Morgunblaðið - 03.07.2007, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚLÍ 2007 15
okkur sem erum í þessum útflutningi. Ef menn
horfa fram á að einhver verulegur nið-
urskurður verði í þorskveiðiheimildum þá
spyr maður hvort hætt verði við fyrirhugaðar
álversframkvæmdir sem fregnir af klingja í
eyrum okkar dag eftir dag. Ég tel að umræð-
an um fleiri álver sé aðalástæðan fyrir þessu
háa gengi krónunnar og að sjálfsögðu einnig
framkvæmdir við nýtt álver.“
Rakel segir að umræðan um kvótakerfið
hafi verið neikvæð frá upphafi. „Manni svíður
auðvitað þessi stöðuga neikvæðni í garð sjáv-
arútvegsins og ég tel að hún eigi ekki síst ræt-
ur að rekja til höfuðborgarsvæðisins. Ég held
að kvótakerfið sé það skásta sem við höfum til
þess að halda utan um fiskstofnana á Íslands-
miðum. Það eru vafalaust ákveðin göt á kvóta-
kerfinu sem mætti reyna að laga.
Ég hef þá trú að við höfum eytt alltof litlum
krafti í rannsóknir á lífríki sjávar. Það þarf að
stórefla hafrannsóknir og það þarf að breyta
þeim. Það þarf að fá skipstjórnarmennina
okkar til þess að taka þátt í hafrannsóknum en
þeir þekkja hvað best til. Það þarf einnig að fá
þá sem hafa hagsmuni af framleiðslunni til
þess að vera með. Hér væri hægt að búa til
mjög öflugt rannsóknarteymi en það er alveg
ljóst að fleiri þurfa að koma að rannsóknunum
en nú er. Ég vildi ekki þurfa að sitja uppi með
þá ábyrgð sem þeir hjá Hafró hafa einir í
dag.“
Aðspurð hvaða göt hún telji vera á kvóta-
kerfinu segir Rakel: „Er það til dæmis eðlilegt
að við séum með fullt af kvótalausum skipum
hringinn í kringum landið? Það er þessi kvóta-
lausa útgerð sem hefur spennt upp leigumark-
aðinn og verðlagningu á kvótanum. Það er
bara staðreynd að það er fullt af mönnum sem
leigja kvótann á þessu uppsprengda verði og
aðrir sem kaupa hann á verði sem við höfum
ekki treyst okkur til að kaupa á. Það er enginn
grunnur fyrir því að slík fjárfesting geti staðið
undir sér.“
Hér vísar Rakel til þess að verð á þorsk-
ígildiskílói kostar nú um 3.000 krónur og
leiguverðið fyrir kílóið er um 200 krónur.
Rakel segist ekki vera á bryggjunum en hún
eins og aðrir heyri talað um fleiri vankanta á
kvótakerfinu, svo sem það að landað sé
framhjá vigt, ísprósentan sé fölsuð og fleira.
„Ég ætla ekki að gerast neinn dómari í þessum
efnum en þó hlýtur maður að staldra við þeg-
ar fiskistofustjóri sagði sjálfur að þetta skipti
þúsundum tonna. Það er auðvitað graf-
alvarlegt mál ef svo er. Hér eigum við að hafa
öflugt eftirlit en þegar svona er talað veltir
maður því fyrir sér hvort ekki megi herða
veiðieftirlitið og eftirlit með vigtun.
Ég tel mig þó vita það með vissu að svona
sjóræningjastarfsemi er ekki stunduð hér í
Stykkishólmi. Við erum hér bara að sinna okk-
ar skyldum og fara eftir lögum og reglum.“
LAUSU SKIPIN ÚT
Stjórnarformaður Rakel Olsen segir að stór-
efla þurfi hafrannsóknir og fleiri þurfi að
koma að þeim en nú er.
Manni svíð-
ur þessi nei-
kvæðni í
garð sjávarútvegsins
og ég tel að hún eigi
ekki síst rætur að
rekja til höfuðborg-
arsvæðisins.
»
S
igurður Sigurbergsson, fram-
kvæmdastjóri hjá Soffanías Cesils-
syni í Grundarfirði, segir ljóst að
fiskveiðiráðgjöf Hafró komi öllum á
Snæfellsnesi gríðarlega á óvart.
„Þetta er í rauninni þvert á það sem
við erum að upplifa “ segir Sigurður. „Hún
hefði ekkert komið okkur á óvart ef við hefð-
um verið farnir að sjá hér í vinnslunni horaðri
fisk og heyra af skipstjórnarmönnum sem
væru í vandræðum með að ná í fiskinn. Við
höfum verið að upplifa þveröfugt ástand; það
er auðveldara að ná í fiskinn og tekur helmingi
skemmri tíma og við erum að fá fisk sem er í
betri holdum en oftast áður.“
Sigurður segir að ef upplýsingar frá skip-
stjórnarmönnunum gæfu til kynna að ástandið
væri slæmt fiskurinn væri rýr og erfitt að ná í
hann þá horfði málið öðru vísi við. „Þá væri ég
óttasleginn. Við höfum upplifað það í skelinni
og það voru skipstjórnarmennirnir sem fyrstir
áttuðu sig á því hvað var að gerast í skelinni.
Þeir vita sínu viti. Á meðan þeir eru rólegir er
ég rólegur. Því held ég að þessi veiðiráðgjöf
Hafró sé á algjörum villigötum.“
Sigurður kveðst telja að það sé alrangt að
ætla sér að breyta núverandi reglum um 25%
stuðul og fara niður í 20%. „Ég held að eina
vitið í stöðunni í dag sé að núverandi reglur
gildi. Það sé þessi sveiflujöfnun upp á 10% og
þá erum við að tala um skerðingu í þorsk-
veiðum upp á tæplega 10%.
Vill þrefalda steinbítskvóta
Við skulum ekki gleyma því að Hafró er að
tala um skerðingu í steinbít upp á 10% til 15%
á sama tíma og þeir eru að tala um 30% skerð-
ingu í þorski. Það er engin glóra í því og svo
gjörsamlega allt annað en við erum að upplifa.
Nær lagi væri að tvöfalda jafnvel þrefalda
steinbítskvótann svo mikið veiðist af honum.
Þessi ráðgjöf þeirra um steinbítinn segir okk-
ur bara að þeir vita nú ekki alveg jafnmikið og
þeir vilja vera láta. Auðvitað er erfitt að vera
að blása á vísindaleg rök því þeir kunna örugg-
lega að reikna. Það er enginn að efast um það.
Það má kannski efast um aðferðafræðina, for-
sendurnar sem lagðar eru til grundvallar í út-
reikningum þeirra hjá Hafró. Ég hef miklar
efasemdir um það hvað þessar togstöðvar
Hafró eru látnar vega þungt inn í ráðgjöfina.
Ég hef ekki áhyggjur af þorskstofninum og
ég hef ekki áhyggjur af steinbítsstofninum,
það er auðvitað stóra málið. Það er enginn
hagur í því fyrir okkur að ætla að veiða of mik-
ið úr stofnunum. Það kemur bara í bakið á
okkur eftir einhver ár. Við höfum auðvitað alla
okkar hagsmuni af því að stofnarnir muni
braggast.
Ég ætla bara að vona að menn fari ekki að
nota kvótakerfið sem hagstjórnartæki og segi
sem svo að nú sé óhætt að draga úr veiðum til
þess að slá á þenslu. Það væri bara alröng að-
ferðafræði enda hefur kvótakerfið aldrei verið
notað með þeim hætti.“
Sigurður segir að það sem hann telji hættu-
legast sé ef menn ætli að fara að nota kvóta-
kerfið til þess að halda uppi byggð í landinu.
„Ef álverið fer úr Hafnarfirði þá má með sömu
rökum halda því fram að Norðurál og Fjarðaál
eigi að bæta Hafnfirðingum það að Alcan
hættir starfsemi með einhvers konar skatt-
heimtu. Það sér hver maður að það gengur
ekki upp.
Við erum búnir að upplifa það í sjávarútveg-
inum síðustu 15 - 20 árin að þriðja hvert kíló sé
með stjórnvaldsaðgerðum tekið út um bak-
dyrnar með einhvers konar hliðarráðstöf-
unum eins og byggðakvótum, smábátakvótum
o.þ.h., allt gert af tómum velvilja með það að
markmiði að halda uppi byggð.
Það sem er tekið frá einum og fært til ann-
ars veikir bara þann sem tekið er frá. Það er
stöðugt verið að leggja byrðarnar á sjáv-
arútvegsfyrirtækin í landinu og þau rísa ekki
undir þeim álögum endalaust. Málið er ekkert
flóknara en svo “ segir Sigurður.
„Menn eru búnir að reyna það úti um allan
heim í hundruð ára að halda uppi byggð þar
sem fólk vill ekki búa. Það er bara ekki hægt.
Ef það er svona hagstætt að gera út frá Vest-
fjörðum hvers vegna eru þá ekki öflugustu út-
gerðarfyrirtækin þar? Þetta er bara kjaftæði
því miður og það hefur ekkert með kvótakerfið
að gera. Það er bara staðreynd að það er ekk-
ert hagkvæmt að gera út frá Vestfjörðum “
segir Sigurður.
Soffanías Cesilsson ræður yfir um 3.000
þorskígildistonnum. Fyrirtækið gerir út þrjá
báta, tvo á trolli og einn á línu. Bátar félagsins
veiða allan kvótann og til viðbótar leigir félag-
ið um þúsund tonn. „Við verkum megnið af
þorskinum og kaupum auk þess á markaði og
erum með báta í viðskiptum hjá okkur.
Sami fjöldi skapar meiri verðmæti
Það er staðreynd að verkunin í dag fram-
leiðir svona fjórum sinnum meiri verðmæti en
hún gerði fyrir 10 til 12 árum síðan með sama
fjölda starfsmanna,“ segir Sigurður.
Hann segir að ef farið verður að ráðgjöf
Hafró verði fyrirtæki hans fyrir gríðarlegu
áfalli. „Við höfum mikið gert út á steinbít og
ýsu líka auk þess að veiða þorsk. Ég vil nú
bara fá að sjá hvað ráherrann dregur upp úr
hatti sínum áður en hann tekur ákvarðanir.
Því fyrr því betra. Við skulum líka gæta að því
að við erum ekki að tala um þetta eina ár. Við
erum greinilega að tala um næstu ár,“ segir
Sigurður.
– Finnst þér þú verða var við það í um-
ræðunni hér í plássinu að fólk hafi áhyggjur af
því að menn selji kvóta burt úr byggðarlag-
inu?
„Sú umræða er ekki áberandi hér þótt auð-
vitað sé hún í einhverjum mæli. Auðvitað er sú
hætta fyrir hendi alls staðar. Ég hef engar
áhyggjur af því á meðan fólki líður vel á stöð-
unum. Auðvitað verða alltaf einhverjir til þess
að selja kvóta og það verður bara til þess að
aðrir munu eflast. Það er bara þannig í þess-
um rekstri eins og öðrum að einhverjir eflast
alltaf á kostnað hinna.“
Sigurður segir að sú neikvæða umræða sem
hafi verið um sjávarútveg á Íslandi eigi ekki
rétt á sér og sé ósanngjörn. „Á milli 85% og
90% af aflaheimildum fyrirtækisins hafa verið
keypt eftir að kvótakerfið var sett á. Við höf-
um þurft að sætta okkur við það ítrekað að
fiskveiðiheimildirnar sem við höfum keypt
hafa verið teknar til baka að hluta. Við höfum
skorið niður fiskiskipaflotann með svo drama-
tískum hætti að það er ótrúlegt, allt í nafni
hagræðingar. Þetta hefur sjávarútvegurinn
tekið á sig, en það eru takmörk fyrir því hvað
hægt er endalaust að leggja á þessa atvinnu-
grein.
Leikreglurnar sem menn hafa unnið eftir
hafa verið skýrar. En ef það á að breyta þeim
og fara að setja höft á greinina þá verður at-
vinnugreinin óarðbærari fyrir vikið, það segir
sig sjálft. Þá getur farið eins fyrir sjávarútvegi
og íslenskum landbúnaði.
Menn hafa þurft að taka erfiðar ákvarðanir
segja upp fólki og því um líkt og það hefur
enginn gaman af slíku. En menn gera það í
þeirri vissu að eftir á munu þeir verða betur
sjálfbjarga. Um það snýst málið.
Þessi neikvæða umræða hefur valdið
ákveðnu öryggisleysi þannig að smærri kvóta-
eigendur, þessir gömlu karlar sem aldrei hafa
mátt vamm sitt vita, hafa þyrpst út úr grein-
inni eða eru á leiðinni út vegna þess að þeir eru
skíthræddir um að þeir séu að verða gjald-
þrota eða að kvótinn þeirra verði gerður upp-
tækur. Ef við búum ekki við nokkuð öruggan
eignarrétt á veiðiréttinum þá erum við í slæm-
um málum.“
VEIÐIRÁÐGJÖF
HAFRÓ Á VILLIGÖTUM
Framkvæmdastjóri Sigurður Sigurbergsson
segir neikvæða umræðu valda öryggisleysi.
Á morgun | Kvótasvindl
>> Er kvótasvindlið miklu meira en menn
hafa talið?
>>Er landað framhjá vigt í ríkum mæli?