Morgunblaðið - 13.06.2007, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 13. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ALVARLEGAR ATHUGASEMDIR
Það er ekki hægt að horfaframhjá því, að Alþjóðagjald-eyrissjóðurinn er að gera al-
varlegar athugasemdir við stjórn
efnahagsmála á Íslandi, þótt fulltrú-
ar hans undirstriki að efnahagsstaða
okkar sem þjóðar sé traust og raunar
öfundsverð.
Í raun og veru eru fulltrúar sjóðs-
ins að segja, að nú sé óhjákvæmilegt
að stíga á allar bremsur, sem hægt
er að stíga á. Það þýðir ekki fyrir rík-
isstjórnina að láta sem ekkert sé.
Það er athyglisvert hvað sjóðurinn
leggur mikla áherzlu á tilvist Íbúða-
lánasjóðs í þessu samhengi og telur
greinilega, að ef ekki væri vegna
samkeppni þessa opinbera sjóðs
væru bankarnir búnir að hækka
vexti á íbúðalánum sínum svo veru-
lega að draga mundi úr fasteigna-
kaupum og byggingu á nýju húsnæði.
Stjórnmálamennirnir hafa haft
áhyggjur af því, að ef Íbúðalánasjóð-
ur væri ekki til staðar mundu bank-
arnir engin lán veita til bygginga og
kaupa á húsnæði á landsbyggðinni.
Sjóðurinn kemur til móts við það
sjónarmið með því að segja að taka
megi upp sértækar aðgerðir til þess
að tryggja þá lánsfjármögnun. Er
það ekki eitthvað, sem Jóhanna Sig-
urðardóttir félagsmálaráðherra get-
ur verið til viðræðu um?
Þá er ljóst að fulltrúar sjóðsins
telja, að þeir sem halda utan um rík-
isfjármálin, þ.e. ríkisstjórn og Al-
þingi, verði að draga úr opinberum
fjárfestingum og útgjöldum. Er það
svo erfitt í upphafi nýs kjörtímabils?
Ennfremur fer ekki á milli mála,
að fulltrúar sjóðsins hafa áhyggjur af
launaþróuninni og eru í raun og veru
að hvetja til þess, að innflutningur
erlends vinnuafls verði aukinn til
þess að halda launum niðri og koma í
veg fyrir launahækkanir vegna
skorts á vinnuafli. Í því sambandi
hvetur sjóðurinn til að auknir mögu-
leikar verði á innflutningi vinnuafls
frá löndum utan Evrópusambands-
ins. Þetta er hugmynd, sem er líkleg
til að vekja deilur hér heima fyrir, og
er þá ekki átt við andstöðu einstakra
þjóðfélagshópa við útlendinga heldur
að verkalýðshreyfingin muni ekki
kunna vel slíkum aðferðum til að
halda launum í skefjum.
Í hugmyndum Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins er að finna fleiri ábendingar
en þær, sem hér hafa verið nefndar,
en af þessu er ljóst, að þetta eru ekki
léttvægar tillögur, sem auðvelt er að
yppta öxlum yfir, heldur er óhjá-
kvæmilegt að fram fari umræður um
þær og þá ekki sízt að ráðherrar í nú-
verandi ríkisstjórn tjái sig um þær.
Er sjálfsagt að opinberir aðilar
leggi í miklar vegaframkvæmdir og
aðrar framkvæmdir í samgöngu-
málum í ljósi þessara viðvarana og
ábendinga? Er sjálfsagt að orkufyr-
irtæki í opinberri eigu leggi í eins
miklar framkvæmdir og þau hafa
haft áform um? Er nauðsynlegt að
ríkissjóður grípi þegar til aðgerða á
næstu vikum til þess að draga úr út-
gjöldum ríkissjóðs? Samfylkingin
boðaði aðhaldssama efnahagsstefnu.
Þetta þarf því ekki að verða erfitt.
BARNAÞRÆLKUN OG
ÓLYMPÍUHUGSJÓNIN
Alþjóðasamband verkalýðsfélaga,ITUC, birti í upphafi vikunnar
skýrslu undir heitinu „Ólympíuleik-
arnir fá engin verkalýðsverðlaun“
þar sem hörðum orðum er farið um
aðstæður þeirra, sem framleiða varn-
ing í kínverskum verksmiðjum með
leyfi og undir merkjum Ólympíuleik-
anna í Kína á næsta ári. Í skýrslunni
er bent á „gróf brot á grundvallar
verkalýðsréttindum í nokkrum kín-
verskum verksmiðjum, sem fram-
leiða vörur með leyfi Ólympíuleik-
anna í Peking, þar á meðal að laun
fyrir fullorðna verkamenn séu aðeins
helmingur lögbundinna lágmarks-
launa, ráðning verkamanna allt niður
í 12 ára aldur og að verkamenn vinni
tólf klukkustunda vaktir sjö daga vik-
unnar við óöruggar og heilsuspillandi
aðstæður.“
Bent er á að félagaaðild er ekki
frjáls í Kína og því skorti verkamenn
allar leiðir til að verja rétt sinn.
Útsendarar ITUC tóku viðtöl í
fjórum verksmiðjum og kemur af-
raksturinn fram í skýrslunni. Að auki
segir að verkamenn hafi verið neydd-
ir til að vinna yfirvinnu, verið fyrir-
skipað að ljúga að eftirlitsmönnum
um laun sín og aðstæður á vinnustað
og látnir vinna 30 daga í mánuði.
„Ég vann frá því snemma um
morguninn til klukkan tvö næstu
nótt,“ segir 13 ára stúlka, sem ekki
vildi láta nafns getið. „Þetta gerist
ekki bara einu sinni heldur tvisvar til
þrisvar í mánuði. Ég var úrvinda, en
samt var ég látin fara í vinnuna næsta
dag eins og venjulega.“
„[Þ]að er til skammar fyrir alla Ól-
ympíuhreyfinguna að svona alvarleg
brot á alþjóðlegum verkalýðsréttind-
um skuli eiga sér stað í verksmiðjum,
sem framleiða Ólympíuvarning með
leyfi,“ var haft eftir Guy Ryder,
framkvæmdastjóra ITUC.
Kínversk stjórnvöld segjast munu
kanna þetta mál og sagði Jiang Xia-
oyu, varaforseti skipulagsnefndar Ól-
ympíuleikanna, að kæmi í ljós að
reglur hefðu verið brotnar með þeim
hætti, sem fram kæmi í skýrslunni
yrði tekið hart á málinu.
12 og 13 ára börn eiga ekki að
ganga hálfs sólarhrings vaktir í verk-
smiðjum. Það á ekki að skipta við fyr-
irtæki, sem byggja tilvist sína á
þrælkun barna. Kröpp kjör verka-
fólks í Kína eru ekkert leyndarmál.
Víða starfar fólk við hryllilegar að-
stæður. Barnaþrælkun og ólympíu-
hugsjónin eiga ekkert sameiginlegt.
Vonandi verður þessi skýrsla til þess
að kínversk yfirvöld taki á málinu í al-
vöru. Og vonandi verður hún til þess
að vekja athygli á aðstæðum á kín-
verskum vinnumarkaði þar sem
skammarlega oft gildir einu um ein-
staklinginn, heilsu hans og velferð.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
HÁSKÓLI Íslands varð efstur í níu
atriðum af þeim ellefu sem Ríkis-
endurskoðun horfði til við saman-
burð á kennslu í viðskiptafræði, lög-
fræði og tölvunarfræði í fjórum
íslenskum háskólum á árunum
2003-2005. Háskóli Íslands var
ódýrastur en um leið með sterkasta
akademíska stöðu í öllum náms-
greinunum þremur auk þess sem
hann var skilvirkastur í tveimur
námsgreinum af þremur. Háskóli
Reykjavíkur lenti í öðru sæti í sjö
tilvikum.
Almennt komu Háskóli Íslands
og Háskólinn í Reykjavík mun bet-
ur út úr samanburðinum en Háskól-
inn á Akureyri og Háskólinn á Bif-
röst.
Ríkisendurskoðun setur tvenns
konar fyrirvara við samanburðinn.
Annars vegar sé margvíslegur
munur á skólunum hvað varðar inn-
tak náms, kennsluaðferðir og náms-
mat. Menntunin sem skólarnir veiti
sé að ýmsu leyti ólík þótt náms-
greinar og prófgráður beri yfirleitt
sömu eða svipuð heiti. Hins vegar
séu mælikvarðar úttektarinnar
ófullkomnir og gefi aðeins vísbend-
ingar um samanburðaratriðin.
Ríkisendurskoðun telur engu að
síður að þær séu nægilega traustar
til að hægt sé að greina mun á milli
skóla.
Mikill munur á menntun
Úttektin leiddi í ljós mikinn mun
á menntunarstigi fastra akadem-
ískra starfsmanna en hlutfall slíkra
starfsmanna með doktorspróf var á
milli 10 og 100% eftir því hvaða
deild eða skor um var að ræða. Þá
var rannsóknarvirkni mjög mis-
munandi. Í sumum deildum skrifaði
hver starfsmaður hálft greinarígildi
á ári en í öðrum deildum eða skor-
um voru greinarígildin tvö.
Á grundvelli þessara niðurstaðna
leggur Ríkisendurskoðun til að
stjórnvöld setji skýrari reglur um
menntun akademískra starfs-
manna.
Fram kemur að samkvæmt ný-
legum reglum menntamálaráð-
herra um viðurkenningu háskóla
byggist slík viðurkenning m.a. á
mati á stöðu skóla á því fræðasviði
sem um ræðir. Ríkisendurskoðun
telur engu að síður að stjórnvöld
hafi ekki sett fram nákvæm viðmið
eða lágmarkskröfur í þessu sam-
bandi. „Ríkisendurskoðun telur að
stjórnvöld eigi að gera skýrar kröf-
ur um akademíska stöðu háskóla,
t.d. um lágmarkshlutfall doktors-
menntaðra starfsmanna af föstum
akademískum stöðum, og ætti við-
urkenning að vera háð því að skóli
uppfylli slíkar stöður,“ segir í út-
tektinni.
Bent er á að enginn íslensku skól-
anna hefur hlotið vottun frá viður-
kenndum erlendum vottunarstofn-
unum líkt og margir erlendir skólar
eða deildir innan þeirra hafa hlotið.
Ennfremur er minnt á að OECD
hafi lýst efasemdum um hvort að-
ferðir stjórnvalda við viðurkenn-
ingu nýrra prófgráða séu nægilega
vandaðar til að tryggja gæði náms-
ins.
Kanni arðsemi viðskiptafræða
Ríkisendurskoðun vekur einnig
athygli á því að á undanförnum ár-
um hafi háskólanemum fjölgað mik-
ið en mismikið eftir greinum. Hlut-
fallslega hafi fjölgunin verið mest í
félagsvísindum, þ.m.t. viðskipta-
fræði og lögfræði, en hlutfallslega
mun fleiri stunduðu nám í þessum
greinum hér á landi en annars stað-
ar á Norðurlöndum árið 2005. Þetta
á einkum við um viðskiptafræði.
Fram kemur að viðskipta- og hag-
fræðinemar voru 10% allra háskóla-
nema árið 1997 og þriðji
nemendahópur háskólann
fjölmennur og nemendur í
vísindum og stærðfræði. „Á
voru þeir hins vegar orð
mennasti nemendahópurin
18% af heildinni. Þessi
stafar einkum af fjölgun v
fræðinema í einkareknu
um,“ segir í úttektinni.
Að mati Ríkisendur
þurfa stjórnvöld að taka sk
stöðu til þess en gert he
hvernig verja á fjárveitingu
skóla og taki m.a. tillit til n
fjölda, námsgreina og d
kennslu á milli skóla. „Eðli
slík stefna sé sett til nokk
og taki m.a. mið af þjóð
hagkvæmni mismunandi m
ar. Mikilvægt er að kortlög
samfélagsins fyrir mennta
HÍ efstur í níu t
Ríkisendurskoðun birti í
gær úttekt á kostnaði,
skilvirkni og gæðum há-
skólakennslu í þremur
námsgreinum hjá sam-
tals fjórum íslenskum
háskólum. Þetta er í
fyrsta skipti sem slík út-
tekt er gerð og óhætt er
að fullyrða að háskóla-
menn hafa beðið hennar
með töluverðri eft-
irvæntingu.
„VIÐ erum afskaplega ánægð með niðurstöðu skýrsl-
unnar og okkur finnst að þetta sé staðfesting á því að
námið sé afburðagott og vel farið með fjármagn,“
segir Kristín Ingólfsdóttir, rektor Háskóla Íslands.
Hún segir að í skýrslunni séu ábendingar um hluti
sem betur megi fara en það séu allt þættir sem verið
sé að bregðast við nú þegar og hafi þeir allir verið
settir í stefnu háskólans sem þegar sé byrjað að
framfylgja. Í nýju stefnunni komi m.a. fram að fram-
vegis verði aðeins ráðnir kennarar með doktorspróf
við deildina og svarar Kristín þannig gagnrýni á að
mjög lágt hlutfall kennara við lagadeild HÍ sé með
doktorspróf. „Þetta hefur þegar lagast frá því að út-
tektin var gerð og mun breytast meira á komandi ár-
um,“ segir Kristín.
Aðstaða nemenda mun batna á næstunni
Aðspurð um brottfall nemenda segir Kristín að það
sé eitt af þeim málum sem verið sé að skoða mjög al-
varlega og að þetta sé spurning bæði um að tíma ein-
staklinga sé ekki nógu vel varið svo og kostnað rík-
isins. „Viðskipta- og hagfræðideild okkar hefur sett
sér stefnu næstu fimm ár þar sem enn verður gert
betur og áhersla lögð á að bæta bæði kennslu og
rannsóknir til muna,“ segir Kristín og bætir við í
sambandi við óánægju nemenda með aðstöðu, sem
fram kom í úttektinni, að háskólinn muni taka Há-
skólatorg í notkun í desember 2007 en það sé 10.000
m² húsnæði sem muni bæta verulega aðbúnað nem-
enda í þessum deildum.
„Skýrslan felur í sér sóknarfæri“
Ágúst Einarsson, rektor Háskólans á Bifröst, var
staddur erlendis og hafði ekki náð að kynna sér
skýrsluna nógu vel en vildi þó segja að skýrslan
kæmi að mörgu leyti ágætlega út fyrir Háskólann á
Bifröst.
„Það er greinilegt að við erum með fæsta nem-
endur á hvern kennara sem samrýmist okkar stefnu
og er kostnaður okkar töluvert mikill miðað við aðra
skóla og helgast það meðal annars af þessari stað-
reynd,
Bifröst
„Við
til umr
og mun
Bifröst
ig sé at
komi á
það ísle
Frumd
frábru
Svafa G
ekki tjá
in að k
um nið
Jóha
ans við
HR vild
hefðu k
skýring
skýrslu
urstöðu
sendur
stórum
Stað
mundu
tektina
betur,
Rektor HÍ fagnar
Kristín
Ingólfsdó
 Háskólinn í Reykjavík efstur í tveimur tilvikum og s
Bifröst reka oftast lestina  Menntamálayfirvöld þurf