Morgunblaðið - 09.12.2007, Qupperneq 22

22 SUNNUDAGUR 9. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Kristján Friðbergsson
Í
sunnudagsblaði Morg-
unblaðsins 2. desember sl.
er birt löng aðsend grein
undir fyrirsögninni „Kumb-
aravogsbörnin“. Þar er
fjallað af ósanngirni og hlutdrægni
um fjölskylduheimili það sem ég
stofnaði ásamt konu minni, Hönnu
Halldórsdóttur, fyrir rúmum fjörutíu
árum og rak um áratuga skeið. Fer
ég þess á leit við Morgunblaðið að
það birti leiðréttingar mínar á rang-
færslum greinarhöfundar en greinin
er rituð með þeim hætti að öllum
ætti að vera ljóst að hún dregur upp
einhliða og alfarið ranga mynd af
fjölskyldulífi okkar á Kumbaravogi.
Höfundur greinarinnar átti tvö
frændsystkini sem dvöldu á heimili
okkar í tæpan áratug. Hún heimsótti
heimilið á þessum tíma, og segist
hafa borið „mjög mikla virðingu fyrir
Kumbaravogshjónunum“ og starfi
okkar, sérstaklega nefnir hún að sér
hafi fundist forstöðukonan Hanna,
„afskaplega viðkunnanleg með góða
nærveru“, og gleður það mig sér-
staklega að heyra. Aldrei hef ég
heyrt nokkurn mann lýsa henni með
öðrum hætti. Þótt greinarhöfundur
virðist sjálf ekki hafa haft neitt út á
fjölskylduheimili okkar að setja −
„Mér var afskaplega vel tekið af hús-
ráðendum og barnaskaranum“,
skrifar hún − þá lýsir hún því hvern-
ig afstaða sín hafi breyst nú fjörutíu
árum síðar, eftir að hún hefur lesið
frásagnir þriggja einstaklinga sem
dvöldu á heimilinu. Greinin er raun-
ar að uppistöðu endursögn og end-
urbirting á ósanngjarnri umræðu um
Kumbaravogsheimilið sem birtist í
DV og Vikunni sl. vor. Í engu er get-
ið þess sem rétt er og mikill meiri-
hluti þeirra barna sem ólust upp á
Kumbaravogi hefur lýst í yfirlýsingu
í helgarblaði DV 16.-18. mars sl. Þar
gefa þau lið fyrir lið réttari mynd af
starfseminni og er sú lýsing í sam-
ræmi við mat þeirra samtímamanna
sem best til þekktu og töldu að á
Kumbaravogi hefði verið skapað
öruggt og gott heimili. Ekki er held-
ur vísað til ítarlegs viðtals í helg-
arblaði DV 16.-18. febrúar þar sem
eitt barnanna lýsir miklu þakklæti
fyrir þann aðbúnað og það atlæti
sem það hlaut á Kumbaravogi, að
dvölin þar hafi gert gæfumun fyrir
sig og sitt líf. Síðan umræðan um
Kumbaravog hófst í febrúar á þessu
ári hafa mörg fósturbarna minna
komið að máli við mig og lýst þakk-
læti og hlýju í minn garð. Þar sem
lesendur Morgunblaðsins þekkja
e.t.v. ekki yfirlýsingu fósturbarna
minna í DV leyfi ég mér að vitna til
helstu efnisatriða hennar hér (sjá
rammagrein).
Daglegt líf á Kumbaravogi
Því er haldið fram að lífsbarátta
barnanna á Kumbaravogi hafi verið
hörð og að frásagnir þeirra líkist
„helst völdum köflum úr Oliver
Twist.“ Vitnað er til frásagna af
vinnu barna á Kumbaravogi, og gefið
til kynna að einhugur ríki um að
vinnuþrælkun hafi verið á heimili
okkar. Þeir sem fylgst hafa með um-
ræðunni um Kumbaravog vita mæta-
vel að þessu hefur mikill meirihluti
barnanna alfarið hafnað. Þau hafa
lýst í smáatriðum hve rúman tíma
þau fengu til að sinna námi, tóm-
stundum, útivist og ferðalögum. Við
hjónin lögðum áherslu á eðlilega
þátttöku barna og unglinga í heim-
ilisstörfum og að þau fengju að venj-
ast algengri vinnu og virða vinnu-
semi. Þau störf sem börn og
unglingar á Kumbaravogi unnu voru
áþekk þeim störfum sem unnin voru
á íslenskum heimilum á þeim tíma
sérstaklega til sveita. Allir tóku ein-
hvern þátt í daglegum rekstri heim-
ilisins. Fullyrðingar um að börnin
hafi ein séð um öll heimilisstörfin, að
lítil eða engin hjálp hafi verið keypt
inn á heimilið, börnin hafi byggt öll
nýju húsin á lóðinni, o.s.frv. eru ekki
sannar. Hanna hafði umsjón með
allri vinnu innandyra og sinnti hús-
verkum frá morgni til kvölds árið um
kring, og hafði sér til aðstoðar starfs-
stúlkur úr þorpinu og frá Reykjavík.
Sumar þessara stúlkna störfuðu hjá
okkur í áraraðir, aðrar skemur. Við
húsbyggingar á Kumbaravogi störf-
uðu eins og gefur að skilja smiðir,
rafvirkjar, múrarar og annað fag-
fólk, auk sjálfboðaliða sem vildu að-
stoða okkur. Ásakanir um að við
hjónin höfum ætíð látið vinnu ganga
fyrir námi eru einfaldlega út í hött.
Allir sem til heimilisins þekkja vita
hve mikla áherslu við hjónin lögðum
á menntun og hvatningu í þá átt.
Sjálfur sinnti ég kennslu við Stokks-
eyrarskóla um árabil og aðstoðaði
börn mín og fósturbörn við námið.
Ég fékk einnig aðra einstaklinga til
að aðstoða við námið inni á heimilinu,
og lagði ríka áherslu á tónlistarnám
barnanna. Viðhorf okkar til náms og
menntunar hefur skilað sér í því að
flest hafa börnin okkar lokið háskóla
og/eða sérhæfðu iðnnámi.
Umfjöllun um fjármál tengd upp-
byggingu heimilisins og hugleiðingar
um að rekstur barnaheimilis væri vís
gróðavegur ber vott um ónóga inn-
sýn í stöðu barnaverndarmála á Ís-
landi fyrir fjörutíu árum síðan. Það
var viðamikið verkefni að stofna og
reka svo stórt heimili á þeim árum
sem við réðumst í það. Í greininni er
látið í veðri vaka að á þeim tíma hafi
verið borið fé á þá sem lögðu upp
með áform um að stofna barnaheim-
ili. Á sama tíma er í greininni vísað til
ýmissa gagna sem sýna hve mikla
vinnu og þrautseigju þurfti til að
sækja um styrki fyrir slíkt starf. Þeir
sem ekki þekkja til eiga erfitt með að
gera sér grein fyrir því hvernig allt
umhverfi slíkrar starfsemi hefur
gerbreyst sl. hálfa öld.
Gott samstarf við
barnaverndaryfirvöld
Það er erfið og sársaukafull
ákvörðun að taka barn af heimili og
koma því í fóstur. Vel er hugsanlegt
að því úrræði hafi verið beitt of
frjálslega fyrir rúmum fjörutíu árum
Fjölskylduheimilið
að Kumbaravogi
Kumbaravogur Fjölskylduheimilið að Kumbaravogi í vetrarbúningi.
» Að fenginni þeirri reynslu taldi égbrýnt að bæta þjónustu fyrir börn í
slíkum aðstæðum. Ég komst að þeirri
niðurstöðu að stofnun fjölskylduheimilis
væri mikilvæg og í raun afar brýn breyt-
ing á þjónustu fyrir þessi börn.
Þegar umræðan um Kumbaravog stóð sem hæst í DV í febrúar
og mars á þessu ári birtu níu af fósturbörnum Kristjáns og
Hönnu á Kumbaravogi yfirlýsingu í DV þar sem segir m.a.:
„Fósturforeldrar okkar bjuggu okkur öruggt og gott heim-
ili að Kumbaravogi þar sem við nutum skjóls, en mörg okkar
höfðu áður dvalið á fleiri en einni af stofnunum ríkisins, öll
komum við úr erfiðum fjölskylduaðstæðum. Í starfi sínu höfðu
fósturforeldrar okkar að leiðarljósi að Kumbaravogur væri
heimili en ekki stofnun og að við mynduðum eina fjölskyldu.
Flest okkar tóku að kalla þau mömmu og pabba eftir að við
komum að Kumbaravogi. Mörg okkar hafa gert það alla tíð
síðan. Á heimili okkar ríkti reglusemi og festa, og við þurftum
aldrei að kvíða helgum líkt og svo mörg börn þurfa því miður
að reyna. Þá var heimili okkar bjart og þrifalegt og matur
ætíð nægur, fjölbreyttur og hollur.“
„Á Kumbaravogi lærðum við til verka við leik og störf. Það
er rétt sem komið hefur fram í umræðunni í DV að við fengum
að kynnast ýmsum algengum störfum og að vinnuálagið hafi
verið árstíðabundið. Fósturforeldrar okkar töldu að besta
leiðin til að ala upp svo stóran barnahóp væri að sjá til þess að
við hefðum iðulega eitthvað fyrir stafni í leik og starfi. Við
teljum að sú reynsla hafi verið okkur gott veganesti út í lífið,
kennt okkur að treysta á sjálf okkur og skilja þá ánægju og
það stolt sem felst í því að vinna gott verk, takast á við erfið
verkefni og leysa þau vel af hendi. Ummælum um að barna-
þrælkun hafi viðgengist á Kumbaravogi og að börnin hafi
aldrei fengið tíma til að sinna öðru en vinnu höfnum við hins
vegar alfarið. Slík ummæli standast einfaldlega ekki skoðun.
Fósturforeldrar okkar voru mjög duglegir við að ferðast með
sinn stóra barnahóp. Gildir það ekki eingöngu um styttri helg-
arferðir sem voru mjög tíðar (til dæmis í Þrastarlund og á
Þingvelli) heldur einnig um lengri ferðir, sérstaklega að sum-
arlagi.“
„Við fengum mjög góðan tíma til að sinna ótal áhugamálum
svo sem smíðum, siglingum, útivist og náttúruskoðun, kan-
ínurækt, frímerkjasöfnun, hjólreiðum, lestri bóka, hesta-
mennsku, móturhjólum, skák, fótbolta, skautaíþrótt og þannig
mætti lengi telja.“
„Í umræðu DV hefur verið rætt um áfengisvanda ein-
staklinga sem áttu heimili að Kumbaravogi og er rakinn stutt-
lega ævivegur tveggja fósturbræðra okkar sem sagt er, rétti-
lega, að hafi orðið óreglumenn og látist langt fyrir aldur fram.
Að vísu er ekkert haft eftir þessum tveimur einstaklingum
sjálfum um slæma dvöl þeirra á Kumbaravogi eða að þeir hafi
haft eitthvað upp á fósturforeldra okkar að klaga. Öðru nær.
Um annan þeirra er beinlínis sagt að hann „talaði aldrei illa
um þau hjónin ..“ og getum við staðfest þau ummæli.“
„[U]mræðan undanfarnar vikur hefur valdið okkur meiri
sársauka en orð fá lýst. Fólk sem reyndist okkur vel á erfiðum
tímum, fólk sem kann og kunni að axla ábyrgð möglunarlaust
og sinna skyldum sínum af trúmennsku og rækni um áratuga
skeið, er dregið í svaðið. Enginn greinarmunur er gerður á
ágreiningi sem upp getur komið í stórri fjölskyldu − í fjöl-
skyldum af þessari stærð er nánast óhjákvæmilegt að við-
horfin séu ólík − og því þegar börn sæta illri meðferð og harð-
ræði á stofnunum ríkisins.“
„Við höfum oft áður látið í ljós sömu [jákvæðu] viðhorf [til
fósturforeldra okkar]. Má í því samhengi nefna viðbrögð okk-
ar þegar við vorum spurð árið 1991 hvort við vildum láta skrá
okkur sem fósturbörn Kristjáns Friðbergssonar í bókinni
Samtíðarmenn sem gefin var út árið 1993. Nær öll okkar
brugðust vel við þeirri fyrirspurn, ófá okkar með orðum um
að við værum þakklát fyrir árin á Kumbaravogi og stolt af því
að vera nefnd fósturbörn þeirra Kristjáns og Hönnu. Sama
viðhorf tjáðum við árið 1992 þegar við fylgdum fósturmóður
okkar til moldar og sömdum um hana minningargrein sem
lesa má í Morgunblaðinu 3. apríl 1992.“
Bjuggu okkur öruggt og gott heimili
Helstu efnisatriði yfirlýsingar níu fósturbarna Kristjáns og Hönnu á Kumbaravogi
» Flest okkar tóku að kalla þaumömmu og pabba eftir að við
komum að Kumbaravogi. Mörg
okkar hafa gert það alla tíð síðan.