Morgunblaðið - 03.07.2007, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í NÆSTA mánuði verða 5 ár liðin
frá því svokallað Baugsmál hófst með
húsleit ríkislögreglustjóra í höf-
uðstöðvum Baugs. Síðastliðinn
fimmtudag fór ég í þriðja sinn í að-
aldómsal Héraðsdóms
Reykjavíkur til þess að
hlusta á niðurstöður
þriggja dómenda um 9
ákæruliði á hendur Jóni
Ásgeiri Jóhannessyni
vegna sömu sakarefna.
Í fyrstu tilraun hafði
ákærandinn talið þessi
atvik fela í sér stór-
felldan fjárdrátt Jóns
Ásgeirs frá Baugi.
Hæstiréttur vísaði slík-
um ásökunum á bug. Í
síðari tilraunum til sak-
fellingar hefur ákæran
verið um ólögmætar lánveitingar
andstæðar hlutafélagalögum. Í þrjú
skipti hef ég borið skjólstæðingi mín-
um þá niðurstöðu héraðsdóms að
hann hafi ekki verið sakfelldur af
þessu tilefni. Slíkt er mikill léttir fyr-
ir sakaðan mann.
Þrír dómarar héraðsdóms komust
að einróma niðurstöðu um að þær
sakir sem nú eru bornar á Jón Ás-
geir, um svokallaðar lánveitingar, séu
ekki lýstar refsiverðar fyrir ein-
stakling í íslenskum lögum. Því verði
honum ekki gerð refsing, jafnvel þótt
sakir væru sannaðar. Rétt er að und-
irstrika, að í forsendum dómsins er
hvergi að finna orð um að Jón Ásgeir
hafi gert neitt það sem andstætt er
lögum um hlutafélög eins og ákær-
andinn hefur haldið fram.
Sýknan yfir Jóni Ásgeiri byggist á
grundvallarreglu réttarríkisins um
skýrleika refsiheimilda, sem er hluti
Mannréttindasáttmála Evrópu og
skráð í 69. grein íslensku stjórn-
arskráarinnar. Í reglunni felst að
manni verði ekki dæmd refsing nema
til þess sé skýr og ótvíræð heimild í
lögum. Vafi má ekki leika á því hátt-
semi sé refsiverð. Þá ber að sýkna.
Þrír virtir dómarar hafa nú í tví-
gang komist að þeirri niðurstöðu að
ekki sé heimilt að lögum að refsa ein-
staklingi fyrir þær sakir sem bornar
eru á Jón Ásgeir. Ég ætla ekki að
halda því fram að ákærandi í op-
inberu máli eða prófessor í lögum
megi ekki vera þessu ósammála. En
er hægt að halda því
fram í alvöru, eftir að
þessir dómar liggja fyr-
ir, að í íslenskum lögum
sé skýr og ótvíræð
heimild til þess að refsa
einstaklingi fyrir þær
sakir sem á Jón Ásgeir
eru bornar? Er sam-
dóma niðurstaða
þriggja reyndra dóm-
ara, sem gjörþekkja at-
vik Baugsmálsins, ekki
einmitt sönnun um hið
gagnstæða? Átti Jón
Ásgeir að sjá það í lög-
unum sem þrír færir dómarar sjá
ekki?
Þegar síðasti dómurinn lá fyrir
sagði settur ríkissaksóknari í sjón-
varpsviðtali, að þegar lögum, sem Al-
þingi hefði samþykkt og talin hafa
verið fullnægjandi refsiheimild, er
varpað fyrir róða af héraðsdómi, þá
sé það nánast skylda ákæruvaldsins,
að láta Hæstarétt eiga síðasta orðið í
því, þar sem viðkomandi lagagreinar
séu „bara í lausu lofti“. Á öðrum vett-
vangi nefndi saksóknarinn að við-
skiptalífið á Íslandi nánast kallaði á
áfrýjun til þess að fá túlkun Hæsta-
réttar á efni 104. gr. hlutafélagalag-
anna. Vegna orða saksóknarans er
rétt að geta þess að það hefur aldrei
gerst fyrr á Íslandi, að einstaklingur
sé ákærður fyrir að hafa gerst brot-
legur gegn nefndu ákvæði hluta-
félagalaganna um ólögmætar lánveit-
ingar. Ákæra fyrir slíkt er einsdæmi.
Morgunblaðið hefur síðastliðinn
laugardag eftir Stefáni Má Stef-
ánssyni lögfræðiprófessor, sem átti
hlut að samningu hlutafélagalaganna,
að hann voni „að þessum hluta máls-
ins verði áfrýjað, ekki vegna sak-
borninga, sem séu aukaatriði, en
fremur til þess að Hæstiréttur taki á
túlkun laganna“.
Það má vel vera að viðskiptalífið á
Íslandi þyrsti í túlkun Hæstaréttar á
því hvernig skýra beri ákvæði hluta-
félagalaga. Ég hef reyndar verulegar
efasemdir um að sá þorsti sé mikill og
held að svokallað viðskiptalíf, eins og
reyndar langstærstur hluti íslensku
þjóðarinnar, sé búið að fá miklu
meira en nóg af tilraunum ákæru-
valdsins til þess að bera sakir á Jón
Ásgeir, fjölskyldu hans og samstarfs-
menn.
Það má líka vera rétt að prófessor í
lögum beri þá von í brjósti, af fræði-
legum ástæðum, að málinu verði
áfrýjað. Ég trúi því reyndar tæpast
að rétt sé eftir honum haft að hann
telji að sakborningur sé aukaatriði í
refsimáli. Ég get a.m.k. fullyrt að
þeim sakborningum sem ég þekki
finnst þeir ekki vera aukaatriði í
refsimáli. Það er auðvitað andstætt
öllum góðum siðum og þeirri grund-
vallarhugsun sem réttarríkið byggist
á að nota einstaklinga sem til-
raunadýr til þess að fá fram dómsnið-
urstöður sem kynnu að hafa fræði-
legt gildi. Að fenginni niðurstöðu
Héraðsdóms Reykjavíkur er engin
leið fyrir ákæruvaldið að halda því
fram að refsiheimildin, sem ákæran
grundvallast á, sé skýr og ótvíræð.
Við þessar aðstæður eiga þeir sem
telja rétt að lýsa viðkomandi hátt-
semi refsiverða að snúa sér til Al-
þingis með erindið og óska þess að
lögum verði breytt en láta fólk í friði
sem þegar hefur orðið að þola miklu
meira en nóg.
Þessu máli þarf að linna.
Er sakborningur
aukaatriði í refsimáli?
Gestur Jónsson skrifar um
Baugsmálið »Ég get a.m.k. fullyrtað þeim sakborn-
ingum sem ég þekki
finnst þeir ekki vera
aukaatriði í refsimáli
Gestur Jónsson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður og
verjandi Jóns Ásgeirs Jóhann-
essonar.
VONLEYSI á Vestfjörðum er
nafnið á greinarflokki Agnesar
Bragadóttur. Viðmælendur eru allir
karlmenn sem lifa og hrærast í sínum
veruleika. Það er vissulega rétt að
ákveðið vonleysi ríkir í tengslum við
sjávarútveg í landinu.
Grein Agnesar end-
urspeglar hins vegar
gamlan tíma og þröngt
sjónarhorn. Fiskveiðar
og vinnsla eru okkur
gríðarlega mikilvæg en
lífið er ekki bara salt-
fiskur. Á Vestfjörðum
og á landinu öllu býr og
starfar fólk sem byggir
afkomu sína á allt öðru
en ákvörðunum sjáv-
arútvegsráðherra og
kvótaeigenda.
Þeir, sem eru að gera
annað, eru hljóðir. Af hverju ætli
fréttir af afrekum og uppgötvunum
þessa fólks nái jafn sjaldan eyrum
fjölmiðlamanna og raun ber vitni?
Vestfirðingar og landsmenn allir
þurfa að heyra af afrekum þessara
einstaklinga.
Hvernig erum við bættari með
þessu endalausa vonleysishjali? Stað-
reyndirnar liggja auðvitað ljósar fyr-
ir en hvernig snúum við vörn í sókn?
Minnisstæð er sagan af konunni sem
heimsótti sjúklinga á Landakotsspít-
ala. Allir sjúklingarnir sem hún
heimsótti dóu skömmu eftir heim-
sóknina. Sjúkdómar þeirra voru mis-
jafnir og skipti engu hvort um botn-
langabólgu eða krabbamein var að
ræða – hún talaði alla í gröfina.
Það er ágætt að rifja upp það góða
sem er að gerast á Vestfjörðum. Það
er margt í sjávarútvegi sem er já-
kvætt líka en einbeitum okkur að
öðru:
Á Vestfjörðum býr Mugison. Hann
er um þessar mundir að taka upp
nýja hljómplötu í Súða-
vík. Þessi afurð mun
seljast úti um allan
heim og það verður
ekki spurt að því hvort
hún var tekin upp í
Súðavík eða New York.
Tónlistarhátíðin
Aldrei fór ég suður er
þekkt úti um allt land
og hróður hennar hefur
nú náð út fyrir land-
steinana.
Á Vestfjörðum búa
og starfa fjölmargir
fjárfestar sem hafa tek-
ið þátt í íslensku útrásinni og byggt
upp fyrirtæki úti um allan heim.
Ástarvikan er komin á kortið og
hróður hennar hefur vakið eftirtekt.
Í Álftafirði og Skutulsfirði fer fram
umfangsmikið sjókvíaeldi á þorski.
Vísindamenn á heimsmælikvarða
búa og starfa á Vestfjörðum og
stunda rannsóknir á þessari starf-
semi.
Í Bolungarvík er Náttúrustofa
Vestfjarða. Þar fer fram metn-
aðarfullt starf við Hornstrandarann-
sóknir, fornleifarannsóknir og ým-
islegt annað. Starfsemin vex ár frá
ári og fyrir liggja rannsóknir á
Látrabjargi og öðrum þáttum lífríkis
Vestfjarða.
Á Suðureyri, Tálknafirði, Súðavík
og nú síðast í Bolungarvík kemur
fjöldi ferðamanna árlega til þess að
veiða fisk á sjóstöng og er hér á ferð-
inni mesti vaxtabroddurinn í ferða-
mennsku á Íslandi dag.
3xStál hafa vaxið frá því að vera
lítið sprotafyrirtæki í öflugt útflutn-
ingsfyrirtæki.
Netheimar og Snerpa eru ört vax-
andi fjarskipta- og þjónustufyr-
irtæki.
Byggðasafnið á Ísafirði, Nátt-
úrugripasafn í Bolungarvík og Sjó-
minjasafnið Ósvör eru viðkomustaðir
tugþúsunda ferðamanna á ári. Þetta
hefur kallað á aukningu í þjónustu
við ferðamenn, gistinóttum fjölgar,
kaffi- og veitingahúsum fjölgar og
sveitarfélög gera gangskör í um-
hverfismálum.
Á hverju ári koma skemmti-
ferðaskip með fjölda ferðamanna
hingað vestur og fer þeim fjölgandi
ár frá ári.
Náttúran er ógleymanleg og lætur
engan ósnortinn og fólk hvaðanæva
úr heiminum kemur til þess að njóta
hennar.
Verktökum á svæðinu gengur vel
og þeir eru eftirsóttir úti um allt land.
Þjónusta á Vestfjörðum er mjög
góð og nálægðin við þjónustuna gerir
líf fjölskyldna einfaldara en þekkist á
höfuðborgarsvæðinu. Vestfirðir eru
fjölskylduvænt umhverfi.
Mörgum hefur tekist að losa sig
undan skuldbagganum með því að
selja eignir sínar í Reykjavík og
byrja nýtt líf á Vestfjörðum.
Vissulega er pottur brotinn víða.
Það þarf að stofna háskóla á Vest-
fjörðum – flytja inn fólk til skamms
og langs tíma. Það þarf einnig að
flytja fólk út frá Vestfjörðum –
stækka sjóndeildarhringinn. Það
mætti einnig byggja landbúnað á sér-
stöðunni sem fylgir svæðinu. Hér
hefur t.d. aldrei fundist riða og auð-
veldlega mætti fá umhverfisvottun á
allar landbúnaðarafurðir frá svæð-
inu. Með auknu framlagi til vísinda
og rannsókna mætti gera sjávar-
útveginn umhverfisvænni en hann er
í dag. Fullvinnsla á slógi í tengslum
við fiskeldi, heilsuvörur og jarðáburð
er allt handan hornsins og sókn-
arfæri mikil. Við höfum enga þörf á
bölsýni og barlóm – framtíðin er fyrir
vestan!
Það má síðan spyrja sig til hvers
og með hvaða formerkjum hinn hlut-
lausi blaðamaður Agnes Bragadóttir
fór í sinn leiðangur. Var dökk mynd
fyrirfram teiknuð og viðmælendurnir
valdir eftir því og svör þeirra flokkuð
til þess að ná fram þessari vonleys-
ismynd?
Allir sem hún heimsótti dóu
Grímur Atlason rifjar
upp það góða sem
gerist á Vestfjörðum
» Þjónusta á Vest-fjörðum er mjög góð
og nálægðin við þjón-
ustuna gerir líf fjöl-
skyldna einfaldara en
þekkist á höfuðborg-
arsvæðinu.
Grímur Atlason
Höfundur er bæjarstjóri
Bolungarvíkur.
Í GREINUM sem Ragnar H. Hall
lögmaður ritaði í Morgunblaðið 28.
og 29. júní sl. ræðst hann á undirrit-
aðan vegna umfjöll-
unar sem hann hefur
haft uppi um fyr-
irkomulag og fram-
kvæmd rannsókna og
saksóknar efna-
hagbrota og heldur því
fram að ég hafi í þeirri
umræðu veist harka-
lega að löggjafarvald-
inu og dómstólum
landsins. Auk þess
sem hann í sinni seinni
grein tekur að sér að
uppfræða mig um þró-
un mannréttinda-
ákvæða í íslenskum
rétti.
Að veitast harka-
lega að löggjaf-
arvaldinu!
Ragnar H. kýs að
túlka niðurstöður
dómstóla í nokkrum
málum svo að þar sé
um að ræða mistök eða
útreið sem embætti
Ríkislögreglustjórans
hafi fengið. Í grein
hans sem birtist 29.
júní sl. tiltekur hann fjögur mál sem
dæmi um þetta. Hann gætti hags-
muna tveggja sakborninga í þessum
málum sem verjandi.
Ég man ekki betur en málflutn-
ingur Ragnars H. í olíumálinu svo-
kallaða, sem verjanda eins sakborn-
inga, hafi byggst á þeim rökum að
10. gr. samkeppnislaga væri óskýr
refsiheimild og studdist hann þar við
fræðigrein sem Róbert Spanó pró-
fessor skrifaði um það efni. Ragnari
H. er einnig fullkunnugt um að í frá-
vísunardómi sínum rakti meirihluti
Hæstaréttar ítarlega þá annmarka á
samkeppnislögum sem hann taldi
vera á fyrirmælum þeirra um hlut-
verk Samkeppnisstofnunar annars
vegar og Ríkislögreglustjórans hins
vegar, við rannsóknir slíkra brota.
Vegna ummæla Ragnars H. um að
undirritaður hafi eytt 13-14 mán-
uðum samfleytt í undirbúning
ákæru í olíumálinu, er rétt að taka
fram að ákæruvaldið nýtur ekki
þeirra forréttinda að fara bara með
eitt mál í einu heldur er það fjöldi
mála sem sinnt er á sama tíma.
Það er ekki ætlan mín að ræða
Baugsmál enda málinu ekki lokið, en
þar sem Ragnar H. tekur það með í
upptalningunni er rétt að halda því
til haga að 28. júní gekk dómur í hér-
aðsdómi í þeim hluta málsins sem
áður hafði verið vísað frá og sendur
síðar aftur til héraðsdóms af Hæsta-
rétti. Helmingi ákæruliða í þeirri
ákæru var ranglega vísað frá, en síð-
ar sýknað vegna þeirra eftir heim-
vísun málsins til héraðsdóms.
Ástæðan var sú að dómurinn taldi
104. gr. hlutafélagalaga óskýra og
þar með ófullnægjandi refsiheimild.
Þetta þykir Ragnari H. eflaust
ákæruvaldinu að kenna. Hver legg-
ur okkur til þessi tæki jafn bitlaus
og raun ber vitni? Er það ósk Ragn-
ars H. að ákæruvaldið gefist bara
upp og reyni ekki einu sinni að fram-
fylgja skyldum sínum? Er einhver
að gera athugasemdir við þá nið-
urstöðu dómsins að vísa máli frá
vegna þess að hann telur refsi-
ákvæði óskýr í stað þess að sýkna
eins og átti að gera? Er
það einnig klúður
ákæruvaldsins að mál
sakborninga endasend-
ist með þessum hætti
milli dómstóla með töf-
um og óvissu fyrir þá?
Ragnar H. minnist á
innherjasvikamál sem
hann var verjandi í og
undirritaður sótti fyrir
nokkrum árum. Sak-
borningur í því máli var
sýknaður vegna þess að
dómurinn taldi ásetning
ekki sannaðan til brots-
ins og lögin ekki heim-
ila með skýrum hætti
að refsa sakborningi
fyrir gáleysisbrot. Lög-
um um verðbréfa-
viðskipti var breytt í
framhaldi af dómnum
og kom skýrt fram í
umfjöllun um þær
breytingar að eldra
ákvæði veitti ekki full-
nægjandi refsivernd
vegna þessara brota.
Komst Alþingi að þeirri
niðurstöðu að tiltaka
bæri í lagatextanum að brot framin
af gáleysi skyldu varða refsingu.
Er það þá einhver frétt fyrir
Ragnar H. að bent sé á að löggjöf á
sviði efnahagsbrota hafi verið áfátt
og haft áhrif í niðurstöður dómstóla?
Það hlýtur að vera hlutverk löggjaf-
ans að leggja ákæruvaldinu til lög-
gjöf sem stenst kröfur dómstóla.
Það er einnig óásættanlegt að
starfskröftum lögreglu og ákæru-
valds sé sóað í að framfylgja ófull-
kominni löggjöf.
Sjónarhóll
lögmanns
Helgi Magnús Gunnarsson
svarar skrifum Ragnars H. Hall
Helgi Magnús
Gunnarsson
»Er það óskRagnars H.
að ákæruvaldið
gefist bara upp
og reyni ekki
einu sinni að
framfylgja
skyldum sínum?
Höfundur er saksóknari
efnahagsbrota.
Vöggusæn
gur
vöggusett
PÓSTSENDUM
Skólavörðustíg 21 ● sími 551 4050 ● Reykjavík