Morgunblaðið - 28.03.2008, Blaðsíða 22

|föstudagur|28. 3. 2008| mbl.is
daglegtlíf
Gamla handverkið hefur allt-af togað í mig, alveg fráþví ég fyrst snerti ápensli, en skiltamálun var
minn starfsvettvangur í byrjun. Ég
fór til Danmerkur sautján ára gam-
all til náms í skiltamálun, hvattur af
mínum meisturum hér heima. Vissu-
lega var spennandi að fara utan í
nám svo ungur og ekki síður lær-
dómsríkt. En ég vissi nokk hvað ég
vildi,“ segir Helgi Gretar Krist-
insson málari.
Hann heldur áfram: „Síðar eftir
að ég hafði lokið sveinsprófi hér
heima, hellti ég mér út í framhalds-
nám í Óðinsvéum og lauk á tveimur
og hálfu ári svokölluðu diplóma. Þar
var mikil áhersla lögð á gamla hand-
verkið og þau gömlu efni sem því til-
heyrðu. Þetta voru ýmsir sérþættir
sem nánast voru horfnir úr iðngrein-
inni, til dæmis málun marmara og
viðarlíkinga, gyllingar og ýmsir
þættir skreytimálunar fyrri tíma.
Ég skerpti á þessari kunnáttu minni
og þekkingu fyrir einum fimmtán ár-
um þegar ég fór til náms í Kaup-
mannahöfn, því þessi listræni þáttur
höfðar til mín. Þá fór ég í ársleyfi frá
kennslu, en ég hef starfað við
kennslu í málun í rúm þrjátíu ár,
lengst af við Iðnskólann í Reykja-
vík.“
Helgi Gretar hefur nýlega lokið
við að gylla og mála marmaralíkingu
á predikunarstólinn, altarið og
skírnarfontinn í endurbættri Hafn-
arfjarðarkirkju. Allir þessir hlutir
eru úr tré, en eftir að Helgi fór hönd-
um um þá, líta þeir út fyrir að vera
úr marmara. Þeir sem til þekkja og
vita hvernig þeir voru fyrir, segja
Helga Gretar hafa unnið listaverk.
„Að mála marmaralíkingu á tré,
svo vel sé, er heilmikil kúnst og
vandaverk sem krefst kunnáttu og
einbeitingar. Mála þarf í mörgum
lögum til að ná dýpt í áferðina. Áður
fyrr var sagt að ef tré var nógu vel
málað sem marmari, þá átti spýtan
að geta sokkið,“ segir Helgi Gretar
og hlær.
Litir úr jörðu
og pressuð hörfræ
Predikunarstóllinn, altarið og alt-
aristaflan eru úr Garðakirkju frá því
um 1880, en upphaflega smíðaði
þessa hluti Páll Halldórsson í Görð-
um, sem var aðaltrésmiður og málari
þess tíma þar. Hann fór til Dan-
merkur að læra að mála svokallaðar
oðringar, trélíkingar. Ástæðan fyrir
því, að hlutir þessir voru fluttir úr
Garðakirkju í Hafnarfjarðarkirkju,
var sú að Garðakirkju var lokað um
1914, því hún var að hruni komin en
hún var endurbyggð um miðja tutt-
ugustu öld. „Stóllinn var áður mál-
aður af forverum mínum, hjónunum
Jóni Björnssyni og Grétu Björnsson.
Þau viðarmáluðu stólinn en Gréta
var lærður skreytingamálari,“ segir
Helgi Gretar, en það tók hann um
mánuð að endurmála og gylla þessa
þrjá hluti. „Ég á eftir að gera fleira
hér í Hafnarfjarðarkirkju, t.d. að
mála tvö ný pípuorgel með sömu
áferð og predikunarstólinn og alt-
arið, en annað þeirra kemur til með
að vera uppi á svölunum í kirkjunni.
Litirnir sem ég nota í marmarmál-
unina eru mjög náttúrlegir. Ég nota
í þetta jarðliti sem eru fengnir úr
jörðu og bindiefnið sem ég nota er til
dæmis pressað úr hörfræjum, svo-
kölluð línolía.“
Vantar gamlar byggingar
Við gyllinguna á þessum fornu
hlutum notast Helgi Gretar við ekta
24 karata blaðgull í örþunnum örk-
um sem eru einn þúsundasti úr milli-
metra á þykkt. Arkirnar eru lagðar
hver við aðra og það er vandaverk að
fá þær til að leggjast vel á útskornar
myndir eins og andlit engla og flúrað
rósamynstur. „Þetta er ekki nýtt
handverk. Egyptar voru til dæmis
farnir að vinna með blaðgull 2000 ár-
um fyrir Kristsburð. Maður þarf
vissulega að búa yfir þekkingunni,
því þetta er nokkuð sérhæft, bæði
gylling og marmaramálun. Marm-
aramálun krefst töluverðra list-
rænna hæfileika og þekkingar á eðli
og gerð viðkomandi marmarateg-
unda. Því miður eigum við ekki mik-
ið af gömlum byggingum á Íslandi til
að halda okkur við, þessir fáu sem
kunnum þetta hér á landi. Þegar ég
fór í framhaldsnám árið 1967, var
langt síðan einhver héðan hafði farið
í þessa iðngrein erlendis til að leita
sér sérþekkingar. En ég hef ýtt á
nemendur mína og nokkrir þeirra
hafa farið í sérnám erlendis,“ segir
Helgi Gretar en hann hefur síðast-
liðin 15 ár verið með endurmennt-
unarnámskeið ýmiss konar í sinni
iðngrein, þar á meðal námskeið í
hinu eldra handverki, málun marm-
ara og viðarlíkinga, ásamt skreyti-
málun.
Helgi kann því vel að vera í friði
og ró í kirkjum við störf sín. „Ég hef
unnið bæði fyrir Húsafriðun og
Þjóðminjasafnið undanfarin ár og þá
er ég stundum einn í kirkjum og það
eru góðar stundir,“ segir Helgi sem
sinnir þessum verkefnum utan
vinnutímans í kennslunni í Iðnskól-
anum, þar sem hann er í fullu starfi.
„Nú er ég að leggja síðustu hönd á
endurmálun gamla og fyrsta land-
læknisbústaðarins, Nesstofu, sem
byggð var árið 1762. Einnig fékk ég í
hendurnar skemmtilegt verkefni
síðastliðið sumar við að endurmála
eina kennslustofu í Menntaskól-
anum í Reykjavík, svokallað Langa-
loft. Mér finnst virkilega gaman að
vinna með þetta. Maður þarf að hafa
tilfinningu fyrir efnum, litum og lög-
un og ekki síður hinu eldra hand-
verki til að ná árangri. Vissulega eru
þessir verkþættir mjög krefjandi en
líka gefandi þegar vel tekst til. Þetta
er skapandi vinna.“
khk@mbl.is
Fagrir munir Skírnarfonturinn og altarið í Hafnarfjarðarkirkju hafa einn-
ig fengið að njóta listhæfileika Helga og munirnir eru sem nýir eftir það.
Morgunblaðið/Ómar
Nákvæmni Helgi hefur lagt mörg handtök í predikunarstólinn.
Glæsilegt Predikunarstóllinn er mikið listaverk sem Helgi hefur end-
urgert svo fagmannlega, bæði með marmaramálun og gyllingu.
Listamaðurinn
lengi þar við undi
Hann sigldi ungur til
Danaveldis til að læra
skiltamálun en sérhæfði
sig seinna í marm-
aramálun og gyllingu.
Kristín Heiða Krist-
insdóttir hitti hagleiks-
manninn Helga Gretar
Kristinsson og dáðist að
hlutum sem hann hefur
farið höndum um.
Pétur Stefánsson hitti fyrir„fluguskömm“ með ærandi
suði við einn kúpulinn:
Af hverju var skaparinn að skap’ana,
skrýtna flugu sem ærði mig með suði?
Ég sló hana fast með flötum lófa og
drap’ana.
– Nú flögrar hún um í stofunni hjá Guði.
Stefán Vilhjálmsson velti fyrir
sér spurningunni í fyrripartinum
og kom í hug kviðlingur eftir
Ogden Nash:
The Lord in His wisdom made the fly,
And then forgot to tell us why.
Og Stefán snaraði:
Skaparinn fluguna skóp að bragði,
en ástæðuna engum sagði.
Kannski var flugan sköpuð til
þess að vekja mönnum andagift.
Það kunna allir Litlu fluguna og
Ólöf Guðný Sveinbjarnardóttir líkti
vísum sínum við flugur:
Vísa mín sem fluga flaug,
féll svo enginn heyrði.
Sumt var meinlaust, sumt var spaug,
úr sumu blóðið dreyrði.
Ólafur Sigfússon, Forsæludal,
var „frjáls“ maður er hann orti:
Enga ber ég hlekki um háls,
hjartað laust við dróma.
Get ég eins og flugan frjáls
flögrað milli blóma.
Þorbergur Þorbergsson
Snóksdal, sem fórst voveiflega á
Seyðisfirði um 1882, eins og frá
greinir í vísnasafni Héraðsskjala-
safns Skagafjarðar, orti á sínum
tíma um Björn Einarsson seyðska:
Allir breyskir erum vér
eins og Björn veslingur.
Þar sem flugan sárið sér
sest hún á og stingur.
pebl@mbl.is
VÍSNAHORN
Af flugu og skáldskap