Morgunblaðið - 05.03.2008, Blaðsíða 20

heilsa
20 MIÐVIKUDAGUR 5. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Lífi fjölskyldunnar er ekkilokið þrátt fyrir að for-eldri eigi við geðrænvandamál að stríða þó
svo að vissulega geti þau sett sín
strik í reikninginn. Veikindin geta
auðvitað haft margvíslega erf-
iðleika í för með sér. Oftast er þó
hægt að lifa viðunandi lífi og börn-
in geta fengið aðstoð við hæfi,“
segir m.a. í nýútkomnum fræðslu-
bæklingi fyrir foreldra með geð-
ræn vandamál. Bæklingurinn er
hluti af því efni, sem gefið hefur
verið út í tengslum við Fjölskyldu-
brúna, nýtt forvarnarúrræði, sem á
að hjálpa foreldrum með geðræna
erfiðleika að ræða við börn sín um
þetta viðkvæma málefni.
„Allir foreldrar vilja börnunum
sínum það besta og foreldrum sem
glíma við geðræna erfiðleika er
jafn umhugað um að standa sig í
foreldrahlutverkinu og öllum öðr-
um. Þeir eru hins vegar oft
áhyggjufullir yfir því hvernig og að
hve miklu leyti börnin skynja van-
líðan þeirra,“ segir Eydís Svein-
bjarnardóttir, sviðsstjóri hjúkr-
unar á geðsviði LSH. Hún hefur
ásamt Vilborgu G. Guðnadóttur,
deildarstjóra legudeilda á BUGL,
Sigurði Rafni A. Levy, sálfræðingi
á BUGL, og Salbjörgu Bjarnadótt-
ur, geðhjúkrunarfræðingi og verk-
efnastjóra með verkefninu Þjóð
gegn þunglyndi hjá Landlækni,
unnið verkefnaáætlun, sem lýtur
að nýrri nálgun í geðheilbrigð-
ismálum þjóðarinnar sem þau
kalla „Fjölskyldubrúna“.
Fjórmenningarnir, sem kalla
sig þróunarhóp, vinna nú að því
að festa þetta frumkvöðlastarf í
sessi og koma því í formlegan far-
veg innan LSH, þar sem þau hafa
trú á því að þessi nýja nálgun skili
árangri þegar til lengri tíma er
litið. En til þess þarf fjármagn,
sem enn er ekki fast í hendi.
Gáttir opnuðust í Finnlandi
Fyrir utan að hafa viðað að sér
víðtækri þjálfun í takt við nýja
hugmyndafræði hafa fjórmenn-
ingarnir nú menntað og þjálfað
upp sextán manna þverfaglegan
hóp félagsráðgjafa, iðjuþjálfa,
hjúkrunarfræðinga og sálfræð-
inga, sem útskrifaðir voru sl.
föstudag. Tuttugu Íslendingar eru
því nú í stakk búnir til að vinna
faglega að brautargengi þessa
verkefnis, en í tilraunaskyni hefur
nú þegar verið unnið með þrjátíu
íslenskar fjölskyldur og lofar sú
reynsla góðu, að sögn Vilborgar.
Upphafið má rekja til þess að
Sigurður Rafn hitti dr. Tytti Sol-
antaus, finnskan barna- og ung-
lingageðlækni, á norrænni geð-
læknaráðstefnu hér á landi árið
2003 og árið 2005 héldu íslensku
fjórmenningarnir svo á samráðs-
fund um þetta málefni til Finn-
lands. Þá fóru hjólin fyrst að
rúlla, að sögn Eydísar, en auk
þess hefur hópurinn verið í nánu
samstarfi við dr. William Beards-
lee, barna- og unglingageðlækni.
Á fundinum í Finnlandi kom
berlega í ljós að Íslendingar eru
komnir afar stutt á veg í um-
ræðunni og um leið í þróun á við-
eigandi stuðningi og öðrum for-
varnarúrræðum fyrir þessar
fjölskyldur, bæði innan og utan
geðdeilda. Hingað til hafi verið
einblínt á börnin sér og fullorðna
sér, á barnageðdeildum eða á full-
orðinsgeðdeildum, en minna gert
af því að horfa á hlutina heildrænt
með því að spyrja um líðan ann-
arra fjölskyldumeðlima, að sögn
Vilborgar.
Geðrænir erfiðleikar foreldra er
þekktur og vel rannsakaður
áhættuþáttur, sem getur haft nei-
kvæð áhrif á líðan, heilsu og þroska
barna. Sérstaklega hafa verið
rannsökuð áhrif þunglyndis for-
eldra á líðan barna. Þrátt fyrir að
þessi vitneskja sé til staðar eru
ýmsar ástæður fyrir því að um
hana ríkir ákveðin þögn því börn
foreldra með geðrænan vanda fá
ekki stuðning við hæfi á LSH í
dag, að mati fjórmenningana. Stað-
reyndirnar tali sínu máli því for-
eldrar, sem leitað hafi sér aðstoðar
á geðsviði LSH hingað til, hafi lítið
sem ekkert verið spurðir um líðan
og aðstæður barna sinna þrátt fyr-
ir að þjónustan eigi að vera fjöl-
skyldumiðuð.
Börnin bera ekki ábyrgðina
Nærri lætur að í það minnsta
átta þúsund íslensk börn búi eða
hafi búið með foreldri sem glímir
við þunglyndi, að sögn Salbjargar,
því talið er að 10% fullorðinna eigi
við þunglyndi að stríða á hverjum
tíma.
„Ýmis einkenni geðrænna erf-
iðleika hjá foreldrum, svo sem
stöðug þreyta, framtaksleysi,
breytingar á hugsun, miklar geð-
sveiflur og skerðing á sam-
skiptahæfni hafa áhrif á líðan og
virkni barna þeirra,“ segir Sig-
urður Rafn og heldur áfram:
„Stundum gerist það líka að eitt
barnanna tekur á sig alla ábyrgð á
heimilishaldinu og mögulega leiðir
þessi mikla ábyrgð til þess að
barnið þarf að sleppa eigin áhuga-
málum og samskiptum við vini. Að-
stæðurnar geta einnig valdið sam-
skiptaerfiðleikum milli systkina.“
Hann segir fulla ástæðu til að
grípa inn í, jafnvel þótt barnið seg-
ist ráða við verkefnin. „Barnið er,
óháð aldri, ófært um að meta hvort
það ræður við slíkar aðstæður eða
mögulegar langtímaafleiðingar
þeirra. Börn búa sér líka til eigin
skýringar, sem oft eru byggðar á
misskilningi, m.a. um að þau beri
ábyrgð á líðan foreldra sinna.“
Oft vil ríkja þögn um geðræna
erfiðleika í fjölskyldum, að sögn
Sigurðar enda hætt við að for-
eldrar veigri sér við að ræða áhrif
þeirra við börn sín. „Hægt er að
hafa jákvæð og verndandi áhrif á
líðan og stöðu þessara barna en
foreldrarnir þurfa að fá tækifæri
og stuðning til að ræða sjálfir við
börn sín um áhrif geðrænu erf-
iðleikanna á fjölskyldulífið. Börnin
þurfa líka tækifæri og stuðning til
að geta spurt foreldra sína um ein-
kenni og áhrif geðrænu erfiðleik-
anna. Þannig fá þau útskýringar
beint frá foreldrum sínum á því
sem fyrir þau hefur borið. Lyk-
ilatriði í stuðningnum er að for-
eldrið tali sjálft við barnið og að
barnið skilji að foreldrið skynji
stöðu þess. Það er enginn fagmað-
ur sem getur tekið það hlutverk að
sér að tala við barnið fyrir munn
foreldris enda er það svo miklu
mikilvægara að foreldrið tjái barni
sínu sannleikann og sína vænt-
umþykju í stað þess að einhver
fagmaður tjái barninu hvernig mál-
um er háttað. Munurinn á áhrif-
unum er ekki ósvipaður því ef for-
eldri segir barni sínu að sér þyki
vænt um það móts við að einhver
fagaðili segir barni að foreldrinu
þyki vænt um það.“
Verndandi og jákvæð lífsleikni
Eydís leggur áherslu á að þetta
nýja stuðningsúrræði lúti fyrst og
fremst að þörfum barna, verndandi
þáttum og jákvæðri lífsleikni. For-
eldrar eru studdir af fagaðilum til
að geta sjálfir rætt við börnin sín
um geðrænu erfiðleikana og áhrif
þeirra á daglegt líf barnanna. Tak-
ist það fá börnin viðeigandi skýr-
ingar og verða vonandi betur í
stakk búin til að takast á við lífið
og tilveruna þegar fram í sækir.
join@mbl.is
Bilið milli foreldra og barna brúað
Morgunblaðið/Ómar
Þróunarhópurinn Eydís Sveinbjarnardóttir, sviðsstjóri hjúkrunar á geðsviði LSH, Sigurður Rafn A. Levy, sál-
fræðingur á BUGL, Salbjörg Bjarnadóttir, geðhjúkrunarfræðingur og verkefnisstjóri „Þjóðar gegn þunglyndi“ á
vegum Landlæknisembættisins, og Vilborg G. Guðnadóttir, deildarstjóri á legudeildum BUGL.
Í HNOTSKURN
»Fjölskyldubrúin er nýtt for-varnarúrræði, sem á að
hjálpa foreldrum með geðræna
erfiðleika að nálgast börnin
sín.
» Geðrænir erfiðleikar for-eldra eru þekktur áhættu-
þáttur, sem getur haft neikvæð
áhrif á líðan, heilsu og þroska
barna.
» Foreldrar, sem leitað hafasér aðstoðar á geðsviði
LSH, hafa ekki verið spurðir
um líðan og aðstæður barna
sinna þrátt fyrir að þjónustan
eigi að vera fjölskyldumiðuð.
» Miðað við að 10% fullorð-inna eigi við þunglyndi að
stríða á hverjum tíma má ætla
að um átta þúsund íslensk börn
búi eða hafi búið með foreldri,
sem glímir við þunglyndi.
» Til að fá stuðninginn þarfforeldrið sjálft að vera í
meðferð, en stuðningur á ekki
við þegar geðsjúkdómur er í
bráðafasa eða þegar aðrir al-
varlegir erfiðleikar eru til
staðar, t.d. ofbeldi. Stuðnings-
aðilar þurfa að undirgangast
þjálfun og handleiðslu í hug-
myndafræðinni.
Börn sjá heiminn frá sínu sjónarhorni og telja gjarnan að vanlíðan, sem þau upplifa í fari foreldra sinna, tengist sér á einhvern
hátt. Með nýju stuðningsúrræði eru bundnar sterkar vonir við að styrkja megi börn foreldra, sem glíma við geðræna erfiðleika,
út í lífið. Jóhanna Ingvarsdóttir fræddist um þessa nýju forvörn, sem þróunarhópurinn væntir að fái gott veganesti ráðamanna.
Börnin þurfa líka tækifæri og stuðning til
að geta spurt foreldra sína um einkenni og
áhrif geðrænu erfiðleikanna.
13.30 Setning ráðstefnu
13.40 The European Parliament, EU national parliaments
and the Lisbon Treaty
Alyn Smith, þingmaður á Evrópuþinginu fyrir
skoska Þjóðernisflokkinn
14.00 How can the Norwegian parliament influence
EU/EEA policy?
Svein Roald Hansen, þingmaður norska
Verkamannaflokksins
14.20 Hvernig getur Alþingi aukið áhrif sín á
vettvangi EES?
Bjarni Benediktsson, þingmaður og formaður
utanríkismálanefndar
14.40 Kaffihlé
15.00 Fyrirspurnir og umræður
Auk fyrirlesara, sitja í pallborði Percy Westerlund, sendiherra
ESB gagnvart Íslandi og Noregi, og Ragnheiður E. Árnadóttir,
alþingiskona
15.45 Ráðstefnulok
Ráðstefnustjóri: Árni Páll Árnason, þingmaður og
varaformaður utanríkismálanefndar
Ráðstefna utanríkismálanefndar
Alþingis og fastanefndar ESB
Reykjavík 7. mars 2008
Eru áhrif þinga á ákvarðanatöku
í ESB að aukast?
Nýr ESB sáttmáli og staða Evrópuþings og þjóðþinga
innan ESB/EES
Á Hilton Reykjavík Nordica
föstudaginn 7. mars 2008 kl. 13.30-15.45
Skráning á ráðstefnuna fer fram á www.esb.is
eða í síma +(47) 22 83 35 83
Að dagskrá lokinni verður boðið uppá léttar veitingar.
Öll erindi verða flutt á ensku.
Ráðstefnan er öllum opin. Aðgangur ókeypis.