Morgunblaðið - 06.08.2008, Blaðsíða 19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. ÁGÚST 2008 19
Í tímabundinni efna-
hagslægð vekur mér
enga furðu, þótt stjórn-
arandstaðan sjái hrun
heimsins og endalok
sögunnar handan við
hvert horn. Veik
stjórnarandstaða tekur
sér gjarnan slíka stöðu
gagnvart tilverunni. Sé
hún ekki nógu burðug
til að koma með sjálf-
stæðar tillögur um jákvæða uppbygg-
ingu er sá kostur auðveldastur að
leita skjóls í úrtölukórnum. Það vekur
mér meiri furðu, að hlusta á sífelldan
bölmóð forkólfa fjármálastofnana og
stórfyrirtækja, sem virðast hvorki
hafa sálarstyrk né frumkvæði til að
vinna sig út úr tímabundnum erf-
iðleikum eftir að hafa grætt meira síð-
astliðin tíu-fimmtán ár en dæmi eru
um úr Íslandssögunni. Hvar er allur
auðurinn, sem þeir rökuðu saman, og
átti meðal annars að duga þeim í
mögru árunum? Varla hefur hann all-
ur farið í einkaþoturnar.
Tæpast hafa reyndir menn talið að
lífið væri slíkur rósadans, að þeir
hefðu endalausan aðgang að gnóttum
lána erlendis á hræódýru verði. Þeir
ættu að vita, eins og aðrir, að það er
jafnöruggt og nótt fylgir degi, að
óhófi fylgja alltaf einhvers konar
timburmenn. Það er langt síðan
ábyrgir stjórnmálamenn sáu fyrir, og
sögðu, að framundan væri erfitt að-
lögunarskeið eftir langvarandi
þenslu. Forystumenn Samfylking-
arinnar stöfuðu það ofan í forsvars-
menn atvinnulífsins strax á síðasta
kjörtímabili. Þeir voru hins vegar
blindaðir af velgengninni, og tóku
ekki fyrr en í óefni var
komið undir þau ráð,
sem til dæmis hefðu
dugað til að leiðrétta þá
kerfisskekkju milli
Seðlabankans og banka-
kerfisins, sem til lang-
frama er stærsti vandi
efnahagslífsins.
Sterkur grunnur
og sérstaða
Í dag er staðan ein-
faldlega þannig, að það
eru engar töfralausnir
til að bægja frá timburmönnunum
sem fylgja veislunni. Vissulega eru
leiðir til að draga úr verknum, og
kvíðanum sem fylgja timburmönn-
unum, og leggja grunn að betra líf-
erni í framtíðinni. Það blasir eigi að
síður við, að framundan er löngu fyr-
irsjáanleg aðlögun. Hún verður erfið,
en fráleitt eins erfið og ætla má af
söngnum sem kyrjaður er sameig-
inlega af stjórnarandstöðunni og tals-
mönnum banka og stórfyrirtækja.
Það er ekki kreppa í heiminum, þótt
tímabundnar þrengingar séu á láns-
fjármarkaði, og satt að segja ólíklegt
að núverandi staða þróist í kreppu.
Íslendingar búa yfir auðlindum, og
auðlindasérþekkingu, sem njóta vax-
andi eftirspurnar um alla veröld.
Þrátt fyrir bölmóðskórinn munu Ís-
lendingar vitaskuld vinna sig gegnum
skeið samdráttar, og koma út úr því
magrari og stæltari inn í komandi
áratug, en líklega nokkrum einkaþot-
um fátækari. Staðreyndin er sú, að
það er hárrétt hjá forseta Íslands að
við stöndum á miklu sterkari grunni
en áður til að takast á við erfiðleika,
og erum til frambúðar miklu betur
stödd en flestar aðrar þjóðir sem eru í
svipuðum vanda.
Síðustu áratugir hafa einkennst af
því að einkaframtakið hefur hamrað
á því að hið opinbera kæmi hvergi
nærri atvinnu- og fjármálalífi lands-
manna og taldi afskiptaleysi ríkisins
og óheft frelsi langfarsælast til að ýta
undir verðmætasköpun, og sjálf-
stæðar lausnir atvinnulífsins. Það vill
svo til að ég hef sem jafnaðarmaður
verið þeim harla sammála að flestu
leyti. Ég er enn þeirrar skoðunar. En
nú bregður svo við, að það eru tals-
menn einkaframtaksins, einkum
stórfyrirtækjanna, bankanna og fjár-
málafyrirtækjanna, sem sjá engar
lausnir nema þær sem hið opinbera
kemur að, annaðhvort með inn-
gripum í timburmenn fjármálalífsins,
eða beinlínis að ríkið beiti sér sér-
staklega fyrir einstökum stór-
framkvæmdum. Er þá frjálshyggjan
það fyrsta sem deyr í hörðu ári – svo
vísað sé til laxnesks minnis? Þetta er
ekki síst merkilegt, þar sem það var
á þeirra vakt, útrásarvíkinganna og
stórauðvaldsins, að fór sem fór. Það
voru til dæmis þeir, sem harðast
beittu sér fyrir vitlausum ákvörð-
unum um fjármögnun húsnæðis og
töluðu ákafast fyrir kolröngum tíma-
setningum á skattalækkunum.
Fóstruríkið og frjálshyggjan
Ég tel sjálfsagt að við aðstæður
eins og nú eru að skapast spýti ríkið í
lófa hagkerfisins með framkvæmdum
eins og mikilvægum samgöngubótum,
endurbótum á flutningskerfi raforku,
ýti undir skynsama orkunýtingu, og
skapi frjóan jarðveg fyrir sprotana
sem eiga að endurnýja atvinnulíf
framtíðarinnar. Það þarf hins vegar
að velja vandlega tímann fyrir op-
inberar vítamínssprautur. Ég tel líka
sjálfsagt að endurskoða bæði forgang
í útgjöldum ríkisins og stefnu í pen-
ingamálum. Sömuleiðis þarf að grípa
til ýmissa aðgerða sem geta linað
þjáningar þeirra sem erfiðast munu
fara út úr aðlöguninni, ungs fólks og
aldraðra. Hugtak frjálshyggjunnar
um „nanny state“ er hins vegar að
öðlast nýja merkingu andspænis mál-
flutningi stórfyrirtækjanna, sem virð-
ast beinlínis ætlast til þess að ríkið
passi sérstaklega upp á þau í gegnum
öldurótið sem er framundan. Það er
varla verjanlegt nema að því marki
sem það þjónar almennum hags-
munum landsins og íbúa þess.
Einkaframtakið og stórfyrirtækin
verða að kunna sér hóf, bæði um böl-
móð, líka gagnvart íslensku krónunni
og sömuleiðis varðandi ofurgreiðslur
og óhófslúxus. Þau mega heldur ekki
gleyma því að í samfélaginu sem þau
hafa tekið þátt í að búa til er það hlut-
verk þeirra, en ekki ríkisins, að hafa
forystu um nýjar leiðir og nýja mögu-
leika í uppbyggingu atvinnulífs og
verðmæta. Það gera menn ekki með
grátstafinn í kverkunum og betlistaf í
hendi.
Frumkvæði í stað bölmóðs
Eftir Össur
Skarphéðinsson »Hugtak frjálshyggj-
unnar um „nanny
state“ er hins vegar að
öðlast nýja merkingu
andspænis málflutningi
stórfyrirtækjanna, sem
virðast beinlínis ætlast
til þess að ríkið passi
sérstaklega upp á þau í
gegnum öldurótið sem
er framundan.
Össur Skarphéðinsson
Höfundur er iðnaðarráðherra.
Kristinn
Góður sopinn Þær eru misháværar, raddirnar sem byggja þetta land. Sjaldheyrt jarmið í heimalningnum barst til eyrna ljósmyndara undir Eyjafjöllum í
Rangárvallasýslu og var hann hávær eins og heimtufrekum heimalningum er einum lagið: „Loksins mynd af mér í blaðið og ég vil bara segja: Mjólk er góð!“
Blog.is
Anna Ólafsdóttir Björnsson | 5. ágúst
Verslunarmanna-
helgi í góðum gír
og smávegis
í anda Karate kid
Gott að heyra að versl-
unarmannahelgin fór
betur fram en oft áður
og kynferðisbrotum
fækkaði verulega, en
eitt er of mikið, samt
sem áður, vona að við fáum einhvern
tíma að heyra af verslunarmannahelgi
(og öðrum tilefnum) án nokkurs slíks
ósóma. Heyri líka í fréttum að sá ár-
angur sem nú hefur náðst sé þakk-
aður miklum áróðri gegn nauðg-
unum …
Meira: annabjo.blog.is
Birgitta Jónsdóttir | 5. ágúst
Yfir 100 milljón
manneskjur tendra
kerti fyrir Tíbet
Kerti fyrir Tíbet, hið al-
þjóðlega framtak Ísr-
aelans David Califa, hefur
nú laðað að sér 100 millj-
ón manneskjur sem hafa
staðfest þátttöku sína í
verkefninu. Dalai Lama og
Robert Thurman hafa opinberað stuðn-
ing sinn við verkefnið og hvatt aðra til að
taka þátt í þessu alþjóðafriðarátaki fyrir
málstað Tíbeta.
Vinir Tíbets á Íslandi skipuleggja
ljósahátíð í Reykjavík sem lið í þessu
verkefni.
Meira: birgitta.blog.is
Kolbrún Baldursdóttir | 5. ágúst
Skössin í bæjarstjórn
Kópavogs
Stríðið sem þau Gunnar
Birgisson og Guðríður
Arnardóttir heyja á síðum
Morgunblaðsins hlýtur að
hafa fangað athygli
margra þótt ekki væri
nema fyrir einstaklega
hugmyndaríkar fyrirsagnir.
Skassið tamið (fyrirsögn greinar Guð-
ríðar) og Um sköss og leiguþý, en það er
einmitt fyrirsögn á grein Gunnars í dag.
Ég hef ekki sett mig inn í þessar deilur
en sé þó að þær varða ekki einungis eitt
eða tvö mál heldur ýmis mál sem öll
tengjast stjórnarháttum Kópavogsbæjar.
Meira: kolbrunb.blog.is
Gestur Guðjónsson | 5. ágúst
Árni á Kirkjuhvoli þarf
að útskýra sitt mál
Ég er steinhissa á því að
Ísland skuli ekki vera með
í þessu samkomulagi um
aðgang að skattaupplýs-
ingum á Ermarsundseyj-
um.
Ég á erfitt með að trúa
því að okkur hafi ekki verið boðið að vera
með norrænum vinum okkar, svo ann-
aðhvort hefur verið tekin meðvituð
ákvörðun um að vera ekki með eða ein-
hver embættismaður þarf að útskýra af
hverju hann les ekki tölvupóstinn sinn.
Ég hallast að fyrri skýringunni og þarf
Árni Mathiesen fjármálaráðherra á
Kirkjuhvoli í Þykkvabæ að útskýra fyrir
okkur af hverju hann vill ekki þessar
upplýsingar. Þetta getur ekki annað en
stráð fræjum efasemda og vantrausts.
Hélt að nóg væri komið af þeim þegar.
Meira: gesturgudjonsson.blog.is
Anna K. Kristjánsdóttir | 5. ágúst
5. ágúst 2008 – Hvar eru
femínistarnir núna?
Ég var með útvarpið í
gangi á mánudagsmorg-
uninn og heyrði þá vin-
sælt dægurlag á Rás 2,
lag sem karlahópur Fem-
ínistafélagsins hefur enn
ekki gert athugasemd við þótt meira en
aldarfjórðungsgamalt sé. Í texta lagsins
er manni hrósað sem beitir konur lík-
amlegu ofbeldi og stundar framhjáhald
Meira: …velstyran.blog.is