Morgunblaðið - 11.05.2008, Qupperneq 40

40 SUNNUDAGUR 11. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Háholt - Garðabæ
M
bl
1
00
33
82
Sverrir Kristinsson löggiltur fasteignasali
Síðumúla 21 - www.eignamidlun.is - eignamidlun@eignamidlun.is - Fax: 588 9095
Sími: 588 9090
Glæsilegt einbýlishús í efstu götu á frábærum útsýnisstað í Garðabænum. Húsið er á
tveimur hæðum og skiptist þannig að á neðri hæð er tvöfaldur innbyggður bílskúr,
forstofa, geymsla, þvottahús, herbergi og baðherbergi. Á efri hæð er sjónvarpshol,
samliggjandi stofa og borðstofur, eldhús, baðherbergi og fjögur herbergi.
Verð 85 millj.
Mjög góð lúxusíbúð á 1. hæð með verönd og útsýni. Íbúðin skipt-
ist í dagstofu, borðstofu, eldhús, tvö herbergi, baðherbergi, snyrt-
ingu, gang og geymslu. Einnig tilheyrir íbúðinni hlutdeild í mjög
stórri og góðri sameign þar sem er samkomusalur, billjardstofa, bar,
æfingasalur með tækjum, sauna, heitir nuddpottar og sundlaug.
Bílastæði í upphitaðri bílgeymslu fylgir íbúðinni. Verð 48 millj.
Nánari upplýsingar veita Heiðar í s: 824-9092
og Hákon í s: 824-9095.
Efstaleiti - lúxusíbúð
M
bl
1
00
37
74
Sverrir Kristinsson löggiltur fasteignasali
Síðumúla 21 - www.eignamidlun.is - eignamidlun@eignamidlun.is - Fax: 588 9095
Sími: 588 9090
UNDANFARIÐ hefur verið um-
ræða á Alþingi um að jafnræði þurfi
að vera á milli fjárframlaga til há-
skóla á Íslandi. Eins og eðlilegt er
þá er þessi umræða farin að teygja
sig víða og er það vel.
Sunnudaginn 27. apríl
skrifaði Runólfur
Birgir Leifsson, fram-
kvæmdastjóri fjármála
og rekstrar við Há-
skólann í Reykjavík,
um málið frá hlið HR.
Í þeirri grein er hins-
vegar ýmislegt sem ég
tel skylt að leiðrétta.
Í fyrsta lagi eru orð-
in „opinber háskóli“ og
„Háskóli Íslands“ oft
notuð í greininni eins
og um sama fyrirbæri
sé að ræða, sérstaklega þegar talað
er um meint forréttindi opinberra
skóla. Háskóli Íslands nýtur að vísu
ýmissa forréttinda, enda er hann
nokkurs konar móðurstofnun ann-
arra háskóla hér á landi og æðsta
menntastofnun Íslands. Í þessu
sambandi má einnig geta að HÍ hef-
ur ákveðnum skyldum að gegna við
þjóðfélagið, t.d. ber HÍ að kenna ís-
lensku, jafnvel þó að nemendur séu
ekki margir. Einnig rekur HÍ rann-
sókna- og menntasetur víða um
landið. Ég veit ekki til að slíkar
skyldur hvíli á HR. Engin af þeim
forréttindum sem talin eru upp í
greininni eiga þó til dæmis við um
Háskólann á Akureyri, hann má
ekki reka peningahappdrætti, hann
fær ekki skattpeninga frá trúlaus-
um og hann hefur ekki aðgang að
Háskólasjóði Eimskipafélagsins.
Mér er heldur ekki kunnugt um að
aðrir opinberir háskólar en HÍ njóti
þessara forréttinda.
Í öðru lagi eru greiðslur frá rík-
inu til skólanna á hvern nemanda til
umræðu í greininni. Þar eru bornir
saman HÍ og HR og niðurstaðan er
sú að HÍ fái 35% meira fjármagn á
nemanda en HR. Ég rengi þessa
tölu ekki en lítum samt nánar á
dæmið. Fjárframlög
hins opinbera til há-
skólanna fyrir hvern
nemanda fer nefnilega
alls ekki eftir því í
hvaða skóla þeir eru,
heldur eftir því hvað
þeir eru að læra, og er
það óháð skóla. Mun-
urinn milli þessara
skóla er auðvitað
vegna þess að þeir eru
alls ekki að kenna það
sama að öllu leyti. Við
HÍ er t.d. læknanám
sem er mun dýrara en
flest annað nám. Eðlilega greiðir
ríkið því meira fyrir nemendur sem
eru í slíku námi. HÍ fær hins vegar
jafnmikið fjármagn fyrir hvern
nemanda í viðskiptafræði og HR. Ef
HR vill fá meira fjármagn fyrir
hvern nemanda þurfa þeir einfald-
lega að bjóða upp á dýrari náms-
línur. Í skýrslu frá Ríkisend-
urskoðun frá árinu 2005 voru
framlög ríkisins til háskólanna fyrir
árin 2003 og 2004 borin saman.
Reyndust opinber framlög á hvern
nemanda vera um 651.000 við HA,
720.000 við HR og 856.000 við HÍ.
Góðu heilli hafa fjárlög til HA auk-
ist á síðustu árum og fróðlegt væri
að skoða nýjustu tölur með þessum
samanburði. En HR ætti ekki að
kvarta.
Þá er það rangt að opinberir skól-
ar megi fara yfir á fjárlögum nánast
eins og þeim sýnist. Ýmsar að-
stæður urðu til þess að HA fór fram
úr fjárlögum nokkur ár í röð, t.d.
fjölgaði nemendum mjög hratt á
þessu tímabili án þess að fjár-
framlag til skólans ykist að sama
skapi. Það er hinsvegar búið að taka
á því og allgóðar líkur eru á því að
hagnaður verði á rekstrinum í ár.
Þetta var hins vegar alls ekki tekið
út með sældinni og HA í raun ennþá
með skuldahala. Það er hins vegar
alls ekki óeðlilegt að fyrirtæki séu
rekin með tapi ef aðstæður verða
tímabundið erfiðar og það hlýtur að
geta átt við einkaskóla líka. Ef verið
er að þróa vörur, vinna markaði eða
vinna að nýsköpun á annan hátt
eins og verið er að gera við HA þá
er hægt að vinna sig út úr því.
Ályktun Runólfs er sú að einka-
reknu háskólunum sé lífsnauðsyn-
legt að innheimta skólagjöld. Auð-
vitað er það rétt, annars væru þeir
ekki einkaskólar Styrinn stendur
hinsvegar ekki um það, heldur
hvort það er sanngjarnt að þeir fái
að auki jafnmikið fé frá hinu op-
inbera og opinberir skólar? Málið er
auðvitað að það eru í raun ekki
neinir einkareknir skólar á Íslandi,
ekki svona alvöru að minnsta kosti.
Því „einkaskólarnir“ fá í raun að
mestu leyti sama fjármagn frá rík-
inu og opinberu skólarnir, þeir
mega bara líka taka skólagjöld!
Skólagjöldin eru svo aftur nið-
urgreidd af ríkinu að hluta í gegn-
um LÍN. Er eitthvert jafnræði í
þessu?
Er jafnræðis gætt í opinberum
fjárframlögum til háskóla?
Hreiðar Þór Valtýsson skrifar
um fjárframlög til háskóla » þessi umræða
er farin að teygja
sig víða...
Hreiðar Þór Valtýsson
Höfundur er lektor í sjávarútvegs-
fræðum við Háskólann á Akureyri.
Á LIÐNUM vetri fór fram nokk-
ur umræða um hættu- og ógn-
armat. Umræða um löggæslu og
öryggismál er þó mun takmarkaðri
hérlendis en í nágrannalöndum
okkar þar sem þeir málaflokkar
hafa mun meira pólitísk vægi. Litið
er svo á að öryggi sé hluti lífsgæða
sem stjórnvöldum beri að tryggja
almenningi.
Á Vesturlöndum hafa menn
þannig endurmetið hættu og ógn-
armat á undanförnum árum og ör-
yggishugtakið og helstu áherslur í
þjóðaröryggismálum snúast nú um:
Öryggi yfirráðasvæðis ríkisins
(Territorial security).
Efnahagslegt ör-
yggi (Economic secu-
rity).
Umhverfislegt ör-
yggi (Ecological secu-
rity).
Almannavernd
(Physical security).
Samfélagslegt ör-
yggi (Social stability).
Viðurkennt er að
hefðbundin hernaðar-
ógn er ekki til staðar
gagnvart Vest-
urlöndum og verður
ekki í fyrirsjáanlegri framtíð. Hins
vegar hafa komið fram nýjar óhefð-
bundnar, síbreytilegar og ófyr-
irsjáanlegar ógnir.1 Þannig hafa
áherslur breyst í takt við nýtt ógn-
armat og lögð er mun
meiri áhersla á þann
viðbúnað sem borg-
aralegar löggæslu- og
öryggisstofnanir og al-
mannavarnir sinna.
Hægt er að tala um
borgaralegar varnir
lýðræðisríkja sem snú-
ast um almannavernd.
Vernd almennings fyr-
ir því að verða fyrir al-
varlegum skaða vegna
stórslysa, nátt-
úruhamfara eða að-
gerða af mannavöldum svo sem
hryðjuverkum. Borgaralegar varnir
snúast um að koma í veg fyrir lík-
amstjón og eignartjón af slíkum
völdum og að yfirvöld hafi til taks
skipulag, þjálfað viðbragðslið og
búnað til þess að bregðast við slík-
um atburðum ef ekki tekst að koma
í veg fyrir þá.
Frá lokum kalda stríðsins hafa
því orðið margvíslegar breytingar á
almannavarnarskipulagi einstakra
ríkja. Skipulag sem áður miðaðist
mest við að vernda og aðstoða
borgara vegna stríðsástands snýst í
dag mest um að tryggja vernd al-
mennings vegna náttúruhamfara og
að takast á við afleiðingar slysa,
náttúruhamfara og vegna ógnar af
mannavöldum svo sem hryðjuverka.
Hryðjuverkatilfellin í Bandaríkj-
unum, Madríd og London hafa leitt
til þess að löggæslu-, öryggisstofn-
anir og almannavarnir hafa verið
endurskipulagðar og efldar. Þá hef-
ur samþætting löggæslu og al-
mannavarna verið aukin til þess að
mæta þessum nýju ógnum.
Hér á landi hefur verið viðleitni í
þá átt að fram fari slík end-
urskipulagning. Mikið hefur áunnist
í samættingu á sviði björgunarmála
og almannavarna og fyrir Alþingi
er frumvarp til nýrra almanna-
varnalaga þar sem lagt er til að
mynda öryggis- og almanna-
varnaráð með aðkomu ráðherra og
embættismanna. Má segja að með
því sé málaflokknum veitt aukið
pólitískt vægi. Hins vegar hefur
þess misskilnings gætt í um-
ræðunni að almannavarnir hafi e.h.
með hervarnir að gera. Almanna-
varnir eru alls staðar borgaralegt
verkefni á Vesturlöndum.
Í skýrslu OECD Emerging Risks
in the 21st Century er fjallað um
þær hættur sem stafa að und-
irstöðum samfélagsins, heilbrigði,
samgöngum, umhverfi, fjarskiptum
o.s.frv.2 Viðurkennt er að hættan
fyrir almenning á Vesturlöndum
vegna hryðjuverka hefur tekið
grundvallarbreytingum. Þróunin
hefur verið í þá átt að árásir
hryðjuverkamanna hafa í auknum
mæli beinst að því að drepa og
slasa sem flesta almenna borgara.
Þróun í þessa átt hófst upp úr 1980
sem sést á því að þrátt fyrir að
hryðjuverkatilfellum hafi fækkað á
milli 1980 og 1990 þá hækkaði tala
látinna og slasaðra í hryðjuverka-
tilfellum verulega.
Staðir eða farartæki þar sem
fjöldi almennra borgara safnast
saman svo sem farþegalestir, stræt-
isvagnar, lestarstöðvar, stórar
byggingar o.s.frv. eru því skotmörk
hryðjuverkamanna. Mannvirki þar
sem hægt er að valda sem mestu
manntjóni eru því álitleg skotmörk.
Ljóst er að hervarnir hafa engan
tilgang til þess að glíma við slíka
ógn. Borgaralegar löggæslu- og ör-
yggisstofnanir bera ábyrgð á að
reyna að fyrirbyggja slíka glæpa-
starfsemi og það eru síðan al-
mannavarnir í heild sinni sem glíma
við afleiðingar slíkra voðaverka.
Ísland er hluti af alþjóðlegu sam-
félagi og ógnir virða ekki landa-
mæri. Svo nátengt er alþjóða-
samfélagið að atburðir í einu landi
hafa áhrif um víða veröld. Þá gera
vestræn ríki þá kröfu hvert til ann-
ars að ekki verði til hæli fyrir
hryðjuverkamenn í einu landi þar
sem skipulagðar eru hryðjuverka-
árásir í öðrum löndum.
Nýjar ógnir dagsins í dag eru
umhverfisógnir, farsóttir, skipulögð
alþjóðleg glæpastarfsemi og
hryðjuverk. Mesta hættan hér-
lendis er hins vegar enn móðir
náttúra. Allar þessar ógnir kalla á
viðbúnað sem er í höndum inn-
lendra borgaralegra stofnana en
ekki hernaðarlegra. Því er brýnt að
efla enn frekar íslenskan borg-
aralegan viðbúnað á þessu sviði svo
sem löggæslu, Landhelgisgæslu og
almannavarnir.
Áframhaldandi endurskipulagn-
ing lögreglu þar sem öll lögreglan
verði eitt lögreglulið undir stjórn
ríkislögreglustjóra, ný lög um al-
mannavarnir, lög um varalið lög-
reglu og almannavarna og löggjöf
um forvirkar rannsóknarheimildir
lögreglu eru því forgangsmál í ör-
yggismálum þjóðarinnar sem hefur
ekkert með hervarnir að gera.
1. Aftale om Redningsberedskabet Etter
2006, Forsvarsministeriet, 24. apríl 2007.
2. Emerging Risks in the 21st Century,
An Agenda for Action, OECD 2003.
Ógnarmat og þjóðaröryggi
Jón F. Bjartmarz
skrifar um ógnarmat » Ógnarmat hefur ver-
ið endurmetið á
Vesturlöndum síðustu
ár og áherslur í þjóð-
aröryggismálum hafa
því aukist á borgaraleg-
an viðbúnað í stað her-
varna.
Jón F. Bjartmarz
Höfundur er yfirlögregluþjónn hjá
ríkislögreglustjóra.