Morgunblaðið - 02.07.2007, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 2. JÚLÍ 2007 11
S
egja má að það skipti í
tvö horn, jafnvel þrjú,
þegar mismunandi
byggðarlög á Aust-
fjörðum eru heimsótt
hvað varðar atvinnu-
ástand og viðhorf til
kvótakerfisins. Í þeim
byggðakjörnum sem Fjarðabyggð
samanstendur m.a. af, Reyðarfirði,
Eskifirði, Neskaupstað og Fáskrúðs-
firði, er augljóst mál að í þessum
plássum, sem í gegnum tíðina hafa
byggt afkomu sína á sjósókn og
vinnslu sjávarafurða, hefur mikið
breyst með tilkomu Fjarðaáls, nýrrar
álbræðslu Alcoa við Reyðarfjörð, sem
til framtíðar mun veita um 400 manns
atvinnu og öðrum 500 til 600 manns í
tengdum störfum.
Það segir sig sjálft að með tilkomu
1.000 nýrra starfa eru þessir byggða-
kjarnar á grænni grein hvað varðar
atvinnuástand enda greinilegt að
menn fagna því fyrir austan að fleiri
egg eru nú í körfunni en áður. Fjarða-
byggð státar nú af annarri stærstu
útflutningshöfn landsins næst á eftir
Reykjavíkurhöfn.
Fjölmargir viðmælendur sem
blaðamaður hitti sögðu eitthvað á
þann veg að það væri lykilatriði að
sveitarfélög í hinum dreifðari byggð-
um landsins mörkuðu þá stefnu að
hafa eitthvað annað en sjávarútveg
upp á að bjóða. Þau yrðu að finna fjöl-
breyttari atvinnustarfsemi og það
gengi bara ekki að hafa öll eggin í
sömu körfunni.
Þeir byggðakjarnar sem fjær eru
Fjarðabyggð og þeir byggðakjarnar
sem byggja einkum afkomu sína á
bolfiskveiðum og -vinnslu eiga margir
í miklum erfiðleikum og horfa fram á
miklar þrengingar fari svo að nið-
urskurður í þorskveiðiheimildum
verði allt að 30%.
Einhverjir gefast upp og hætta
Flestir virðast á einu máli um að ef
sjávarútvegsráðherra ákveður að
fara í einu og öllu að fiskveiðiráðgjöf
Hafró muni það hafa í för með sér að
einhverjir gefist upp og hætti útgerð.
Sérstaklega sé minni „kvótaeigend-
um“, trillukörlunum sem hafi jafnvel
veðsett sig í bak og fyrir við kvóta-
kaup, hætt við að fara í þrot við stór-
felldan niðurskurð.
Sama er einnig talið að geti hent
minni frystihús sem hafa verið að
vinna eigin bolfisk sem veiddur er af
togurum útgerðanna. Ef farið verður
að tillögum Hafró er líklegt að ekki
verði næg vinnsla í ákveðnum fjölda
frystihúsa. Þau frystihús muni þann-
ig þurfa að auka vinnslu á ýsu og jafn-
vel kaupa þorsk til vinnslu á fisk-
mörkuðum, sem hvort tveggja muni
rýra afkomuna. Togaraveidd ýsa er
yfirleitt mjög lélegt hráefni; línuýsa
er miklu betra hráefni, en margar út-
gerðir sem eiga og reka frystihús
hafa einungis yfir togurum að ráða,
ekki línubátum.
Loks eru það svo byggðakjarnar
sem fjær eru Fjarðaáli en byggja
megnið af afkomu sinni á uppsjáv-
arveiðum og vinnslu.
Þeir standa sterkar að vígi en stað-
irnir sem byggja mest á línuveiðum.
Þetta á við um staði eins og Vopna-
fjörð og Þórshöfn og einnig Neskaup-
stað og Eskifjörð, sem bæði njóta
nándarinnar við álverið í Reyðarfirði
og byggja mikið á uppsjávarveiðum
og vinnslu.
Verst fyrir þá sem fjærst búa
Sveitarfélög eins og Bakkafjörður,
Stöðvarfjörður og jafnvel Borg-
arfjörður eystri eru sögð eiga í
ákveðnum kröggum vegna þess
hversu háð þau eru sjávarútvegi og
kvótaúthlutunum. Í fyrra skapaðist
mjög erfitt ástand á Stöðvarfirði þeg-
ar Samherji hætti fiskvinnslu á staðn-
um og um 60 manns misstu vinnuna.
Þannig að þótt Stöðvarfjörður sé nú
hluti af Fjarðabyggð gerir fjarlægðin
við atvinnutækifærin það að verkum
að þar er ástandið í atvinnumálum
dapurlegt. Þó láta sumir sig hafa það
að aka daglega til Reyðarfjarðar og
frá og sækja m.a. vinnu við uppbygg-
ingu álversins og aðrir hafa ráðið sig
til starfa hjá Fjarðaáli.
Á Bakkafirði hefur kvóti byggð-
arlagsins skroppið mjög saman,
þannig að innan við helmingur er
veiddur og unninn þar nú miðað við
það sem var þegar best lét eða um
300 tonn miðað við um 700 tonn fyrir
nokkrum árum. Bæði eru þessi sveit-
arfélög í það mikilli fjarlægð frá
Fjarðabyggð að jákvæðra áhrifa af
Fjarðaáli gætir þar ekki. Öðru máli
gegnir með Fáskrúðsfjörð, sem er
orðinn hluti af sama atvinnusvæði
með tilkomu hinna frábæru ganga á
milli Reyðarfjarðar og Fáskrúðs-
fjarðar. Auk þess er loðnuvinnslan á
Fáskrúðsfirði sterk, sem er að sjálf-
sögðu ákveðin kjölfesta í bænum.
Seyðisfjörður, þessi fallegi bær sem
gæti státað af 1.500 íbúa byggð, er nú
tæplega 700 manna bær. Á Seyðisfirði
er mjög fullkomin bræðsluverksmiðja
sem var nýbúið að endurgera þegar
Samherji keypti ráðandi hlut í Síld-
arvinnslunni í Neskaupstað. Í þeirri
verksmiðju er nánast engin starfsemi
því ákveðið var að að flytja svo til alla
bræðsluna á Norðfjörð. Að sögn er
ástandið því hálfdapurlegt á Seyð-
isfirði og mér var sagt að yfir vetr-
artímann væri það enn dapurra, Seyð-
isfjörður væri nánast eins og
draugabær. Einn viðmælandi orðaði
það svo: „Sérstaða Austfirðinga er sú
að þar er engin samstaða. Þar berjast
allir á milli fjarða og tala sem minnst
saman og reyna lítið að samhæfa og
vinna saman.“
Margir fyrir austan binda vonir við
að þessi hugsunarháttur sé á útleið
og þar gegni bættar samgöngur og
sameining sveitarfélaga eins og varð í
Fjarðabyggð lykilhlutverki.
Breytingar hjá Eskju
Nú er það til skoðunar hjá eig-
endum Eskju, hjónunum Björk Að-
alsteinsdóttur og Þorsteini Jónssyni,
að selja bolfiskhluta Eskju, en honum
fylgja um 4.600 þorskígildistonn.
Systkinin Björk og Kristinn Að-
alsteinsbörn (Börn Aðalsteins Jóns-
sonar sem er betur þekktur sem Alli
ríki á Eskifirði) keyptu bróður sinn
Elvar Aðalsteinsson út úr fyrirtæk-
inu á sínum tíma fyrir hálfan annan
milljarð þegar ekki var samstaða í
systkinahópnum um framtíð-
arstefnumörkun fyrirtækisins. Elvar
Firðirnir fjærst
Fjarðabyggð í kröggum
Það er mjög mismunandi eftir
því hvar borið er niður á Aust-
fjörðum hvernig atvinnuástand
og viðhorf eru í þeim lands-
hluta. Vitanlega hafa flestir
miklar áhyggjur af þeim nið-
urskurði sem viðbúið er að
sjávarútvegsráðherra ákveði í
þorskveiðiheimildum fyrir
næsta fiskveiðiár. Gallharða
andstæðinga kvótakerfisins er
þar að finna en einnig ein-
dregna talsmenn núverandi
fiskveiðistjórnunarkerfis.
Eskja áformar að selja frá sér
bolfiskkvóta sinn og því eru
blikur á lofti á Eskifirði.
Fjarðaál Viðmælendur eru sammála um að tilkoma Fjarðaáls í Reyðarfirði hafi haft og muni hafa ótrúlega jákvæð áhrif á atvinnulífið og mannlífið í þessum landshluta.
Texti og ljósmyndir Agnes Bragadóttir
agnes@mbl.is
ER KVÓTAKERFIÐ Í NÚVERANDI MYND KOMIÐ Í ÞROT?