Morgunblaðið - 06.08.2008, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 6. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Orkumál eruorðin eitthelzta um-
ræðuefnið í bar-
áttunni fyrir for-
setakosningarnar
í Bandaríkjunum.
Barack Obama, forseta-
frambjóðandi demókrata,
sagði í ræðu í fyrradag að sí-
vaxandi þörf fyrir innflutta ol-
íu væri einhver mesta ógn,
sem steðjað hefði að banda-
rísku samfélagi.
Obama og keppinautur
hans, John McCain frambjóð-
andi repúblikana, reyna þessa
dagana að yfirbjóða hvor ann-
an í skammtímalausnum á
þeim vanda, sem hátt olíuverð
veldur í bandarísku efnahags-
lífi.
McCain vill hefja rannsókn-
arboranir á hafsbotni úti fyrir
ströndum Bandaríkjanna,
„bora hér og bora núna“.
Hann vill líka afnema skatt á
benzín, sem dugir þó skammt;
skatturinn er átján sent á gal-
lonið, sem nú kostar um fjóra
dollara.
Obama vill setja hluta af
varabirgðum Bandaríkjanna
af olíu á markað til að auka
framboðið á olíu og lækka
verðið. Hann vill líka skatt-
leggja hagnað olíufélaga til að
fjármagna olíustyrk til milli-
og lágtekjufjölskyldna í
Bandaríkjunum.
Þetta eru skammtímalausn-
ir, sem frambjóðendurnir
telja sjálfsagt nauðsynlegt að
setja fram til að róa kjós-
endur, en munu þó í raun engu
breyta um það hversu háð
Bandaríkin eru ol-
íunni. Hugmyndir
þeirra um lang-
tímastefnu í orku-
málum eru mun
athyglisverðari.
McCain hefur
meðal annars heitið þrjú
hundruð milljóna dala verð-
launum þeim sem smíðar raf-
magnsbíl sem kemst álíka
langt á hleðslunni og bíll knú-
inn eldsneyti á tankinum.
Hann heitir sömuleiðis
skattaafslætti til þeirra, sem
kaupa visthæfa bíla.
Obama er með svipaðar
hugmyndir um skattaafslætti
til að ýta undir framleiðslu
tvinnbíla í Bandaríkjunum.
Hann vill að innan sex ára
verði milljón slíkir bílar á veg-
unum vestra, að innan fjög-
urra ára komi tíundi hluti
orkunotkunar Bandaríkja-
manna frá endurnýjanlegum
orkugjöfum og að árið 2030
hafi dregið úr rafmagns-
notkun þjóðarinnar um 15%.
Ýmislegt bendir til að
Bandaríkjamenn séu loksins
farnir að líta á olíufíkn sína
sem alvöruvandamál. Ef nýr
Bandaríkjaforseti tekur málið
föstum tökum, má gera ráð
fyrir að áhrifin á heimsvísu
verði mikil. Byltingarkenndar
tækninýjungar hafa iðulega
orðið til í Bandaríkjunum og
breiðst þaðan út um heims-
byggðina. Ef Bandaríkjunum
tekst að verða óháð olíunni,
verða það þáttaskil í glímunni
við mengun og útblástur gróð-
urhúsalofttegunda, sem eru
fylgifiskar olíufíknarinnar.
Bandaríkjamenn eru
loksins farnir að líta
á olíufíknina sem al-
vöruvandamál}
Orkan í umræðunni
Hvað hrærist íhuga þeirra,
sem losa sig við
rusl í næstu
hraungjótu? Eða
rífa upp mosa og annan gróð-
ur með akstri bíla og mót-
orhjóla utan vega?
Enginn vafi leikur á að al-
menningur veltir umhverfis-
málum miklu meira fyrir sér
núna en fyrir aðeins örfáum
árum. Einu sinni var algeng
sjón að sjá fólk kasta rusli út
um bílglugga, eða tæma ösku-
bakkann á næsta bílastæði.
Slíkt sést sem betur fer varla
lengur. En það þýðir greini-
lega ekki að umhverfissóðarn-
ir hafi allir séð að sér. Þeir
hafa bara flutt sig um set, þar
sem enginn sér til.
Í Morgunblaðinu í gær lýsti
landvörður í Reykjanesfólk-
vangi sóðalegri umgengni al-
mennings um náttúruperluna,
sem leynist í bakgarði höfuð-
borgarsvæðisins. Þar njóta
fjölmargir útivistar og leitun
er að annarri höfuðborg, þar
sem svo stutt er í auðnina.
Umhverfissóð-
arnir sjá þessa
auðn sem tæki-
færi. Þeir taka til í
geymslunni og aka
með fullar kerrur út í hraun,
finna hentuga gjótu eða gamla
malarnámu og henda þar öllu
frá sér, í trausti þess að ekki
sjáist til þeirra.
Í sumum tilvikum eru menn
stórtækari. Þeir aka með
heilu hlössin af brotnum múr
og kasta frá sér úti í guðs-
grænni náttúrunni. Vel má
vera, eins og landvörðurinn
bendir á, að afgreiðslutími
Sorpu sé of knappur. Það af-
sakar hins vegar ekki sóða-
skapinn. Ekkert getur afsak-
að slíka umgengni um landið.
Sumir telja áreiðanlega
óhætt að henda einhverju
smávægilegu, því varla muni
um það. En margt smátt gerir
auðvitað eitt stórt. Og aðrir
losa sig við heilu búslóðirnar,
eins og landvörðurinn benti á.
Hvað hrærist í huga þeirra
sem hegða sér á þennan hátt?
Varla margt.
Ekkert afsakar slíka
umgengni um landið}Sóðarnir í bakgarðinum
V
eit umhverfisráðherra landsins
ekki að það er kreppa í landinu?
Nú geta alls kyns óþægilegar
staðreyndir, eins og efnahags-
kreppa, farið framhjá besta fólki
vegna þess að það kýs fremur að lifa í sinni
þægilegu einkaveröld en horfast í augu við
napran raunveruleikann. Stundum er engin
ástæða til að vekja fólk af notalegum dag-
draumum. En þegar ráðherra ríkisstjórnar á í
hlut þá er brýnt að kalla hann aftur til hins
raunveruleikans. Umhverfisráðherra, Þórunn
Sveinbjarnardóttir, þarf nauðsynlega að fá
fræðslu um efnahagsástand þjóðarinnar. Það
stendur samráðherrum umhverfisráðherrans
næst að taka að sér það verkefni. Nema þeir
séu jafnveruleikafirrtir og umhverfisráðherr-
ann – sem er auðvitað ekki útilokað.
Þjóðin þarf síst á því að halda þessa dagana, þegar nið-
ursveiflan er staðreynd, að ráðherrar ríkisstjórnarinnar
fari í herferð gegn fólkinu í landinu. Einmitt það hefur
umhverfisráðherra þjóðarinnar gert með ákvörðun sinni
um að setja álver á Bakka í heildstætt umhverfismat.
Ráðherrann tefur nauðsynlegar framkvæmdir og sendir
um leið skilaboð til erlendra fjárfesta um að þeir skuli
ekkert vera að álpast hingað til lands. Milljarðafjárfest-
ingar geta sem sagt verið háðar geðþótta ráðherrans.
Umhverfisráðherrann virðist telja hlutverk sitt að
standa með hinni dauðu náttúru hvað sem tautar og raul-
ar. Það er í sjálfu sér stefna, en hún hentar miklu fremur
í félagsskap fámennra æsingarsamtaka á
borð við Saving Iceland en í stjórn landsins
þar sem ráðherrar verða að sýna skynsemi,
dug og útsjónarsemi ætli þeir ekki að sigla
þjóðarskútunni í strand.
Umhverfisráðherra hefur fátt unnið sér til
frægðar á ráðherrastóli annað en tvöfalt ís-
bjarnarklúður. Ekki er ólíklegt að með nýj-
ustu ákvörðun sinni sé ráðherra að hugsa um
ímynd sína. Innan Samfylkingar varð til fyrir
síðustu kosningar fáfengileg stefna sem soðin
var saman í örvæntingu og gefið heitið Fagra
Ísland. Um þessa stefnu er engin sátt í Sam-
fylkingunni. Um það má hins vegar ekki tala
því það hentar flokknum ekki. Enginn áhrifa-
maður innan Samfylkingar mun þora að við-
urkenna að Fagra Ísland er slagorðaplagg
sem er óbrúklegt í íslenskum raunveruleika.
Samt vita þeir þetta svo að segja allir.
Fámennur og hávær hópur innan Samfylkingar
skammar umhverfisráðherra og segir hann svíkja Fagra
Íslands stefnuna. Skammirnar virðast gera ráðherrann
taugaveiklaðan og hann spriklar nú til að sýna sjálfstæði
sitt gagnvart ríkisstjórninni og vill fá prik hjá græna lið-
inu í Samfylkingunni. Þetta brölt ráðherrans er svo á
kostnað vinnandi fólks úti á landsbyggðinni.
Hvernig á að koma viti fyrir Þórunni Sveinbjarnar-
dóttur? Samráðherrar hennar virðast ekki treysta sér til
þess. Kannski væri ráð að senda til hennar hagfræðing.
kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Einkaveröld umhverfisráðherra
Þurfum að gerbreyta
lífsháttum okkar
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
E
ftir tvo áratugi mun
heimsvinnslan á olíu
hafa fallið úr um 87
milljónum tunna á dag
niður í aðeins um 50
milljón tunnur. Spár um 120 milljóna
tunna vinnslu árið 2030 eru með öllu
óraunhæfar og því fyrr sem banda-
rískt samfélag býr sig undir þessi
umskipti, þeim mun minni verða
áhrifin.
Á þennan veg lýsir Matthew
Simmons, fyrrverandi ráðgjafi
George W. Bush Bandaríkjaforseta
á sviði olíuvinnslu, sýn sinni á þróun
olíuvinnslu næstu ár og áratugi.
Simmons fyllir flokk manna sem
aðhyllast kenninguna um olíutind-
inn, þá kenningu að heimsvinnslan
hafi þegar náð hámarki í sögulegu
tilliti og muni dala næstu ár og ára-
tugi, eftir því sem olíulindirnar fara
þverrandi.
Inntur eftir þeirri algengu gagn-
rýni á olíutindskenninguna að hún
laði að sér svartagallsrausara segir
Simmons ákveðinn að gagnrýnendur
skuldi þurrðarsinnum, sem við get-
um nefnt svo, tölfræðilega rök-
semdafærslu fyrir skoðun sinni.
Simmons heldur áfram og bendir
á að hann hafi fyrir nokkrum árum
varið fjórum mánuðum í að rannsaka
birgðastöðuna víða um heim og í
kjölfarið gefið út skýrslu þar sem
sýnt hafi verið fram á að margar
helstu olíulindanna væru komnar til
ára sinna og að hratt gengi á forð-
ann. Hann hafi í framhaldinu skorað
á kollega sína í olíuiðnaðinum að
sýna fram á að honum hefði skeikað.
Ljósaskiptin í eyðimörkinni
Síðan hafi enginn borið brigður á
þessa greiningu, sem tengist um-
fjöllunarefni bókar hans Twilight in
the desert, sem er öðrum þræði yfir-
lit yfir hvernig olíubirgðir Sádi-
Araba séu ofmetnar og hvernig þeim
muni reynast mjög erfitt að auka
olíuvinnsluna í takt við væntingar.
Inntur eftir frekari rökum fyrir
hinni svartsýnu spá bendir Simmons
á að núverandi innviðir olíuiðnaðar-
ins séu komnir mjög til ára sinna,
fyrirtæki hans, Simmons & Comp-
any, hafi komið að fjárfestingu mik-
ils meirihluta þeirra verkefna sem
varðað hafi nýja olíutækni síðustu
áratugi. Út frá þeirri reynslu geti
hann fullyrt að endurnýjun innvið-
anna muni reynast kostnaðarsöm og
að ekkert bendi til að fram muni
koma byltingarkennd tækni sem
geti gerbreytt stöðu iðnaðarins.
Ljóst sé að vinnslutækni á sjó hafi
þegar verið þróuð á þann veg að
engin bylting kunni að verða þar á,
jafnframt því sem umræður um olíu-
fjársjóð Kanadamanna í formi tjöru-
sands séu á misskilningi byggðar.
Vinnsla úr sandinum sé mjög dýr
og muni líklega aðeins halda í horf-
inu fyrir Kanadamenn næstu ár.
Írak breytir ekki myndinni
Spurður um þá kenningu Mamd-
ouh G. Salameh, þekkts fræðimanns
á sviði olíuvinnslu í Mið-Austurlönd-
um, að birgðirnar í Írak séu mjög
vanmetnar en að sama skapi ofmetn-
ar í Sádi-Arabíu og Íran kveðst Sim-
mons afar vantrúaður á að í Írak sé
að finna geysilegar, vannýttar lindir.
Hin almenna sviðsmynd sé sú að
olíulindir víða um heim fari hratt
þverrandi.
Bandaríkin eru land bílsins.
Spurður hvaða áhrif þróunin muni
hafa á úthverfamenninguna kveðst
Simmons telja að Bandaríkjamenn
þurfi að venja sig á að vinna fjar-
vinnu heima, kaupa mat og vörur í
nágrenninu, ásamt því að ferða-
mynstur með flugi muni breytast.
Hækkandi flutningskostnaður hafi
þegar þýtt að í sumum tilfellum
borgi sig ekki lengur að flytja hrá-
efni heimsálfa á milli, framleiða úr
því vörur og flytja síðan aftur yfir
hnöttinn. Framtíðin liggi í þorpinu,
nálægðinni við vörur og þjónustu.
Reuters
Tækni Olíuborpallur í Singapúr. Matt Simmons, einn helsti sérfræðingur
vestra í fjárfestingu í olíuinnviðum, segir vinnslutækni á sjó mjög þróaða.
BANDARÍSKI jarðfræðingurinn
Marion King Hubbert er jafnan tal-
inn faðir kenningarinnar um olíu-
tindinn, en hann var á sínum tíma
harðlega gagnrýndur fyrir að
halda því fram að olíuvinnslan vest-
anhafs myndi ná hámarki í upphafi
áttunda áratugarins en síðan dala.
Hann reyndist sannspár.
Simmons er langt í frá einn um
að yfirfæra aðferðafræði Hubberts
yfir á heimsvinnsluna, en færð hafa
verið rök fyrir því að hún hafi náð
hámarki fyrir nokkrum árum.
Spurður um hvort markaðurinn
muni ekki leysa þá klípu sem olíu-
iðnaðurinn sé í og finna leiðir til að
auka framboð og þar með lækka
verðið segir Simmons að óskhyggja
sé að ætla að verðið muni nokkru
sinni fara undir 100 dali tunnan.
Töluleg gögn renni ekki stoðum
undir þá greiningu að eftirspurnin
sé í umtalsverðum rénum vegna
himinhás olíuverðs. Þvert á móti
séu allar líkur á að eftirspurnin
muni aukast hratt næstu árin.
Fullyrðingar um að næg olía sé
til að knýja hagkerfin fram eftir
öldinni standist ekki skoðun.
GÖMUL
KENNING
››
Sérfræðingur Matthew Simmons.