Niðurstaða mín var sú að börn
geta verið mjög áreiðanleg vitni, rétt eins og
fullorðið fólk. En það þarf að huga gríðarlega
vel að því hvernig skýrslutakan fer fram og
þetta er mjög vandmeðfarið viðfangsefni því
það er svo auðvelt að spilla áreiðanleikanum
með því að spyrja rangra spurninga.“
Forðast leiðandi spurningar
Þörf á samstarfi
milli Barnahúss og
héraðsdóms
Auðvelt að spilla áreiðanleika barna í kynferðisbrotamálum
Í HNOTSKURN
»Háskólinn í Reykjavík hóf nýlega aðbjóða upp á meistaranám í lögfræði
fyrir fólk úr öðru grunnnámi, en hingað
til hefur verið gerð krafa um að nem-
endur hefðu BA-próf í lögfræði. Þessir
nemendur útskrifast með ML-gráðu en
ekki fullnaðarpróf.
»Kolbrún stefnir á að hefja BA-nám ílögfræði í haust, nú þegar hún hefur
lokið meistaranáminu, til þess að öðlast
réttindi sem lögfræðingur.
»Frá 1999 hafa gilt sérstakar reglurum skýrslutöku af börnum sem kveða
á um að dómari skuli hafa umsjón með
þeim. Þetta þykir mikil bót á réttarstöðu
barna. Gagnrýni á vinnubrögð við
skýrslutöku komu þó nýlega fram í
sýknudómi í kynferðisbrotamáli.
6 MIÐVIKUDAGUR 13. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ÞÓRUNN Sveinbjarn-
ardóttir umhverfis-
ráðherra segir það allt-
af hafa legið fyrir að
hún og Einar K. Guð-
finnssson sjávarútvegs-
ráðherra hefðu ólíka af-
stöðu til hvalveiða.
Þórunn lýsti sig and-
víga hvalveiðum í við-
tali við Morgunblaðið á
sunnudaginn og að eng-
um hefði tekist að sannfæra sig um að
hvalveiðar í atvinnuskyni borguðu sig. Í
samtali við Morgunblaðið í gær sagði Þór-
unn að þessi afstöðumunur þeirra skipti
ekki máli varðandi samstarf Sjálfstæðis-
flokksins og Samfylkingarinnar í ríkis-
stjórn. Afstaða Einars hefði legið fyrir
lengi og hún væri einfaldlega annarrar
skoðunar.
Hvalveiðar Íslendinga eru heimilaðar
með reglugerð og benti Þórunn á að
sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra
færi með það vald. Reglugerðin gildir til 1.
september á þessu ári og var Þórunn ekki
tilbúin að svara því hvað tæki við þá.
Skoðanamun-
urinn skipti
ekki máli
Þórunn
Sveinbjarnardóttir
Ráðherrar á rökstólum
Á ríkisstjórnarfundi í
gær gerðu Einar K.
Guðfinnsson, sjávar-
útvegsráðherra, og Öss-
ur Skarphéðinsson, iðn-
aðarráðherra, ríkis-
stjórninni grein fyrir
því hvað komið hefði út
úr heimsókn þeirra
beggja til Vestfjarða nú
fyrir helgi. Engar
ákvarðanir voru teknar
á fundinum en farið yfir þau verkefni sem
ætluð eru til að aðstoða hinar dreifðu
byggðir landsins.
„Í ferðinni fórum við á fund heima-
manna og ég gerði grein fyrir þessum
fundum á ríkisstjórnarfundi í morgun.
Engar nýjar ákvarðanir voru teknar nema
að haldið yrði áfram með þau verkefni sem
þegar voru ákveðin, eins og að flytja op-
inber störf og jafnframt hvaða ákvarðanir
eru framundan sem varða hinar dreifðu
byggðir, eins og úthlutun byggðakvóta.
Eins fórum við yfir verkefni sem þegar eru
í gangi, á sviði fjarskipta og samgöngu-
mála, og lögðum við áherslu á að áætlanir
sem þau vörðuðu stæðust.“ Einar segir að
jafnframt hefði verið skoðað hvernig rík-
isvaldið gæti lagt sveitarfélögunum lið við
að aðstoða fólk sem misst hefði atvinnu
sína en þau standa fyrir slíkri aðstoð.
Fóru yfir mál-
efni Vestfjarða
Einar K.
Guðfinnsson
KRISTJÁN L. Möller
samgönguráðherra seg-
ir ekki tímabært að taka
afstöðu til þess hvort
leyfa eigi að leggja upp-
hækkaðan eða upp-
hækkaðan malbikaðan
veg yfir Kjöl. Hann tel-
ur Þórunni Sveinbjarn-
ardóttur, umhverfis-
ráðherra, ekki hafa
lagst gegn malbikun Kjalvegar í viðtali við
Morgunblaðið um helgina.
„Ég hef sagt að þessi hugmynd sé svo
nýtilkomin að það þurfi lengri tíma þar til
kemur til framkvæmda. Umræðan er ekki
búin að þróast og fyrr er ekki hægt að
taka afstöðu til þess hvort vegurinn megi
vera upphækkaður eða malbikaður. Þetta
er allt saman á byrjunarstigi,“ sagði Krist-
ján við Morgunblaðið í gær.
Kristján var spurður hvort hann væri
ósammála þeirri afstöðu Þórunnar Svein-
bjarnardóttur sem birtist í viðtali við
Morgunblaðið á sunnudaginn, að ekki ætti
að malbika Kjalveg. Sagðist hann ekki
telja að þetta væri afstaða Þórunnar. Hún
hefði í viðtalinu einungis lýst sig andsnúna
upphækkuðum vegi yfir Kjöl.
Ótímabært að
taka afstöðu
Kristján L. Möller
Eftir Boga Þór Arason
bogi@mbl.is
ÞORGEIR Pálsson, forstjóri Flug-
stoða ohf., segir ekkert hæft í full-
yrðingum, sem fram komu í sænska
dagblaðinu Dagens Nyheter í gær,
um að íslensk flugmálayfirvöld maki
krókinn með umsjón uppbyggingar-
verkefna á alþjóðaflugvellinum í
Pristina í Kosovo.
Dagens Nyheter birti ítarlega
grein eftir blaðamanninn Maciej Za-
remba um meinta spillingu í
tengslum við uppbyggingarstarf
Sameinuðu þjóðanna í Kosovo.
„Íslendingarnir fara ránshendi
um flugvöllinn,“ hefur blaðamaður-
inn eftir hagfræðingi á vegum SÞ í
grein undir fyrirsögninni: „Land
Sameinuðu þjóðanna og ræningj-
arnir sjö“.
Blaðamaðurinn heldur því m.a.
fram að íslensk flugmálayfirvöld
hafi dregið verkefni á langinn, enda
verðleggi þau þjónustu sína hátt. Sé
til dæmis tölvukerfi eða sérfræði-
ráðgjöf keypt til flugvallarins renni
15% kaupverðsins beina leið til
Reykjavíkur.
starfsemi flugvallarins í Pristina og
veita heimamönnum ráðgjöf um
rekstur og endurbætur á flugvellin-
um, auk þess að bera ábyrgð á flug-
umferðarstjórninni.
„Fullyrðingin um að við höfum
verðlagt þjónustuna of hátt er alger-
lega út í hött,“ sagði Þorgeir og
bætti við að greiðslurnar væru í fullu
samræmi við samning sem gerður
var við SÞ áður en Íslendingar tóku
við verkefninu í Pristina fyrir tæp-
um þremur árum og hefur ítrekað
verið endurnýjaður. Samningurinn
byggðist á grundvallarreglum í
samningnum sem gildir um alþjóð-
legu flugumferðarþjónustuna.
„Heildarvelta verkefnisins á
þessum tæpu þremur árum er um
1.150 milljónir króna, enda eru um-
svifin mjög mikil í tengslum við
þetta verkefni,“ sagði Þorgeir.
Hann benti meðal annars á að sam-
tals hefðu 70 starfsmenn Flugstoða
farið til Pristina til að annast verk-
efnin.
Eðlileg afkoma
Eins og fram kom í frétt í Morg-
unblaðinu á mánudaginn var er talið
að jákvæð afkoma af uppbygging-
arverkefni flugmálastjórnar og
Flugstoða nemi 100 milljónum
króna á þessum tæpu þremur árum.
Þorgeir sagði þetta eðlilegt í ljósi
þess hversu mikil umsvifin væru og
starfseminni fylgdi ýmis áhætta,
auk ógjaldfærðs kostnaðar. „Við
fengum enga fjármuni frá hinu op-
inbera í þetta verkefni og það hefur
alltaf legið fyrir við mættum ekki
verða fyrir fjárhagslegu tapi af
þessari starfsemi.“
Þorgeir sagði ekkert hæft í því að
Flugstoðir hefðu dregið verkefnin á
langinn í hagnaðarskyni. „Þetta er
algerlega út í hött og við höfum
þvert á móti beitt okkur fyrir því að
heimamenn taki við sem flestum
verkefnum á flugvellinum þannig að
hann verði að fullu undir stjórn
þeirra.“
„Það stendur ekki steinn yfir
steini í þessari umfjöllun blaða-
mannsins,“ sagði Þorgeir Pálsson,
forstjóri Flugstoða og fyrrverandi
flugmálastjóri í samtali við Morgun-
blaðið. Hann bætti við að í greininni
kæmi t.a.m. fram sá misskilningur
að íslensk flugmálayfirvöld hefðu
annast rekstur flugvallarins í
Pristina. Rétt væri að flugmála-
stjórn og síðar Flugstoðir ohf. hefðu
tekið við því hlutverki að beiðni
Sameinuðu þjóðanna að vera bak-
hjarl Pristina-flugvallar. Íslensku
starfsmennirnir annast eftirlit með
Neita því að Íslendingar stór-
græði á þjónustunni í Pristina
Uppbyggingarstarf Um 70 starfsmenn hafa farið til Pristina til að
sinna verkefnum á vegum flugmálastjórnar og síðar Flugstoða.
Flugstoðir vísa
ásökun í Dagens
Nyheter á bug