Morgunblaðið - 18.06.2007, Blaðsíða 13

Morgunblaðið - 18.06.2007, Blaðsíða 13
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. JÚNÍ 2007 13 G uðmundur Halldórsson í Bolung- arvík hafði samband við Bryggjuspjallara vegna síðasta spjalls. Honum þótti þar vegið að smærri sjávarbyggðum þegar fjallað var um slægingarstuðul. Það var ekki ætlunin að vega að neinum sjávarbyggðum. Ætlunin var að benda á göt í stjórnkerfinu, sem meðal annars geta leitt til þess að réttar upplýsingar um afla berast ekki til yfirvalda og Hafrannsóknastofnunar. Vissulega eru götin fleiri en slægingarstuðull og ísprufur eins og fjallað var um í síðasta bryggjuspjalli. Þar má nefna að fiskur er ekki vigtaður inn á vinnslulínur frystitogara, heldur aflinn reikn- aður út frá afurðunum eftir sérstökum nýt- ingarstuðlum. Auðvitað er hægt að vigta slægðan fisk inn á vinnslulínur togaranna. Þá fengjust örugglega ótvíræðari upplýsingar um afla til kvóta. Ennfremur má benda á rýrnun í fiski, sem fluttur er óunninn úr landi til sölu á erlendum fiskmörkuðum. Það er hægt að vigta fiskinn áður en hann fer utan til að fá sem réttastar upplýsingar um þyngd hans, en hún rýrnar töluvert á leiðinni vegna vökvataps. Fyrir vikið vegur fiskurinn jú minna, þegar hann er vigtaður ytra. Svo er auðvitað spurningin eilífa um brotkastið og umfang þess. Það er mikilvægt að sem rétt- astar upplýsingar um afla berist Hafrann- sóknastofnuninni svo hún geti byggt á réttum grunni. Það er mikið rætt um stofnstærðarmat Hafró um þessar myndir og víða bornar á það brigður að matið geti verið rétt. Slíkar umræður kvikna alltaf, þegar lagður er til niðurskurður á veiðiheimildum. Sá mikli nið- urskurður sem nú er lagður til mun reynast mörgum ofviða, verði hann að veruleika. Þriðjungs niðurskurður þorskveiðiheimilda getur leitt til þess að margir telji það betri kost að selja aflahlutdeild sína en að halda áfram. Þannig getur mikill niðurskurður leitt til frekari samþjöppunar í kvótaeign. Á Landsfundi Sjálfstæðisflokksins fyrir nokkru mun hafa komið upp tillaga í sjáv- arútvegsnefnd þess efnis að óháðri stofnun yrði falið að fara yfir rannsóknir og gögn Hafró og og leggja mat á stofnstærðarmat og útreikninga hennar. Sú tillaga fékk ekki brautargengi. Staðreyndin er sú að erlendir fiskifræðingar hafa verið fengnir til þess verks áður. Þeir hafa komizt að sömu nið- urstöðum og fiskifræðingarnir á Hafró. Það er kannski ekki skrítið enda hafa þeir beitt sömu aðferðarfræði og stofnunin. Það er spurning hvort hægt er að beita öðrum að- ferðum. Það er gagnrýnt nú að afladagbækur séu lítið notaðar við stofnstærðarmat, sagt að breyttar aðstæður í hafinu leiði til þess að togararallið gefi alls ekki rétta mynd af ástandinu í sjónum. Það skiptir miklu máli, því stofnstærðarmat Hafró er að mjög mikl- um hluta byggt á togararallinu. Umræðan um þessi mál er í hæsta máta eðlileg. Hún er nauðsynleg. Þegar svona tíðindi berast verða menn að skoða alla mögulega áhrifavalda án fordóma og leita allra leiða til að svara hinum fjölmörgu spurningum, sem menn hljóta að spyrja við aðstæður eins og þessar. Nauðsynleg umræða »Mikill niðurskurður þorskveiðiheimilda getur leitt til frekari samþjöppunar í kvótaeign. BRYGGJUSPJALL Hjörtur Gíslason hjgi@mbl.is Í KJÖLFAR uggvænlegra tíðinda frá Hafró á dögunum hefur kveðið við nokkuð nýjan tón í umræðu um kvótakerfið, fræðilegar forsendur veiðiráðgjafar og sjávarútvegsmál í heild. Við sem stóðum að Komp- ásþætti um brotalamir í sjávarút- vegi sem sýndur var 6. maí sl. telj- um ekki útilokað að þátturinn hafi haft einhver áhrif á þessa umræðu í þá átt að rífa hana úr pólitísku arga- þrasi, útúrsnúningum, klisjum og meðfylgjandi pollagrunnum ásökun- um um vafasöm heilindi og hags- munatengsl þeirra sem leggja orð í belg. Það eru því nokkur vonbrigði að þurfa að svara tveimur gagnrýnis- röddum á þáttinn sem bera þessi neikvæðu einkenni. Í tvígang hefur Hjörtur Gíslason, sjávarútvegssér- fræðingur Morgunblaðsins, beint spjótum sínum að þættinum auk þess sem Friðrik J. Arngrímsson, framkvæmdastjóri LÍÚ, hefur brugðið sama vopni í Fiskifréttum. Svo einkennilega vill til að tilskrifin eru efnislega eins og runnin úr sama penna en í sjálfu sér fagnaðar- efni að hægt er að svara báðum í einu. Svindl á Íslandi Til upprifjunar skal áréttað að megininntakið í umfjöllun Kompáss var stórfellt svindl sem felst ekki aðeins í brottkasti heldur einnig ýmsum ólöglegum tilfærslum þegar afla hefur verið landað. Ís er sagður margfaldur, rangar tegundir til- greindar auk þess sem fiski er í stórum stíl ekið framhjá vigt og hann þar með aldrei skráður. Fiski- stofustjóri taldi að þetta svindl eftir löndun næmi þúsundum tonna, ekki mörgum þúsundum að vísu, en rétt er að halda til haga að hann átti þar eingöngu við svindl með skráð ís- hlutfall. Mat á umfangi þessara brota verður aldrei byggt á öðru en ágiskun, á svipaðan hátt og mat á stærð fiskistofna byggist á löndun- artölum og prufuveiðum. Tugir heimildarmanna og gögn sannfærðu þá sem unnu að Kompásþættinum um að svindlið væri stórfellt. Því var velt upp í þættinum að ef skekkja er mikil í löndunartölum gæti það haft marktæk áhrif á mat á fiskistofn- unum og þar með veiðiráðgjöf. Áhyggjur af Færeyjum Það vekur furðu að fyrsta við- bragð Morgunblaðsins og LÍÚ við þættinum fól í sér miklar áhyggjur af þorskstofninum við Færeyjar. Eflaust verða Færeyingar klökkir yfir þessum áhyggjum en spyrja sig ef til vill með undrun af hverju menn líta sér ekki nær. Kompás heimsótti Færeyjar með megin- þema þáttarins í huga, þ.e. svindl í sjávarútvegi. Færeyingar reyndu kvótakerfi í tvö ár og lögðu það síð- an af og tóku upp sóknarstýringu með sk. fiskidagakerfi. Kompási þótti fengur í að heyra af reynslu Færeyinga að þessu leyti enda voru eyjaskeggjar ófeimnir við að tjá sig um þetta svindl þar sem það heyrði nú sögunni til. Á Íslandi eru þeir vandfundnir sem þora að tjá sig um slíkar brota- lamir nema í skjóli nafnleyndar enda ríkir hagsmunir í húfi; menn geta átt yfir höfði sér lögsókn, at- vinnumissi og jafnvel útskúfun úr byggðarlagi sínu. Það var ekki frumtilgangur Kompáss að gera út- tekt á árangri fiskidagakerfisins hvað varðaði uppbyggingu og nýt- ingu fiskistofnanna. Það telst varla tilraun til að gefa því kerfi gæða- stimpil þó að dregið sé fram tvennt sem er óumdeilt: a) svindl af því tagi sem þátturinn fjallaði um er ekki vandamál í Færeyjum og b) breið sátt er um grunnforsendur fisk- veiðistjórnunarkerfisins. Þrátt fyrir þetta er því haldið fram að Kompás hafi verið að hampa fiskidagakerfinu sem besta fiskveiðistjórnunarkerfi í heimi. Þetta er fráleitt. Fyrrverandi sjáv- arútvegsráðherra Færeyja kallaði kerfið að vísu það besta í heimi, en bætti við „fyrir Færeyinga“. Sami stjórnmálamaður vildi einnig kalla kvótakerfistilraunina „hörmungar fyrir sjávarútveginn“ – taldi hörm- ungarskeiðin tvö á síðustu öld og voru hinar hörmungarnar veiði- stoppið á tímum seinni heimsstyrj- aldar. Við þá skoðun var birt línurit yfir þorskveiðar við Færeyjar á ár- unum 1925-2005. Bæði Friðrik og Hjörtur hafa gert þetta línurit að meginefni í sinni gagnrýni. Gefið er í skyn að meðvitað hafi verið sleppt að sýna lægð í þorskveiðum 2006 og það sem af er árinu 2007. Er þá horft framhjá því að skýrt var tekið fram í texta í þættinum að mikil lægð hefði verið í þorskveiðum síð- ustu misseri. Pólitíska smjörklípan Svo það gleymist ekki þá skal enn og aftur ítrekað að þátturinn fjallaði um svindl í íslenskum sjávarútvegi. Morgunblaðið og LÍÚ telja hins vegar að þessi Færeyjahluti Komp- áss hafi verið meðvituð tilraun til þess að kasta rýrð á íslenska kvóta- kerfið og það á flokkspólitískum for- sendum. Ekki dettur okkur annað í hug en að það sé alger tilviljun að dylgjur framkvæmdastjóra LÍÚ og blaðamanns Mbl. séu sóttar í sama líkingabrunn. Þannig segir Hjörtur Moggablaðamaður: „En Kompásinn lét misnota sig fullmikið í því að kasta rýrð á kvótakerfið og galla þess. Það var engu líkara en Magn- ús Þór Hafsteinsson hefði skrifað handritið að þættinum og Grétar Mar Jónsson leikstýrt honum.“ Friðrik tónar svo á móti: „Það var eins og maður hefði séð handritið áður og leikendurnir voru líka gam- alkunnir“ (…) þrátt fyrir að þeir sem leikstýrðu vissu betur. Þátturinn var sýndur viku fyrir þingkosningar en þetta var næstsíð- asti Kompásþáttur vetrarins. Hirti þykir þetta stórdularfull tímasetn- ing og telur hana til sönnunar því að við Kompásmenn höfum látið mis- nota okkur. Honum þykir það einn- ig afar dularfullt að auglýsingaher- ferð Frjálsynda flokksins „spretti upp fullmótuð í kjölfar þáttarins“ – en sá flokkur hefur eins og kunnugt er barist gegn kvótakerfinu. Að- standendum Kompáss þykir það ekkert skrítið að auglýsingaherferð þessa flokks, eins og herferðir ann- arra flokka, nái háflugi síðustu daga fyrir kosningar. Það er ósvífni að fullyrða að póli- tísk öfl hafi misnotað Kompás í póli- tískum tilgangi og er með því vegið að blaðamannaheiðri þeirra sem stóðu að þættinum. Það er álíka ósvífið og ef við fullyrtum opinber- lega að Hjörtur hefði látið misnota sig af hagsmunasamtökunum LÍÚ og tiltaka því til sönnunar þann til- viljanakennda samhljóm sem er í skrifum Hjartar og framkvæmda- stjóra útvegsmannafélagsins. Kompás hefur ekki og mun aldrei láta misnota sig í nokkurri umfjöll- un af neinu tagi. Fréttir gagnrýndar líka Báðum þessum skríbentum er svo tíðrætt um frétt Stöðvar 2 um vitn- isburð fyrrverandi skipstjóra sem sagðist hafa verið beittur þrýstingi af útgerð til þess að tilgreina rang- lega sem ufsa fleiri hundruð tonn af þorski. Áður en viðtalið var birt var haft samband við framkvæmda- stjóra fyrirtækisins. Nákvæmlega 38 mínútum fyrir útsendingu frétta sendi hann fréttastofu afrit af bréfi frá Fiskistofu með niðurstöðu á rannsókn þess tímabils sem ásak- anirnar náðu til. Segir þar m.a.: „Frumrannsókn leiddi ekki í ljós óeðlilegt misræmi milli afla bak- reiknaðs frá framleiddum afurðum og löglega innvegins afla samkvæmt gögnum Fiskistofu.“ Hjörtur kallar þetta opinber gögn sem „afsanni glæpinn“ eins og hann orðar það og undrast að fréttin hafi farið í loftið þrátt fyrir bréf Fiski- stofu. Í fréttum af þessu máli kom- ust sjónarmið útgerðarinnar vel til skila og engin afstaða tekin til sekt- ar í sjálfu sér. Það er þó furðu grunnhyggið ef LÍÚ og Mbl. ætla að halda því fram að niðurstaða bak- reikninga Fiskistofu feli í sér full- komna og óræka sönnun þess að ekkert óeðlilegt hafi verið á seyði hjá tilteknum útgerðaraðilum. Í umræddum Kompásþætti kom fram að bakreikningar Fiskistofu eru ekki nákvæm vísindi – það stað- festi fiskistofustjóri. Þess má geta að forsvarsmaður fyrirtækisins sem fjallað var um fullyrti að allar afurð- ir hefðu verið seldar í gegnum SÍF það tímabil sem var til umræðu. Kom síðan á daginn að hann varð að viðurkenna að það var ekki rétt því fyrirtækið hefði einnig selt frá sér afurðir milliliðalaust. Kompás hefur ekki lokið umfjöllun sinni um kvóta- kerfið og sjávarútveg í landinu. „Kvótakerfið, glæpamenn og svíðingar“ Það var fjallað um svindl í kvóta- kerfinu í þættinum en einhvern veg- inn túlka blaðamaður Morgunblaðs- ins og framkvæmdastjóri LÍÚ þessa umfjöllun sem misnotkun á þætt- inum í því skyni að „kasta rýrð á kvótakerfið“ og að í umfjölluninni hafi falist ásökun um að „eintómir glæpamenn og svíðingar starfi í greininni“. Það eru furðuleg við- brögð við heiðarlegri viðleitni til að gera heildstæða úttekt á brotalöm- um sem lítið hefur verið fjallað um ef undan er skilið brottkastið. Hvers vegna hefur Morgunblaðið ekki gert slíka úttekt fyrir löngu? Hvernig tæki blaðið ásökun um að með því að fjalla EKKI um þessa þætti væri blaðið að passa upp á að kasta ekki rýrð á kvótakerfið? Það er reyndar fagnaðarefni að Hjörtur, sjávarútvegssérfræðingur Morgunblaðsins, virðist hafa snúið við blaðinu og vaknað til vitundar um alvarleika brotanna nú á allra síðustu dögum. Í Bryggjuspjalli í liðinni viku krefst hann skýringa á því af hverju það gangi svona illa að byggja upp þorskstofninn (NB þann íslenska). Segir hann svo, í full- komnu samræmi við meginniður- stöðu Kompásþáttarins sem hann fann allt til foráttu: „Reyndar kann það að vera svo að ekki sé nægj- anlega vel gengið eftir því að farið sé að lögum og reglum. Að einhverj- ir komist upp með það að landa fiski í stórum stíl framhjá vigt. Að ein- hverjir misnoti slægingarstuðla og ísprufur til fá meira út úr kvótanum. Ef upplýsingar um raunverulegan afla og fiskveiðidánartölu eru ekki réttar getur ráðgjöfin heldur ekki verið rétt.“ Við segjum bara amen á eftir þessu efni. Ekki dettur okkur í hug að ásaka Hjört þarna um að „kasta rýrð á kvótakerfið“ né að hann sé að fullyrða að „eintómir glæpamenn og svíðingar starfi í greininni“. Við veltum því nú samt fyrir okkur hvort LÍÚ-Friðrik taki undir þessi skrif. Lokaorð Þess má að lokum geta að í kjöl- far Kompásþáttarins hafa gagnleg- ar viðbótarupplýsingar um fyrr- nefndar brotalamir borist Stöð 2, bæði fréttastofu og ritstjórn Komp- áss. Verða þær efni í frekari um- fjöllun en þeim sem vilja koma upp- lýsingum á framfæri er bent á tölvupóstfang þáttarins, komp- as@3stod2.is. Að líta sér nær Jóhannes Kr. Kristjánsson, ritstjóri Kompáss, og Kristinn Hrafnsson, fréttamaður Stöðvar 2, gera at- hugasemdir við Bryggjuspjall og skrif Friðriks J. Arngrímssonar í Fiskifréttum Morgunblaðið/RAX Fiskveiðar Fiskveiðistjórnunarkerfið er umdeilt um þessar mundir. Meðal annars er brottkast í umræðunni. ÚR VERINU

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.