Morgunblaðið - 05.08.2008, Blaðsíða 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 5. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Helga Bjarnason
helgi@mbl.is
Fljótsdalur | „Það er fyrst nú í
sumar að við erum farin að sjá fyrir
endann á þessu verkefni. Það verð-
ur sérstakt að ljúka uppgreftri en
þá tekur við úrvinnsla og útgáfa á
niðurstöðunum,“ segir Steinunn
Kristjánsdóttir fornleifafræðingur
og lektor í fornleifafræði við Há-
skóla Íslands. Hún stjórnar rann-
sókn á klausturrústunum á Skriðu-
klaustri í Skriðdal.
Steinunn gerði forkönnun á
staðnum árið 2000 þegar hún var
forstöðumaður Minjasafns Austur-
lands og hefur stjórnað uppgreftr-
inum sem hófst sumarið 2002 og er
nú á sínu sjöunda sumri. Áformað
er að ljúka uppgreftri allra klaust-
urrústanna og kirkjugarðsins á
næstu þremur árum.
Stærð og umsvif
koma á óvart
Á þessum árum hafa fundist ýms-
ir munir, úr rústunum og gröfunum,
nú síðast sjaldgæfur gullhringur
sem sagt hefur verið frá. Hluti
munanna er hafður til sýnis í Gunn-
arsstofnun á Skriðuklaustri, meðal
annars hringurinn góði.
Steinunn telur þó að mikilvægasti
árangur rannsóknarinnar sé að fá
heildarmynd af klaustrinu. Að-
stæður eru einstakar á Skriðu-
klaustri til rannsókna vegna þess að
ekki hefur verið byggt á rústum
klaustursins og þær eru því órask-
aðar. Það sama er ekki að segja um
aðrar klausturrústir hér á landi, til
dæmis á Kirkjubæjarklaustri og í
Viðey. „Með því að ljúka uppgreftri
allra klausturrústanna er í fyrsta
skipti hægt að fá heildarmynd af ís-
lensku klaustri og nota til sam-
anburðar við önnur klaustur,“ segir
Steinunn.
Talið er að stofnað hafi verið
munkaklaustur á Skriðu árið 1493.
Heyrði það til Ágústínussarreglu.
Klaustrið lagðist af við siðaskipti,
um 1550.
Það hefur komið Steinunni á
óvart hversu stórt klaustrið var og
umsvif þar mikil. Hún segir að
hingað til hafi verið talið að íslensk
klaustur hafi verið lítil og ein-
angruð. Rannsóknirnar sýni að veg-
legar byggingar hafi verið á Skriðu-
klaustri, að hluta til á tveimur
hæðum, og húsaskipan mjög lík því
sem algengast var í katþólskum
klaustrum í Evrópu. Skipulag
flestra klaustra í Evrópu tekur mið
af klaustrinu í St. Gallen í Sviss sem
stofnað var árið 613 – einnig
klaustrið á Skriðu.
Leita sér lækninga
Búið er að grafa út um 900 fer-
metra af rústunum sem taldar eru
ná yfir um 1.300 fermetra. Steinunn
tekur fram að æskilegt væri að fara
yfir svæðið með jarðsjá á nýjan leik,
til að átta sig betur á því sem eftir
er.
Stór hópur fornleifafræðinga,
annarra sérfræðinga og fornleifa-
fræðinema hefur unnið að upp-
greftrinum, yfirleitt 15 til 20 manns
á hverju sumri. Að vetrinum er síð-
an unnið að greiningum, skráningu
og úrvinnslu gagna frá sumrinu.
Auk klausturrústanna hefur verið
unnið að rannsókn á kirkjugarð-
inum við klaustrið. Búið er að grafa
upp 114 grafir af þeim 200 sem þar
eru taldar vera. Steinunn segir
einnig mikilvægt að ljúka rannsókn
á öllum gröfunum til að fá heild-
armynd af garðinum. Úr þessu er
einnig orðið til stærsta beinasafn
sem grafið hefur verið úr kirkju-
garði hér á landi. Ekki eru allar
grafirnar frá klausturtímanum því
sýslumenn á Skriðu áttu leg þar
ásamt fjölskyldum.
Niðurstöður rannsókna á beina-
grindunum frá klausturtímanum
hafa vakið athygli. Nánast allir sem
þar hafa verið jarðsettir hafa skorið
sig úr fjöldanum með einhverjum
hætti, vegna sjúkdóma eða van-
sköpunar. Steinunn segir að fundist
hafi merki um sjúkdóma allt frá
eyrnabólgu til mun alvarlegri sjúk-
dóma sem dregið hafi fólk til dauða.
Á þessum tíma gátu sjúkdómar sem
nú er auðvelt að lækna grafið um
sig og valdið dauða. Telur Steinunn
að rannsókn grafanna sé mik-
ilvægur liður í öflun upplýsinga um
heilsufarssögu landsmanna.
Fyrir nokkrum dögum var grafin
upp gröf með pínulítilli kistu þar
sem lögð hafa verið tvö mjög lítil
börn, fóstur eða fyrirburar.
Veikt fólk hefur fengið skjól í
klaustrinu og leitað þar lækninga.
Þannig hafa fundist þar lækn-
ingajurtir og 18 læknisáhöld sem
segir sína sögu um starfsemi klaust-
ursins.
Gunnarsstofnun, Þjóðminjasafnið
og Minjasafn Austurlands standa
fyrir rannsóknunum í gegnum fé-
lagið Skriðuklaustursrannsóknir en
uppgröfturinn er kostaður eru með
framlagi úr ríkissjóði og rannsókn-
arsjóðum.
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Stjórnandi Steinunn Kristjánsdóttir hefur stjórnað uppgreftri á Skriðuklaustri í Skriðdal í sjö sumur og unnið að
verkefninu í nærri áratug. Að loknum uppgreftri tekur við úrvinnsla og útgáfa á niðurstöðunum.
Lítil kista Fyrir nokkrum dögum fundust í einni gröfinni í klausturgarð-
inum tvö mjög lítil börn í sömu kistunni, fyrirburar eða fóstur.
Mikil umsvif í munkaklaustrinu
 Steinunn Kristjánsdóttir hefur stjórnað fornleifauppgreftri á Skriðuklaustri í
sjö sumur  Áformað er að ljúka uppgreftrinum á næstu þremur árum
Uppgröftur Búið er að grafa upp um 900 fermetra af fornleifasvæðinu. Uppgreftri lýkur á næstu þremur sumrum.
ÍSLENSKAR friðarhreyfingar
standa að kertafleytingu á Reykja-
víkurtjörn miðvikudaginn 6. ágúst
2008 og við Minjasafnstjörnina á
Akureyri fimmtudagskvöldið 7.
ágúst klukkan 22:30.
Í tilkynningu frá samstarfshópi
friðarhreyfinga kemur fram að
safnast verður saman sið suðvest-
urbakka Tjarnarinnar í Reykjavík
(við Skothúsveg) klukkan 22:30.
Þar mun Kolbrún Halldórsdóttir al-
þingismaður flytja stutt ávarp.
Fundarstjóri verður Helga Nína
Heimisdóttir. Flotkerti og frið-
armerki verða seld á staðnum. Á
Akureyri flytur Svavar Jónsson
sóknarprestur ávarp. Flotkerti
verða seld á staðnum.
Kertunum er fleytt í minningu
fórnarlamba kjarnorkueldanna í
japönsku borgunum Hírósíma og
Nagasakí dagana 6. og 9. ágúst
1945 og er þetta tuttugasta og
fjórða kertafleytingin á Tjörninni
af þessu tilefni. Fyrsta kertafleyt-
ingin var í ágúst 1985 þegar 40 ár
voru liðin frá kjarnorkuárásunum.
Kertum fleytt
í Reykjavík
og á Akureyri
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
FORELDRASAMTÖK gegn
áfengisauglýsingum opnuðu
heimasíðu þann 1. ágúst, slóðin er
www.foreldrasamtok.is.
Í tilkynningu frá samtökunum
segir að efni síðunnar muni aukast
að umfangi á næstu vikum. „Á síð-
unni gefur að líta margskonar fróð-
leik, s.s greinar, fréttir, dóma og
fleira tengt þessu brýna málefni. Á
heimasíðunni er einnig aðgengilegt
kæruform þar sem hægt er að
senda inn rafrænt, á mjög einfaldan
hátt, kærur vegna brota á banni við
áfengisauglýsingum. Foreldra-
samtökin hvetja fólk eindregið til
þess að notfæra sér þennan mögu-
leika og tilkynna með þessum ein-
falda hætti um öll brot sem viðkom-
andi verður vitni að.
Áfengisauglýsingar eru boðflennur
í tilveru barna og unglinga og sem
þau eiga lögum samkvæmt rétt á að
vera laus við. Á meðan lögin eru
ekki virt hvetja foreldrasamtök
gegn áfengisauglýsingum alla þá
fjölmörgu sem bera hag barna og
unglinga fyrir brjósti sér að liggja
ekki á liði sínu,“ segir í tilkynning-
unni.
Vefur gegn
áfengis-
auglýsingum
ALLT tiltækt lið slökkviliðs
Brunavarna Árnessýslu var kall-
að út um klukkan 15:30 á sunnu-
dag vegna elds í íbúðarhúsi við
Austurbyggð í Laugarási. Sendir
voru af stað dælubílar frá Selfossi
og frá Reykholti. Fljótlega varð
ljóst að ekki var um mikinn eld
að ræða og því var dælubíl frá
Laugarvatni og tankbíl frá Sel-
fossi snúið við.
Þegar slökkvilið kom á vett-
vang höfðu húsráðendur slökkt
eldinn og þar sem hann hafði
komið upp í garðskála þurfti ekki
að reykræsta. Talsverðar
skemmdir urðu þó vegna elds og
reyks þar sem garðskálinn er
áfastur steinsteyptu tvílyftu ein-
býlishúsi. Engan sakaði.
Eldur kvikn-
aði í garðskála
BYGGINGAR Skriðuklausturs báru
svipmót annarra klausturbygginga
í Evrópu. Þar var þyrping vist-
arvera, kapellu og veglegrar kirkju
sem byggð var við skýrt afmark-
aðan klausturgarð með brunni fyr-
ir miðju. Í klausturgarðinum voru
ræktaðar matjurtir og lækn-
ingajurtir. Þar var jarðað og nið-
urstöður rannsókna á beinagrind-
um sýna að lækningar hafi verið
stundaðar í klaustrinu. Kapellan
hefur verið nýtt til daglegs bæna-
halds og tíðagjörða reglubræðra
en klausturkirkjan sjálf fyrir al-
mennar guðsþjónustur.
Ber svipmót klaustra í Evrópu