Morgunblaðið - 21.02.2008, Qupperneq 26

26 FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Krókamýri - Garðabær
Vorum að fá í sölu umþb.
220 fm. glæsilegt einbýli á
eftirsóttum stað við Króka-
mýri í Garðabæ. Allar inn-
réttingar eru sérsmíðaðar.
Húsið skiptist í 5 svefnher-
bergi, 2 stofur, 2 baðher-
bergi, eldhús, forstofu,
þvottahús og bílskúr. Arin í
stofu. Stór sólpallur er í
suður. Verð 79 millj.
Sími 534 8300 • Kirkjustétt 4 • 113 Reykjavík • www.storborg.is • storborg@storborg.is
Sumarhús - Skorradal
Sumarhús á frábærum
stað í landi Vatnsenda í
Skorradal, aðeins um 45
mín frá Reykjavík. Húsið
er 85 m2 með ca 50 m2
steyptan kjallara (loft-
hæð um 180 cm) nýtist
vel sem góð geymsla, er
ekki talinn í fermetratölu.
Verð 26,5 millj.
Sími 534 8300 • Kirkjustétt 4 • 113 Reykjavík • www.storborg.is • storborg@storborg.is
STEINGRÍMUR J. Sigfússon fer
mikinn í grein í Morgunblaðinu
sunnudaginn 17. febrúar og lýsir eft-
ir dýpri og vandaðri umfjöllun um ál-
iðnaðinn. Sjálfur gerir hann sig sek-
an um einfaldar og yfirborðskenndar
yfirlýsingar um mik-
ilvægi atvinnugreina.
Formaður Vinstri-
grænna virðist taka
það óstinnt upp að ein-
hverjir blaðamenn hafi
bent á þá staðreynd að
útflutningsverðmæti
áls á þessu ári verði lík-
lega meiri en útflutn-
ingsverðmæti sjávar-
útvegs. Formaðurinn
telur sjávarútveginn
vega mun þyngra þar
sem nettó-gjaldeyr-
istekjur greinarinnar
eru meiri en áliðnaðarins. Það er
vissulega rétt að á bak við hvert út-
flutt tonn af áli þarf að flytja inn súr-
ál og erlendur kostnaður því meiri en
í sjávarútvegi. En er þetta það sem
skiptir máli – hvort ein grein er
stærri og mikilvægari en önnur?
Það sem raunverulega skiptir máli
er að með erlendri fjárfestingu í ál-
iðnaði á Íslandi hefur okkur gefist
kostur á að nýta með hagkvæmum
og umhverfisvænum hætti þá orku
sem er að finna í landinu. Að nýta
ekki orkuna okkar væri svipað og ef
við kysum að nýta ekki fiskistofnana
umhverfis landið. Þá væri illa fyrir
okkur komið. Miklu skipta einnig þau
mörgu, fjölbreyttu og
vellaunuðu störf sem
skapast hafa bæði beint
og óbeint í tengslum við
áliðnaðinn. Uppbygg-
ing og starfsemi álfyr-
irtækja hefur marktæk
áhrif á hagvöxt. Út-
flutningsgrunnur og
áhættudreifing þjóð-
arbúsins er betri. Ekki
má gleyma því að þegar
ál er flutt út frá Íslandi
flytjum við í raun út
umhverfisvæna orku
sem nýtist um ókomin
ár því að eiginleikar áls til endur-
vinnslu eru afar miklir. Þá hefur upp-
bygging áliðnaðar gerbreytt búsetu-
skilyrðum og atvinnulífi á þeim
svæðum þar sem hún hefur farið
fram. Engum dylst, hvort sem menn
eru hrifnir af áliðnaði eða ekki, hvílík
bylting hefur átt sér stað á Austur-
landi síðustu misseri og áður á Vest-
urlandi og í Hafnarfirði í kjölfar upp-
byggingar álvera. Það sem skiptir
hins vegar ekki máli er hvort
nettó-gjaldeyristekjur áliðnaðar eru
meiri eða minni en einhverra ann-
arra greina.
Það er vissulega ástæða til að taka
undir með Steingrími að umfjöllun
mætti vera vandaðri. Það gerist hins
vegar ekki þegar umfjöllun um áliðn-
að er borin uppi af fólki sem skortir
þekkingu á greininni frá fyrstu
hendi.
Þegar upp er staðið ráðast lífsgæði
okkar Íslendinga af því að hér þrífist
öflugt og arðbært atvinnulíf. Um
þessar mundir hefur sjávarútvegur-
inn orðið fyrir áfalli sem vonandi er
aðeins tímabundið. Verum þakklát
fyrir að atvinnulífið skuli vera nógu
fjölbreytt og öflugt til að við getum
tekið á okkur slíkan skell án þess að
alvarlegar efnahagsþrengingar fylgi
í kjölfarið eins og ávallt fylgdi sam-
drætti í sjávarútvegi á árum áður.
Uppbygging áliðnaðar á Íslandi
skiptir sköpum í þessu samhengi.
Sterkara efnahags-
líf með áliðnaði
Bjarni Már Gylfason svarar
grein Steingríms J. Sigfússonar
» Að nýta ekki orkuna
okkar væri svipað og
ef við kysum að nýta
ekki fiskistofnana um-
hverfis landið. Þá væri
illa fyrir okkur komið.
Bjarni Már Gylfason
Höfundur er hagfræðingur Samtaka
iðnaðarins.
LÍTIÐ fer fyrir umræðu um upp-
eldis- og menntamál í okkar sam-
félagi. Því mætti draga þá ályktun að
þar værum við í góð-
um málum – en er það
svo?
Fréttir af mörgu
sem miður fer í um-
gengni, hegðun og
samskiptum manna á
meðal staðfestir að
víða er pottur brotinn.
Við höfum bersýnilega
útskrifað fólk úr for-
eldrahúsum og úr
skólakerfinu sem ekki
getur fótað sig farsæl-
lega.
Niðurstöður hinna
alþjóðlegu Pisa-kannana staðfesta að
grunnskólanemendur okkar ná alls
ekki þeim árangri sem við var að bú-
ast. Frá árinu 2000 hefur frammi-
staða íslenskra nemenda versnað,
sem er mikið áhyggjuefni. Og hvaða
áhrif mun það hafa síðar meir að
margir starfsmenn leikskóla í dag
kunna ekki íslensku og börnin eru á
viðkvæmasta máltökualdrinum?
Kostnaður sveitarfélaga við rekst-
ur grunnskólanna hefur aukist til
muna á undanförnum árum og þess
vegna eru vonbrigðin enn meiri og
ýmsar spurningar vakna.
Foreldrar eru áhrifamestu fyr-
irmyndir og kennarar barna sinna.
Það vill alltof oft
gleymast að það eru for-
eldrarnir sem skipta
mestu máli þegar kem-
ur að uppeldi og mennt-
un barna. Til þeirra
sækja börnin sínar fyr-
irmyndir og á heimilinu
er lagður sá grunnur
sem þau byggja á.
Áhrifamáttur grunn-
skólanna er alls ekki
eins mikill og af er látið.
Það er alveg sama hvað
skólinn og kennararnir
eru góðir og vinna vel,
þeir gera engin kraftaverk nema í
samvinnu við heimilin. Þeir byggja
aðeins ofan á þann grunn sem börnin
koma með úr foreldrahúsum. Það er
veganestið sem ræður úrslitum.
Vandi foreldra felst í því að for-
gangsraða rétt, meðan börnin vaxa
úr grasi og þurfa mest á tíma þeirra
að halda. Glanstímaritin og umfjöll-
un fjölmiðla um híbýli fólks ýta ekki
síst undir þá trú að ytri umgjörð
heimilisins sé það mikilvægasta fyrir
gott og farsælt fjölskyldulíf.
Foreldrar verða að sjá í gegnum
auglýsingaskrumið, eyðslu- og efn-
ishyggjuna og greina kjarnann frá
íburðinum og umgjörðinni. Skilja
mikilvægi þess að sníða sér stakk
eftir vexti meðan börnin eru ung.
Verja með þeim uppbyggilegum
samverustundum þar sem tími og
næði gefst til að spjalla saman,
hlusta á börnin, lesa fyrir þau, fara í
gönguferðir og einfaldlega gefa þeim
tíma og athygli. Þannig byggjum við
upp traust og virðingu barnsins sem
er grunnforsenda síðar meir, þegar
foreldrar vilja leiðbeina og hafa áhrif
á gjörðir og lífsmunstur unglingsins.
Hafi þetta samband ekki verið rækt-
að gegnum árin verða úrtölur og til-
raunir foreldra til leiðsagnar áhrifa-
litlar.
Tilfinningatengsl milli foreldra og
barns verða ekki mynduð á hlaupum,
þar sem enginn getur gefið sér tíma
eða næði til samverustunda. Tíma-
leysi íslenskra foreldra er áberandi
og fjölþjóðakannanir sýna að þeir
tala æ minna við börn sín. Einnig
hefur verið sýnt fram á að börnin
okkar dveljast sífellt lengur daglega
á stofnunum.
Hvað segja ekki börnin sjálf þegar
þau eru spurð álits, hvers þau óski
sér helst frá foreldrum sínum? Er þá
efst á óskalistanum flott föt, stærri
bíll, sjónvarp eða farsími til eigin af-
nota? Nei, þau segjast óska sér þess
að fá meiri tíma með mömmu og
pabba, en að stærra húsnæði megi
bíða betri tíma! Bragð er að þá barn-
ið finnur, mundi einhver segja.
Góðir skólar koma aldrei í stað
foreldra því að þeir eru áhrifamestu
fyrirmyndir og kennarar barna
sinna. Foreldrar verða að gefa börn-
unum það grunnveganesti sem þau
leita til og reiða sig á í lífsins ólgusjó.
Foreldrar eru mikilvægustu
kennarar barna sinna
Sigrún Gísladóttir skrifar um
uppeldis- og menntamál
Sigrún Gísladóttir
» Tilfinningatengsl
milli foreldra og
barns verða ekki mynd-
uð á hlaupum, en tíma-
leysi íslenskra foreldra
er áberandi.
Höfundur er fyrrverandi skólastjóri
og bæjarfulltrúi.
MÖRGUM hefur eflaust þótt
grunnmynstur verðlaunatillögunnar
koma kunnulega fyrir sjónir, í um-
fjöllun Morgunblaðinu 15. febr. sl.
Ástæðan er sú, að þarna er á ferðinni
elsta skipulagsaðferð Evrópu eða
reitaskipulagið svonefnda, skipulags-
aðferð sem byggir á „carré“ eða
„block“-einingum. Hún er núna
þekktust fyrir að vera eina skipulags-
aðferðin sem notuð er að einhverju
marki í Bandaríkjunum, en í sínu ein-
faldasta formi er „blokkunum“ raðað
saman í ferkantað munstur, með einni
breiðgötu horn í horn
sem er jafnframt að-
algata fyrir skipulags-
heildina.
Þetta grunnmynstur
er afar algengt og heitir
aðalgatan oft sömu nöfn-
um á milli borga. Á
Spáni nefnist hún iðu-
lega „Diagonal“, á
vesturströnd Bandaríkj-
anna „Embarcadero“,
en „Broadway“ eða ann-
að álíka á austurströnd-
inni. Þetta er ekki vond
skipulagsaðferð, en í
andstöðu við þá hefð sem notuð hefur
verið hér, að net af mismikilvægum
umferðargötum endi í geislagreinum
fyrir íbúðagöturnar.
Diagonal eða Broadway
Með þessari grein er mynd sem
sýnir „næstum“ nýja skipulagið og er
klippt út úr loftmynd af gamalli evr-
ópskri borg. Eins og sjá má, þá er það
eina sem aðskilur að hér eru grunn-
fletirnir helmingi smærri eða fer-
hyrndir en ekki aflangir. Það getur
verið ágætt að Reykjavíkurborg taki
upp ameríska siði þótt seint sé, en þá
þarf lausnin að virka með því sem fyr-
ir er.
Engan skal undra, að höfundar
verðlaunatillögunnar hafi í bland við
allt lofið fengið dálitlar skammir hjá
dómnefndinni fyrir umferðarmálin,
sem henni fannst ekki að fullu leyst.
Gert er ráð fyrir að Hringbrautin fari
í stokk og að allri nýrri umferð frá
Vatnsmýrarhverfinu verði hellt ofan í
það gat. Um aðrar leiðir er hreint
ekki að ræða, að miðbænum und-
anskildum. Umferðaræðum sem var
ætlað þetta hlutverk á eldri skipulag-
steikningum er ekki lengur til að
dreifa, þar sem þær hafa verið teknar
í sundur.
Við verðum bara að vona ekki fari
fyrir okkur eins og köngulónni sem
tók í sundur þráðinn að ofan, með
þeim afleiðingum að vefurinn hrundi
ofan á hana. Í viðleitni sinni til að
bæta sköpunarverk sitt hafði köngu-
lóin gleymt því, að það var einmitt
þessi þráður, sem hélt vefnum uppi.
Gríðarlegur uppsafnaður vandi
Það gengur ekki að hella allri um-
ferð frá tugþúsunda manna hverfi
niður í sama gatið, sem er auk þess
stútfullt fyrir. Umferðarteppurnar á
Hringbrautinni eru alveg nógu slæm-
ar fyrir. En hvernig stendur á því að í
borgarstjórn fallast menn í faðma af
gleði yfir þessu, jafnt fulltrúar meiri-
sem minnihlutans?
Svarið liggur í að ekki er hægt að
taka á samgöngukerfi
höfuðborgarsvæðisins
svo að öllum líki. Eins
og staðan er orðin í
dag, verða nauðsyn-
legar umbætur ekki
unnar án umfangs-
mikilla breytinga og
því virðist fátt geta af-
stýrt viðkvæmum og
erfiðum deilum á milli
íbúahverfa. Innan
sveitarfélaga er þetta
nógu erfitt. Á milli
þeirra virðist þetta
nánast ómögulegt.
Við sitjum föst í innbyrðis hverf-
adeilum innan sveitarfélaga og lát-
lausum skætingi milli þeirra. Hér
verður Alþingi að grípa inn í. Önnur
lausn er ekki í sjónmáli.
Hjúpur þagnarinnar
Ef ekkert verður að gert, er ekki
annað að sjá en að umferð á höfuð-
borgarsvæðinu fari úr vondu í enn
verra ástand. Yfir þessari þróun hef-
ur hvílt hjúpur þagnarinnar. Lítið
sem ekkert er gert til að upplýsa fólk
um hvað svona bílaraðir, eins og við
upplifum daglega, skaða umhverfið
gríðarlega, fyrir utan þann kostnað
sem hlýst af óþarfa eldsneytisnotkun.
Ríkisstjórnin ætlar sér stóra hluti í
loftslagsmálum heimsins, en hún
virðist enga stefnu hafa í loftslags-
málum Miklubrautar og Kringlumýr-
arbrautar. Staðreynd málsins er
nefnilega sú, að sá bíll sem mjakast á
gönguhraða mengar tvisvar til þrisv-
ar sinnum meira en bíll á eðlilegum
umferðarhraða og eyðir margfalt
meira.
Leysum eigin vanda fyrst
Það tekur ekki nema 10 mínútur að
keyra frá HÍ eftir Miklubraut og
Reykjanesbraut upp í Breiðholt, það
tekur minnst 10 mínútum meira í
„léttri“ umferðarteppu. Ekki mikil
töf það í tíma reiknað, en þetta er um
100% aukning í mengun frá þessum
bíl. Og ekki bara þessum bíl heldur
leigubílum, sendibílum, vörubílum,
strætisvögnum og hvað öll þau far-
artæki nú nefnast sem eru föst í þess-
ari kássu. Ríkisstjórnin þarf ekki að
senda fólk til Balí til að finna verkefni
í loftslagsmálum. Þar er af nógu að
taka í okkar eigin ranni.
Þráðurinn að ofan
Jónas Elíasson skrifar
hugleiðingu um skipulagsmál
Jónas Elíasson
»Verðlaunahugmynd-
in fyrir Vatnsmýrina
er gömul og góð. Hún
samræmist ekki umferð-
arkerfinu, stærsta og al-
varlegasta skipulags- og
umhverfisvanda okkar
Höfundur er prófessor.